فین‌تک محبوب‌ترین حوزه سرمایه‌گذاران در منطقه منا است

استارتاپ‌ها در خاورمیانه و شمال آفریقا (Mena) در نوامبر 2023 در 42 دور 764 میلیون دلار جذب سرمایه انجام داده‌اند که حکایت از افزایش 74 درصدی سال به سال (سالانه) در این موضوع دارد. از این 42 معامله و تفاهم‌نامه صورت گرفته، 10 مورد سرمایه گذاری مستقیم خود را از سایر کشورهای جهان جذب کردند که سهم عمده آن از سوی سرمایه گذاران مستقر در ایالات متحده صورت گرفته است. اما ناگفته نماند از بین کشورهای منطقه‌ای، این سرمایه‌گذاران مستقر در امارات بودند که بیشترین فعالیت را داشتند و در 21 معامله حضور داشتند. بیشترین سهم سرمایه گذاری نیز طی یک سال گذشته در این منطقه مربوط به حوزه فین‌تک‌ها و سپس به حوزه سوپراپ‌ها و آموزش آنلاین یا همان Edtech مربوط است که به ترتیب جایگاه دوم و سوم را از نظر میزان بیشترین جذب سرمایه را دارند. نکته جالب اینجاست که سرمایه‌گذاری در فروشگاه‌های اینترنتی مارکت‌پلیس (بازارگاه) تقریباً سهم آخر را در بین موضوعات مورد علاقه سرمایه‌گذاران دارد و به‌نظر می‌رسد که این شرکت‌ها به‌دنبال ایده‌های خلاقانه و نوآورانه‌تر از ایجاد فروشگاه‌های اینترنتی هستند.  نکته جالب اینجاست در این گزارش خبری از جزییات در مورد ایران که جزو کشورهای منا است وجود ندارد و به‌نظر می‌رسد این موضوع به دلیل عدم وجود اطلاعات قابل استناد و لازم درباره میزان سرمایه‌گذاری در اکوسیستم فناورانه کشور باشد.

به‌گزارش تجارت‌نیوز به نقل از گروه مشاوره بین‌المللی وامدا، از تمام بازارهای منطقه منا، فقط سه بازار از بین کشورها شاهد افزایش سرمایه‌گذاری بودند که متشکل هستند از عربستان سعودی، مراکش و عمان. نبود مصر و امارات در بین این اسامی زنگ خطری برای اکوسیستم شکل گرفته و قدرتمند در این کشورها است که به‌نظر می‌رسد با رکود اقتصادی روبرو شده‌اند و آنطور که گزارش وامدا می‌گوید، موج مهاجرت نیروهای نخبه به این دو کشور هم رسیده است.

نادیده گرفتن زنان در عرصه استارتاپ‌ها افزایش یافته است؟

بر اساس گزارش وامدا اعتماد به زنان و مدیریت آن‌ها در اکوسیستم استارتاپی نیز کاهش محسوسی در منطقه منا داشته که زنگ خطر دیگری برای جامعه به حساب می‌آید. بر اساس این گزارش که اخیراً منتشر شده، سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌هایی که زنان آن‌ها را راه‌اندازی کرده‌اند به مقدار ۶۴ درصد کاهش داشته است. همچنین باید گفت از 583 استارتاپی که در سال 2023 بودجه جذب کردند، فقط 52 مورد توسط زنان فعال در بازار تأسیس شده که این آمار در مجموع کمتر از 19 میلیون دلار، یا 0.47 درصد از کل میزان سرمایه‌گذاری را به خود اختصاص داده است. استارت‌آپ‌هایی که توسط زنان و مردان با هم تأسیس شده‌اند، موفق شدند کمی بهتر عمل کنند و سهم 2.86 درصدی از معاملات را داشته باشند.

فین‌ تک محبوب‌ترین است

عربستان سعودی در سی درصد مذاکرات سال گذشته همراه بوده است. مقدار تراکنش‌ها در کل منطقه منا نیز ۲۷ درصد کاهش داشته و بیشترین میزان کاهش در کشور مصر بوده است. این آمار در حالی ارائه می‌شود که گزارش مرکز تجارت الکترونیک خبر از افزایش تعداد تراکنش‌ها در ایران می‌داد اما همانطور که در مقدمه مطلب گفته شد به علت نبود اطلاعات دقیق از کشور ایران، در گزارش وامدا خبری از وضعیت تجارت‌الکترونیک و سرمایه‌گذاری در اکوسیستم استارتاپی کشورمان نیست.

بر اساس این گزارش امارات متحده عربی و مصر 98 درصد از کل سرمایه گذاری و 75.6 درصد از تمام معاملات را در اختیار داشته‌اند. چهار استارتاپ از پنچ استارتاپی که بیشتر از ۱۰۰ میلیون دلار جذب سرمایه داشتند متعلق به کشور عربستان سعودی هستند. مجموعه‌ای مثل تامارا (فعال در حوزه فین‌ تک) با جذب سرمایه‌گذاری ۳۴۰ میلیون دلاری و همچنین استارتاپ تبی و نعناع (فعال در حوزه فین‌تک و غذا) دو استارتاپ دیگر متعلق به عربستان سعودی هستند که به ترتیب ۲۰۰ و ۱۳۳ میلیون دلار سرمایه‌ جذب کرده‌اند.

