اکوسیستم استارتاپی؛ رشدی که نباید متوقف شود

به گزارش تجارت نیوز،

سرمایه‌گذار یکی از اجزای مهم اکوسیستم نوآورانه یا استارتاپی است. از همین رو سرمایه‌گذاری هم مفهومی بسیار با اهمیت به حساب می‌آید. در یک اکوسیستم اجزا به صورت یک زنجیره در کتار هم زیست می‌کنند. هر گاه جزئی در این کل عملکردی ناقص یا ناکافی از خود ارائه دهد، اکوسیستم عملکردی معیوب خواهد داشت. 

در کشور ما اکوسیستم استارتاپی دچار اختلال است. اجزا هر کدام به شکلی که باید نقش خود را ایفا نمی‌کنند و از این رو شاهد مشکلاتی در شکل بروز یافته آن خواهیم بود. تاریخ اکوسیستم از ابتدای شکل‌گیری آن به ما نشان می‌دهد که نسل اول در میانه دهه هشتاد متولد شد. گروه‌های بزرگ و شناخته‌شده‌ای که امروز در زندگی روتین و روزمره هر فردی نفوذ کرده‌اند. اسنپ و دیحی‌کالا و علی‌بابا نمونه‌هایی شناخته‌شده از موج اول یا نسل اول استارتاپ‌ها در ایران هستند.

سرمایه‌گذاری و سرمایه‌گذار نیاز به تنظیم دارند

بعد از گذشت بیش از یک دهه از تولد استارتاپ‌های نسل اول، نسل دوم هنوز به قوتی که باید شکل نگرفته است. این نشان از چرخه معیوب استارتاپ‌ها دارد. هر چند که در این مدت نام‌های مختلفی خود را به ما نشان داده‌اند و در زمینه‌های مختلف به زندگی مردم وارد شده‌اند اما باز شکل معیوب آن خود را نشان می‌دهد. 

زنجیره اکوسیستم ناقص است

در شرایط کنونی سرمایه‌گذاران رفتاری محتاطانه‌تری نسبت به گذشته دارند. این اکوسیستم را به صورت کلی با چالش‌هایی مواجه کرده است. به دور از مسئله فرار نیرو انسانی و مهاجرت که حالا موضوع بحث ما نیستند، استعدادها و بنیان‌گذاران استارتاپ‌های کوچک و جوان، نیاز به حمایت‌های مختلف دارند. 

در گفتگو با محمدصادق سبحانی مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری تریگ آپ، به نحوه کارکرد اجزا در اکوسیستم استارتاپی پرداختیم. وی در این مورد گفت: «زنجیره‌ای که در اکوسیستم شکل می‌گیرد منجر به زایش و خلق کسب و کارها می‌شود که در سال‌های اخیر دچار مشکل شده است. نهادهایی که متولی زایش و خلق کسب و کارها شده‌اند در این سال‌ها بسیار تضعیف شده‌اند. بخش زیادی یا قابل توجهی از استعدادهای ما که در دانشگاه حضور دارند متاسفانه نتیجه به ترک کشور گرفته و در بازارهای خارجی مشغول به کار می‌شوند. علاقه‌مندان به کارآفرینی از فضای مناسبی برای رشد برخوردار نیستند. دانش خوب این افراد اگر با مهارت لازم ترکیب شود می‌تواند نتیجه مثبتی داشته باشد. بنابراین نهادهایی که مسئول‌اند باید در بلوغ آموزش ارائه شده بکوشند. تا جوانان علاقه‌مند به این حوزه از دانش عملی برخوردار و در شرایط بهتری با بازارکار روبه‌رو شوند. ارتباط صنعت و دانشگاه بسیار مهم است. این مسئله جدیدی نیست و باید در این زمینه کار کرد. این ارتباط می‌تواند منشا راه‌اندازی یک‌سری کسب و کارهایی شود که نیاز صنعت ما را برآورده کنند.»

مدارک بی‌اعتبار شده‌اند

مسئله آموزش ناقص جامعه صنعتی را دچار بحران می‌کند. جوانان و متخصصین صرفا اصول نظری یا تئوریک را در دانشگاه فرامی‌گیرند و اگر کیفیت آموزشی را هم مطلوب در نظر بگیریم، باز هم فارغ‌التحصیلان برای ورود به بازار کار با چالش‌هایی مواجه هستند. از همین رو گاها افرادی که به طور مستقیم وارد بازار کار می‌شوند به پیشرفت ملموسی دست پیدا می‌کنند و زمانی که فارغ‌التحصیلان مجبور به شروع از صفر هستند، احتمالا افراد بالادستی‌شان همان‌هایی هستند که به طور مستقیم وارد بازار کار شده‌اند. 

مهاجرت نخبگان

کیفیت آموزشی و برنامه درسی دانشگاه‌ها هم در نوع خود مسئله دیگری‌ست. تنها درصد کمی از دانشگاه‌های ایران هستند که سطح علمی تائیدشده‌ای دارند و کیفیت آموزش در آن‌ها به طوری‌ست که شرکت‌ها یا نهادهای خارجی بسیار به آن‌ها توجه می‌کنند. کافی‌ست در این باور عمومی که فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های برتر همگی از ایران خواهند رفت توجه نمائید. فارغ از درستی یا نادرستی این گزاره، حقیقتی در آن نهفته است که نشان از همان چرخه معیوب دارد. دانش‌آموخته آموزش برتر در داخل کشور، شانس زیادی برای مهاجرت دارند. از طرفی بازار کار با فارغ‌التحصیلانی پر می‌شود که مدرک و اعتبار تحصیلات‌شان در بالاترین سطح نیست. 

