فاطمه قمری 
تجارت‌نیوز گزارش می‌دهد:
اکوسیستم استارتاپی ایران تاکنون چقدر سرمایه خارجی جذب کرده است؟
براساس آمارها سرمایه گذاری خطرپذیر در ایران چندسالی می‌شود که روند کاهشی را طی می‌کند. چرا که به نظر می‌رسد سرمایه‌گذاران خارجی شرایط اکوسیستم استارتاپی ایران را برای سرمایه‌گذاری مناسب نمی‌دانند.
به گزارش تجارت‌نیوز ، براساس گزارش‌های موجود در ایران وضعیت سرمایه گذاری خطرپذیر خارجی در سال‌های اخیر بسیار کمتر از کشورهای منطقه مانند امارات و عربستان بوده است. این در حالیست که گزارش‌های موجود از سال‌های 1394 و 1395 نشان از روند رو به رشد جذب سرمایه خطرپذیر خارجی می‌داده است.
شرکت‌ها و افراد سرمایه‌گذار را می‌توان به عنوان بازوی محرکه و عامل توسعه شرکت‌های دانش بنیان و استارتاپ‌ها تلقی کرد. اما آمارها نشان می‌دهد که میزان سرمایه گذاری خارجی در اکوسیستم استارتاپی ایران بسیار کمتر از کشورهای منطقه است. این درخالی است که شروع به کار اکوسیستم نوآوری ایران به لحاظ زمانی نزدیک به روند جهانی بوده است.
میزان سرمایه گذاری خارجی در اکوسیستم استارتاپی ایران
وحید فخر، معاون سرمایه‌گذاری و پورتفولیو شرکت دیجی‌نکست در این باره به تجارت‌نیوز گفت: «در دو سال ابتدایی آغاز برجام (پیش از خروج آمریکا از برجام)، مجموعه دیجی‌کالا توانست جذب سرمایه خارجی 100 میلیون دلاری (60 میلیون یورو) داشته باشد.»
این جذب سرمایه در گزارش عملکرد 100 روزه دولت دوازدهم منتشر شد. پس از آن، گزارش سالانه پامگرنت در سال 2022، از سرمایه گذاری 14 میلیون یورویی روی دیجی‌کالا خبر داد. پامگرنت یک شرکت سرمایه گذاری است که در سوئد تاسیس شده و سهام آن در بورس این کشور عرضه شده است.
فخر همچنین با اشاره به اینکه بیشتر سرمایه گذاری خطرپذیر در دوران برجام اتفاق افتاد، ادامه داد: «برآورد من این است که در آن زمان رقم سرمایه گذاری خطرپذیر روی استارتاپ های ایرانی تا حدود 250 میلیون یورو بوده است.»
فخر در ادامه توضیح داد: «در یک سال گذشته سرمایه گذاری خطرپذیر بسیار کم بوده است و به نظر می‌رسد که به طور کلی (خارجی یا داخلی) حدود 63 میلیون دلار تا 70 میلیون دلار سرمایه خطرپذیر به اکوسیستم استارتاپی ایران تزریق شده است.»
براساس گزارش‌های موجود، پامگرنت بخش اعظمی از سرمایه خود را به استارتاپ‌های اکوسیستم ایران مانند دیجی کالا و کافه بازار اختصاص داده است. این تعاونی سرمایه‌گذاری بین‌المللی اینترنتی (International internet investment cooperatief) حدود 33 درصد سهام دیجی‌کالا و 15.5 درصد سهام گروه کافه بازار و دیوار را در اختیار دارد.
در ادامه وحید فخر می‌توان اضافه کرد که تحقیقات اخیر رسانه‌های اروپایی درباره دیجی‌کالا و سرمایه‌گذارهای خارجی آن نشان می‌دهد که شرکت بین‌المللی IIIC وجود خارجی داشته و در اکوسیستم استارتاپی ایران بیش از 270 میلیون یورو سرمایه‌گذاری کرده است.
از دیگر سرمایه‌گذاری‌های خارجی که البته اعداد آن در سال‌های اخیر ذکر نشده، می‌توان به سرمایه‌گذاری‌های خارجی در گروه اسنپ اشاره کرد. اطلاعات دقیقی در این زمینه موجود نیست. اما در سال 1395 بلومبرگ در گفت‌وگو با شهرام شاهکار، مدیر وقت اسنپ اعلام کرد که گروه IIIG (اینترنت ایران) موفق به جذب سرمایه 20 میلیون یورویی Series A برای اپلیکیشن اشتراک‌گذاری سفر به‌نام «اسنپ» شد. شرکت MTN (شرکت تلفن همراه از کشور آفریقای جنوبی) توانست با بالابردن درخواست خود در آخرین دور جذب سرمایه برای این اپلیکیشن به تنها سرمایه‌گذار اسنپ تبدیل شود. گروه اسنپ در ادامه کار نیز اگر جذب سرمایه داشته، عدد سرمایه‌گذاری منتشر نکرده است. البته همکاری با هایپرمارکت از طرف گروه اسنپ نیز به خاطر مالکیت خارجی‌اش به نوعی جذب سرمایه خارجی محسوب می‌شود.
معاون سرمایه‌گذاری و پورتفولیو شرکت دیجی‌نکست درباره جذب سرمایه خارجی در اسنپ نیز گفت: «به دلیل عدم وجود شفافیت در زمینه سرمایه‌گذاری اسنپ، مشخص نیست که در سال‌های اخیر این استارتاپ چقدر سرمایه خارجی جذب کرده است.»