در چندین سال گذشته فین‌ تک محبوب‌ترین حوزه‌ از دیدگاه سرمایه‌گذاران در منطقه منا بوده است. در سال گذشته ۱۱۲ قرارداد در حوزه فین‌تکی‌ها بسته شده که نشان از محبوبیت این حوزه بین سرمایه‌گذاران دارد؛ محبوبیتی که البته رو به کاهش است. درواقع باید گفت که مقدار سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌های فین‌تک با اینکه امسال هم بیشتر از سایر حوزه‌ها بوده اما با کاهش ۶۰ درصدی همراه بوده است. در سال گذشته فقط ۲۸۶ میلیون دلار در این حوزه سرمایه‌گذاری شده که ۶۰ درصد کمتر از سال ۲۰۲۲ است.

 نکته جالب دیگر حضور دو شرکت آمریکایی در بین ۴ سرمایه‌گذار برتر کشورهای منطقه منا است. دو شرکت تک استارز و ۵۰۰ گلوبال به ترتیب ۱۸ و ۳۵ معامله را به خود اختصاص داده‌اند. این علاقه و حضور آمریکا برای سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌های منطقه منا نشان می‌دهد که کشورهای بزرگ و غول حوزه فناوری به بازار کشورهای منا اعتقاد دارند و باور دارند این بازار پتانسیل بزرگی به همراه خواهد داشت.

استارتاپ‌های بذری و پیش بذری در جذب سرمایه موفق‌تر ظاهر شده‌اند

در سال 2023، استارتاپ‌های مرحله اولیه بیشترین تراکنش‌ها را به خود اختصاص دادند و سرمایه‌گذاری‌های مرحله اولیه بخش عمده معاملات را تشکیل داده‌اند. این موضوع نشان می‌دهد اعتماد به این شرکت‌ها بیشتر شده و بلوغی در اکوسیستم استارتاپی کشورهای منا رخ داده است. 

تیکت سایز استارتاپ‌های پیش‌بذری ده درصد افزایش داشته و این موضوع در استارتاپ‌های بذری نیز ۳۰ درصد رشد به همراه داشته است. از آنسو استارتاپ‌های بزرگتر تیکت سایز کمتری را نسبت به سال قبل تجربه کرده‌اند. این موضوع نشان می‌دهد که می‌تواند به رشد استارتاپ‌ها امید بیشتری بست و مطمئن بود که استارتاپ‌هایی با ایده‌هایی موفق می‌توانند به رشد خوبی در آینده برسند.

اوضاع امارات چگونه است؟

سرمایه گذاری در استارتاپ های مستقر در امارات کاهش 47 درصدی همراه بوده است و به‌نظر می‌رسد این کشور هم با بحران مهاجرت روبرو است و بسیاری از تیم‌های استارتاپی در حال ترک گفتن این کشور و رفتن به عربستان هستند. عربستان تبدیل به منطقه‌ای برای استارتاپ‌ها شده که تیم‌ها را به سمت خود جذب می‌کند. تلاش دولت برای تسهیل مقررات و به‌روز رسانی قوانین و رگولاتوری در این حوزه و همچنین ایجاد چند مرکز استارتاپی جذاب در ریاض با شرایط مطلوب از جمله مواردی است که باعث شده بسیاری از تیم‌های فعال در کشورهای منا در حال جابجایی به عربستان سعودی باشند تا به بزرگترین بازار منطقه دست پیدا کنند.

اوضاع مصر چگونه است؟

مصر برای سالیان متمادی بهترین و قدرتمندترین ایده‌های استارتاپی را در منطقه به خود اختصاص داده است اما این موضوع در سالیان اخبر با توجه به جنگ اوکراین کمی تا قسمتی تغییر پیدا کرده است. حالا چندین تیم استارتاپی مشهور مصری به عربستان مهاجرت کردند و میزان تیم‌های فعال استارتاپی در مصر ۱۷ درصد کمتر از ۲۰۲۲ اعلام شده است. از همه بدتر اینکه تعداد استارتاپ‌های مصری که توانستند در سال گذشته به جذب سرمایه برسند نسبت به سال گذشته نصف شده است.

Wamda یک پلتفرم توانمندسازی کارآفرینی برای کارآفرینان در خاورمیانه و شمال آفریقا است که گزارش‌های ماهانه و سالیانه خود را درباره اکوسیستم استارتاپی در دنیا و به خصوص کشورهای منا و خاورمیانه منتشر می‌کند.

اهمیت کسب‌وکارهای آنلاین در اقتصاد آینده دنیا، در حال افزایش است و کشورها سعی دارند که بستر مناسب برای رشد این‌گونه فعالیت را برای کارآفرینان بسازند. می‌توان گفت هر چه بستر رشد برای استارتاپ‌های یک کشور مهیا باشد، سهم اقتصاد دیجیتال آن کشور بیشتر می‌شود. آنطور که پیش‌تر در خبرها آمده بود عربستان در برنامه خود تا سال 2030 قصد دارد سهم کسب‌وکارهای کوچک یا همان استارتاپ‌ها را از 20درصد به 35درصد افزایش دهد و همچنین سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی را از 3.8درصد به 5.7 درصد برساند. یکی از عواملی که به رشد سریع اکوسیستم فناوری در عربستان سعودی کمک می‌کند، حمایت قوی دولت از نوآوری و فناوری است. دولت عربستان در ابتدای سال 2023 از سرمایه‌گذاری بیش از 9 میلیارد دلاری برای حمایت از بخش فناوری و استارتاپ‌ها خبر داده بود. محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی به عنوان بخشی از استراتژی دانشگاه علم و فناوری ملک عبدالله (KAUST) یک صندوق 200 میلیون دلاری برای سرمایه‌گذاری اولیه در شرکت‌های فناوری پیشرفته محلی و جهانی راه اندازی کرده است.
 

اخبار حوزه استارتاپ و فناوری اطلاعات را در صفحه استارتاپ تجارت‌نیوز بخوانید.