ما با بازاری مهارت‌محور روبه‌رو هستیم

مورد دیگر این است که بازار کار مهارت‌محور اداره می‌شود. فرقی نمی‌کند که افراد از کدام دانشگاه فارغ‌التحصیل شده‌اند، در نهایت مهارت آن‌ها در بازار کار زمینه دیگری‌ست. چالش‌هایی که در این لحظه مطرح شدند از اشکالات جدی وارد به زیرساخت و بدنه آموزشی کشور است. 

استارتاپ مثل یک نوزاد است

شهرام شکوری مدیرعامل شرکت طرفه‌نگار در این مورد گفت: «در اکوسیستم استارتاپی خود این زنجیره‌ست که درست کار نمی‌کند.  به این تفسیر که ما توقع داریم زمانی که یک استارتاپ شکل می‌گیرد از طریق خانواده و دوستان و موارد این‌گونه بتواند سرمایه لازم برای آغاز به کار خود را جذب کند. وقتی رشد کرد، قاعدتا باید یک سرمایه‌گذاری از راه برسد که توانایی راهنمایی و ارائه مشاوره به یک کسب و کار را داشته باشد. این نقش در این مرحله باید اضافه شود تا به تکامل یک استارتاپ کمک کند. بعد از این مرحله یک نهاد با نام وی‌سی یا سرمایه‌گذار ریسک‌پذیر به لیست سهام‌داران استارتاپ‌ها اضافه می‌شود. و مراحل دیگر به همین ترتیب ادامه پیدا می‌کند.»

وی افزود: «این زنجیره در کشور ما درست کار نمی‌کند. زمانی که یک استارتاپ در کشور ما آغاز به کار می‌‌کند، مثلا سرمایه‌گذاران در محل اشتباهی به یک تیم وارد می‌شوند. زمانی که سرمایه‌گذاری باید در ابعاد کوچک‌تری انجام شود، به اشتباه وی‌سی وارد می‌شود. این نابه‌جایی حرکت زنجیره‌وار و تکامل مرحله به مرحله یا طبیعی یک استارتاپ را خراب می‌کند. استارتاپ مانند یک نوزاد است -به عنوان مثال یک کودک خردسال را نمی‌توان به دانشگاه فرستاد و باید گذاشت روند طبیعی آن شکل گیرد و چرخه به طور کامل بچرخد. 

بازیگران گاهی نقش خود را بازی نمی‌کنند

حسین مفاخریان موسس و رئیس هیئت اجرایی گروه‌نیک‌اندیش کارایا، در خصوص سرمایه‌گذاری گفت: «اقتصاد کلان ما درگیر یک سری مشکلات است و در حقیقت روش‌ها و فرآیندهایی که در این حوزه مطرح هستند به نحوی معیوب‌اند. اما این موارد مانع سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌ها نیست. آنچه که مدنظر ماست در مورد سرمایه‌گذاری نگاه مارکت‌محور در بازارهای قابل‌توسعه است. این شیوه نگاه با سی‌وی‌سی‌ها که نگاهی مشکل‌محور دارند دارند صادق نیست. هدف این گروه‌ها این است که در زنجیره ارزش افزوده خودشان بتوانند به‌صورت خرد و کلان حل کنند. تفاوت‌ گروه‌ها باید با یکدیگر تعریف شود. هر نهاد باید نقش خود را اکوسیستم استارتاپی به درستی انجام دهد.»

سی‌وی‌سی‌ها معمولا آینده‌نگری نمی‌کنند

در آینده راجع به آسیب‌شناسی فعالیت امروزمان دور هم جمع خواهیم شد

مشکات اسدی یکی از چهره‌های شناخته شده در اکوسیستم استارتاپی در پنلی که در رویداد ارائه به سرمایه‌گذار به میزبانی مجموعه کارایا و همراهی مرکز شتابدهی و سرمایه‌گذاری تریگ‌آپ برگزار می‌شد، به مسائل پیرامون ورود سی‌وی‌سی‌ها به زنجیره پرداخت. با اشاره به صحبت‌های وی در این پنل، سی‌وی‌سی‌ها معمولا آینده‌نگر نیستند و الویت رفتاری آن‌ها حل مسائل موجود و کمتر کردن هزینه‌ها یا ضررهاست. وی گفت: «ما در ایران حاضریم تا هر شکل جدیدی که در خارج از کشور تعریف می‌شود را در داخل بازتعریف کنیم و در این فرایند تمام معنا را تغییر دهیم. من پیش‌بینی می‌کنم که چند سال دیگر دوباره دور هم جمع خواهیم شد و در مورد آسیب‌شناسی همین نهادها حرف خواهیم زد.»

این یک مسئله جدی‌ست. زنجیره‌ای که به درستی کار نمی‌کند آسیب‌زاست و این آسیب در آینده‌ای نه چندان دور خود را نشان خواهد داد. کما اینکه نشان داده و اگر در رفع آن نکوشیم آسیب وارده از حد کنونی بیشتر می‌شود. 

اخبار حوزه استارتاپ و فناوری اطلاعات را در صفحه استارتاپ تجارت‌نیوز بخوانید.