مهدیه اسماعیلی 
تجارت‌نیوز گزارش می‌دهد:
غول خفته مهاجرت بیدار شد/پایانی برای اکوسیستم استارتاپی ایران
روز گذشته، اولین نشست از سلسه نشست‌های رفتارشناسی مهاجرتی ایرانیان در بحبوحه حوادث اخیر با موضوع «فیلترینگ؛ استارتاپ‌ها می‌مانند یا می‌روند؟» برگزار شد.
به گزارش تجارت‌نیوز ، روز گذشته، اولین نشست از سلسه نشست‌های رفتارشناسی مهاجرتی ایرانیان در بحبوحه حوادث اخیر با موضوع «فیلترینگ؛ استارتاپ‌ها می‌مانند یا می‌روند؟» برگزار شد. در این نشست، افشین کلاهی، رئیس کمیسیون کسب‌وکارهای نوین و دانش‌بنیان اتاق بازرگانی ایران، بهرام صلواتی، مدیر رصدخانه مهاجرت ایران و حامد بیدی، بنیانگذار استارتاپ کارزار پیرامون مبحث مهاجرت استارتاپ‌ها به ارائه آمارها و گفتگو پرداختند.
غول خفته مهاجرت دوباره بیدار شده است
در ابتدای نشست، مدیر رصدخانه مهاجرت ایران با اعلام اینکه مهاجرت اکنون در دنیا به موضوع مهمی تبدیل شده و کشورها به دنبال جذب استعداد و کسبوکارها هستند، گفت: 88 درصد کشورهای حوزه خلیج فارس مثل امارات را مهاجران تشکیل می‌دهند. یعنی ما در بحث مهاجرت با یک رقابت بین‌المللی مواجه هستیم.
او با اشاره به اینکه اکنون در حال تجربه یکی از فرازهای مهاجرتی هستیم، ادامه داد: در 40 سال گذشته ما هموار در بحث مهاجرت، فراز و فرودهایی را داشتیم. شدیدترین ضربه فرار مغزها را هم بعد از سال 88 خوردیم. اکنون نیز غول خفته مهاجرت دوباره بیدار شده است. زیرا شدیدترین عوامل به سمت بیرون سوق دادن نیروی کار و قوی‌ترین عوامل کششی از سمت کشورهای دیگر برای آن‌ها فراهم است.
صلواتی پیرامون مسئله مهاجرت کسبوکارها افزود: یک نکته‌ای که درباره مهاجرت وجود دارد، فرایند خودتداوم‌پذیری مهاجرت است. یعنی تیمی که مهاجرت کرد و در کشور دیگری کسب‌وکار خود را شکل داد، دیگر به کشور خودش برنخواهد گشت، زیرا مهاجرت، خودش را شکل می‌دهد، گسترده‌تر می‌کند و در نهایت شبکه اجتماعی مهاجران شکل گرفته و دنیای فراسرزمینی آن‌ها ایجاد می‌شود.
او همچنین اضافه کرد: ما در شاخص‌های جهانی نوآوری رتبه 53 را داریم. اما در شاخص جذب استعدادها رتبه خوبی نداریم. این همان فضایی است که منجر به افزایش مهاجرت می‌شود. و نشان می‌دهد که اثر فیلترینگ بر کسبوکارها بالا است.
نگاه ابزاری به استارتاپ‌ها، راه چاره نیست
صلواتی با اشاره به اینکه نگاه ابزاری به استارتاپ‌ها به نفع خود جامعه هم نیست، گفت: ما نمی‌توانیم به فعالان استارتاپی بگوییم شما کارآفرینی کیند اما تا زمانیکه سود و نفعتان به کشور می‌رسد و هرزمان که اینترنت آزاد خواستید ما آن را به شما نمی‌دهیم. یعنی نگاه ابزاری به اکوسیستم‌های استارتاپی دیگر پاسخگوی نیازهای کشور نیست. و این نقطه، نقطه مرگ استارتاپ‌ها است.
افشین کلاهی، رئیس کمیسیون کسب‌وکارهای نوین و دانش‌بنیان اتاق بازرگانی ایران نیز درباره عوامل تاثیرگذار در مهاجرت استارتاپ‌ها گفت: حدود 10 سال پیش با تغییر دولت پهنای باند، بازتر شد و سرعت دسترسی به اینترنت بالا رفت. بعد از آن برجام پیش آمد و درهای کشور برای سرمایه‌گذاری باز شد. این اتفاقات باعث شد بسیاری از نیروهای کار ایرانی که در خارج از کشور بودند، به داخل کشور برگردند و مدل‌های جدید کسب‌وکاری را با خود بیاورند. همه این اتفاقات باعث رشد استارتاپ‌ها و جذب سرمایه خارجی شد. دولت هم در آن زمان قانون جهش تولید دانش‌بنیان را تصویب کرد و سعی شد سرمایه‌ها به سمت استارتاپ‌ها سوق داده شوند. تا اینکه مشکلات اخیر پیش آمد. سال 98 هم به این مشکل برخوردیم اما به دلایلی این مشکلات حل شد. اما اینبار گویا مسئله قرار نیست به این زودی‌ها رفع شود.