از دیگر جذب سرمایه خارجی در اکوسیستم استارتاپی ایران می‌توان اشاره کرد که در دی‌ماه 1396 نیز یک سرمایه‌گذار روسی 38 میلیارد تومان سرمایه گذاری در شیپور انجام داد و در پی آن 5 درصد از سهام شیپور به این سرمایه گذار روسی تعلق گرفت.
27 میلیون دلار، میزان سرمایه گذاری خطرپذیر داخلی
انجمن سرمایه گذاری خطرپذیر ایران میزان سرمایه‌گذاری در اکوسیستم استارتاپی ایران در سال 1400 را 2214 میلیارد تومان اعلام کرده است. همچنین طبق این گزارش 1500 میلیارد تومان به صورت مستقیم در استارتاپ‌ها و شرکت‌های فناوری ایران سرمایه گذاری شده که این رقم با توجه به نرخ دلار کنونی حدود 27 میلیون دلار است.
به نظر می‌رسد که میزان جذب سرمایه خارجی در چند سال اخیر در ایران نسبت به کشورهای همسایه کمتر بوده است و همین موضوع باعث به وجود آمدن مشکلاتی برای استارتاپ‌های ایرانی شده است.
با این حال امسال در پنجمین نشست سرمایه‌گذاری TIM که در پارک فناوری پردیس با حضور نمایندگانی از 13 کشور اسلامی برگزار شد، قراردادهایی با ارزش 15 میلیون دلار به امضا رسیده است که به نظر می‌رسد با به سرانجام رسیدن این قراردادها، میزان سرمایه‌گذاری در بخش فناوری ایران تغییر قابل توجهی خواهد کرد.
با وجود این، اما مشکلاتی از قبیل تحریم‌ها و به دنبال عدم ورود سرمایه جدید به کشور، اکوسیستم استارتاپی با مشکلات متعددی روبه رو شده است. همچنین قوانین سختگیرانه برای ورود استارتاپ‌ها به بورس نیز موجب عدم تمایل سرمایه‌گذاری خارجی در اکوسیستم استارتاپی ایران شده است. باید به نکته نیز اشاره کرد که با وجود اینکه رتبه ایران در بین سایر کشورهای فعال در زمینه اقتصاد نوآوری، رتبه بالایی نیست اما رشد سیستم اکوسیستم ایران در دوره پساتحریم یعنی از سال ۹۶ به بعد بسیار زیاد بود. اما ترمز این قطار کشیده شد.
وضعیت سرمایه‌گذاری در اکوسیستم استارتاپی کشورهای همسایه
شرکت تحلیل داده Startups.watch، گزارشی از سرمایه گذاری در اکوسیستم استارتاپی ترکیه منتشر و آن را با سایر کشورها مقایسه کرده است. آن‌طور که در گزارش این شرکت آمده، در سال 2021 مجموعاً 1.5میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خطرپذیر در این کشور انجام شده است. این رقم رشدی نزدیک به 10 برابری در مقایسه با سال 2020 داشته است.
براساس آخرین آمارها، شرکت‌های نوپا و استارتاپ‌های ترکیه تنها در سه ماهه نخست 2022، 1.3 میلیارد دلار سرمایه جذب کردند که این میزان برابر با کل سرمایه‌گذاری در سال 2021 بوده است.
به نظر می‌رسد که اکوسیستم استارتاپی ترکیه توانسته است طی ۱۰ سال به رشد قابل توجهی در جهان دست پیدا کند، چرا که حمایت‌های خارجی و داخلی لازم را برای رشد استارتاپ‌های خود داشته است.
از سوی دیگر، عربستان نیز با 558 میلیون دلار، بحرین 111 میلیون دلار و حتی اردن با 78 میلیون دلار، سرمایه‌گذاری خطرپذیر بیشتری در مقایسه با ایران طی سال 2021 داشته‌اند.
همچنین، سه کشور امارات و عربستان در مجموعا موفق به جذب سرمایه 3.5 میلیارد دلاری در سال 2022 شده‌اند که از این رقم 1.85 میلیارد دلار تنها متعلق به امارات است.
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات عربستان سعودی همچنین به تازگی اعلام کرده است که غول‌های تکنولوژی جهان از جمله اوراکل و مایکروسافت و… قصد دارند که 9میلیارد دلار در حوزه آی‌سی‌تی این کشور سرمایه‌گذاری کنند.
عبدالله آلسواها، وزیر ارتباطات و اطلاعات عربستان سعودی گفت: «مایکروسافت 2.1 میلیارد دلار در حوزه ابری این کشور سرمایه گذاری خواهد کرد. در همین زمینه اوراکل نیز متعهد شده است که تا 1.5 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری کند.»
با وجود این به نظر می‌رسد که اکوسیستم استارتاپی ایران اکنون با مشکلات زیادی در حوزه جذب سرمایه دست‌وپنجه نرم می‌کند، چرا که سرمایه گذاران خارجی به دلیل چالش‌هایی مانند قطعی‌های مکرر اینترنت و عدم ورود استارتاپ‌ها به بورس، به سرمایه گذاری خطرپذیر در اکوسیستم استارتاپی ایران رضایت نمی‌دهند. این مسائل در حالی است که اکوسیستم نوآوری در ایران، چندین سال جلوتر از کشورهای منطقه شروع شد و سرمایه گذاران خارجی هم به آن رغبت نشان دادند. منابع انسانی تحصیل‌کرده و اشتیاق سرمایه گذاران داخلی و خارجی مسیر روشنی پیش روی استارتاپ های ایرانی قرار گرفته بود اما در حال حاضر آینده تا حدود زیادی مبهم به نظر می‌رسد.
مهم‌ترین اخبار و گزارش‌های ربوط به حوزه تکنولوژی و استارتاپ را در صفحه اخبار استارتاپ تجارت‌نیوز بخوانید.
نظرات