میزان خسارت به کسبوکارها چقدر بود؟
کلاهی درباره میزان خسارت‌های ورد شده برکسب‌وکارها افزود: موضوع خیلی فراتر از مسائل اقتصادی است. شاید اصلا راجع به خسارت ها صحبت کردن درست نباشد اما اگر بخواهیم با دید اقتصادی نگاه کنیم، امارات متحده عربی چیزی حدود 700 میلیون دلار از ابتدای سال 2022 در حوزه سرمایه‌گذاری خطرپذیر، سرمایه‌گذاری کرد. این رقم برای ایران حدود 35 میلیون دلار بوده ( که فکر کنم با نرخ دلار 22 هزارتومنی) که این هم پول بخش خصوصی نیست. بیشتر این پول پول بانک‌ها و خصولتی‌ها هست. با وجود این رقم سرمایه‌گذاری خطرپذیر ما در این حوزه یک بیستم امارات است.
او همچنین درباره شیوه حمایتی دولت از کسبوکارها افزود: این روش حمایت مقطعی از کسبوکارها هم باعث نمی‌شود یک کسب‌وکار پایدار به‌وجود بیاید. کسب‌وکار پایدار نیاز به یک گردش مالی مشخص دارد. در حوزه استارتاپ‌ها نیز باید تعداد مشتریان بیشر شود تا جریان نقدینگی در گردش افزایش یابد.
کلاهی در پاسخ به خبرنگار تجارت‌نیوز درباره اینکه موج مهاجرت بیشتر متوجه کدام استارتاپ‌ها است، گفت: قطعا مهاجرت اول از استارتاپ‌ها کوچکتر شروع می‌شود. اما استارتاپ‌های بزرگ وابستگی‌های بیشتری دارند. در واقع استارتاپ‌های کوچک هم بیشتر اسیب می‌بینند و هم راحت‌تر برای مهاجرت تصمیم‌گیری می‌کنند.
زیرساخت پایداری برای ایجاد کسب‌وکار پایدار وجود ندارد
حامد بیدی، مدیرعامل استارتاپ کارزار درباره درباره تاثیر فیلترینگ بر کسبوکارها گفت: وقتی درباره تاثیر فیلترینگ بر کسبوکارها صحبت می‌کنیم، عملا داریم درباره بخش کوچکی از یک مسئله بزرگ دست می‌گذاریم. اگر بخواهم عنوان جایگزینی برای تاثیر فیلتریگ بر کسبوکارها بگذارم باید بگویم شاهد یک محدویت در فضای زندگی دیجیتال هستیم. همانطور که محدودیت در فضای حقیقی مانع فعالیت کسبوکارها می‌شود، در فضای دیجیتال نیز همین اتفاق افتاده است.
مدیرعامل استارتاپ کارزار با اشاره به اینکه جدای ار بحث فیلترینگ ما با ناپایداری زیرساخت اینترنت مواجه هستیم اظهار کرد: شاید بشود کسب‌وکاها بتوانند خودشان را با فیلترینگ وفق بدهند، اما ناپایداری زیرساخت اینترنت در کشور چیزی شبیه قطعی مکرر برق برای بخش صنعت است. سیاسیت قطع و وصل اینترنت مشخص نیست. ما اینترنت پایداری نداریم که بخواهیم رویش کسب‌وکار پایدار بنا کنیم.
او درباره علت فعالیت نکردن بسیاری از کسب‌وکارهای کوچک و متوسط در شبکه‌های اجتماعی فعالیت ندارند گفت: ما امروز با یک جامعه بحران‌زده مواجه‌ایم. علت اینکه بسیاری از کسب‌وکارهای کوچک و متوسط در شبکه‌های اجتماعی فعالیت ندارند، تنها فیلترینگ نیست. دلیل آن‌هم این است که هرکس بخواهد برای کسب‌وکارش تبلیغات کند به طرز وحشتناک و البته به حقی از سمت افکار عمومی محکوم می‌شود. در جامعه بحران‌زده کسبوکارها در حال جان دادن هستند. تمام این موارد، یعنی فیلترینگ، زیرساخت اینترنت و جامعه بحران‌زده، منجر به از بین رفتن اکوسیستم استارتاپی ایران شده است.
در یک زمین مسموم، نهالی رشد نمی‌کند
بیدی با تاکید بر اینکه انتشار آمار از تعطیلی کسبوکارها به واسطه فیلترینگ، یک خطای بزرگ است، به این مسئله که کسب‌وکاری برای ارائه آمار باقی نمانده است اشاره کرد و گفت: اکوسیستم استارتاپی ایران، باغ سیبی بود که سال‌های سال برایش زحمت کشیده شد و الان بحث تنها فروریختن سیب‌ها نیست. بلکه درخت‌ها قطع و زمین نیز مسموم شده است. حتی اگر نهال جدیدی هم بکاریم، امیدی به رشد آن نیست.
او همچنین اظهار کرد: بابستن مسیرسرمایه‌گذار خارجی، برای استارتاپ‌هایی که می‌خواهند یونیکورن شوند، شانسی وجود نخواهد داشت. کما اینکه استارتاپ‌های ما از نظر فنی واقعا توانایی دارند. اما الان هیچ کدام از استارتاپ‌های بزرگ ما نمی‌توانند ایده بین‌المللی شدن را دنبال کنند.
نظرات