فعالان و کارشناسان معدن در گفت‌وگو با «تجارت‌نیوز» مطرح کردند:
ایمنی معادن گلستان در پایین‌ترین سطح قرار دارد/ متوسط حقوق کارگران معدن در کشور؛ ۱۴ میلیون تومان
یک کارشناس استخراج معدن معتقد است که ایمنی معادن استان گلستان و کشور در ابتدایی‌ترین سطح قرار دارد؛ به گونه‌ای که از عمر تکنولوژی‌های آنها حدود ۵۰ سال گذشته و در این مدت بروزرسانی نشده است.
اهمیت موضوع معدن بر کسی پوشیده نیست چراکه یکی از مسیر‌ها برای رسیدن به درآمد پایدار کشور به حساب می‌آید؛ با وجود این، توجه به مسائل اقتصادی، محیط‌زیستی و اجتماعی معادن اهمیت زیادی دارد.
در سال‌های اخیر حوادث معدن در کشور جان بسیاری از کارگران را گرفت و می‌توان بخش معدن را یکی از حادثه‌خیز‌ترین بخش‌های فعال در حوزه اقتصاد به شمار آورد. برای مثال، ۱۳ اردیبهشت ۹۶ بود که وقوع انفجار در معدن زغال‌سنگ زمستان یورت آزادشهر موجب جان باختن ۴۳ کارگر و مصدومیت ۷۰ نفر شد.
در واقعه مرگبار دیگری، نشت گاز در شامگاه شنبه ۳۰ شهریور امسال موجب انفجار در یکی از کارگاه‌های شرکت زغال‌سنگ معدنجوی طبس شد و در این حادثه ۵۲ معدنچی جان باختند که هفت نفر از آنها اهل استان گلستان بودند.
میانگین حقوق سخت‌ترین کار دنیا ۱۴ میلیون تومان!
همه این چالش‌ها و خطرات در حالی است که کار در معدن را سخت‌ترین کار دنیا می‌دانند؛ در حالی که معدنچیان در ایران حتی حقوق مناسبی نیز دریافت نمی‌کنند. یکی از کارگران معدن زغال‌سنگ معدنجوی طبس که اهل استان گلستان است و در زمان واقعه مرگبار شهریور امسال در معدن حضور نداشت دراین‌باره به تجارت‌نیوز می‌گوید: «میانگین حقوق ما ۱۴ میلیون تومان است و دیگران باور نمی‌کنند که کارگران معدن این میزان حقوق دریافت کنند. با توجه به سختی کار، حداقل حقوقی که ما باید دریافت کنیم ۲۵ تا ۳۰ میلیون تومان است.»
او که علاقه‌ای به ذکر نامش در این گزارش نداشت می‌افزاید: «علاوه بر گاز متان ممکن است به دلیل نشتی‌هایی که وجود دارد، آب هم به داخل کارگاه‌ها نفوذ کند. با وجود اینکه برخی از معادن نکات امنیتی را هم رعایت می‌کنند اما اتفاقات در معادن پیش‌بینی‌ناپذیر است.»
این کارگر معدن می‌گوید: «مواد شیمیایی بیش از حد، وجود گردوغبار و گاز متان که نه بو دارد و نه رنگ، سبب بروز بیماری‌هایی مختلف در بین کارگران می‌شود. کارگران معدن نمی‌توانند ۲۰ سال متوالی در این محیط کار کنند؛ چراکه دچار فرسودگی می‌شوند و بدن‌شان کشش این حجم از کار طاقت‌فرسا را ندارد.»
به گفته او، کارگران معدن روزانه ۶ ساعت به صورت مداوم و به حالت نشسته کار می‌کنند و پادرد و کمردرد شدید امان آنها را بریده است؛ بر این اساس ناچارند نیمی از ماه را در معدن کار کنند و نیمه دیگر را استراحت کنند.
این کارگر اهل گلستان توضیح می‌دهد: «۲۴ سال سابقه کار در معدن دارم و حدود یک سال دیگر بازنشسته می‌شوم که دلیل آن هم وقفه افتادن بین سابقه بیمه است، اگر بیمه به صورت متوالی رد شود، کارگران معدن بعد از ۲۰ سال بازنشسته خواهند شد.»
چرا ایمنی معادن در ایران پایین است؟
طراحی ناصحیح روش کار، محیط کار، وجود نقایص فنی دستگاه‌ها، شرایط نامناسب فیزیکی محیط کار و بروز مشکلات جسمانی، خستگی جسمی و روانی، فقدان روابط انسانی صحیح و مدیریت ناصحیح از جمله مواردی است که در بررسی امنیت معادن در مرکز توجه قرار می‌گیرد.
بر اساس آیین‌نامه ایمنی معادن، مسئول ایمنی هر معدن نظارت بر ایمنی عملیات آن را بر عهده دارد و از سوی دارنده پروانه عملیات به این سمت منصوب می‌شود. ضوابط و حدود صلاحیت مسئول ایمنی، منطبق با مفاد قانون کار و قانون نظام مهندسی معدن است و از طریق وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با هماهنگی وزارت صنعت، معدن و تجارت تعیین می‌شود. جانشین مسئول ایمنی نیز تابع همین شرایط است.
شکایت کارگران معدن زمستان یورت گلستان
چنان‌که اداره صمت استان گلستان اعلام کرده است، ۱۶ معدن زغال‌سنگ در شهرستان‌های علی آبادکتول، رامیان، آزادشهر و مینودشت فعالیت می‌کنند و حدود دو هزار کارگر در این معادن مشغول کار هستند.
چندی پیش بود که جمعی از کارگران معدن زغال‌سنگ شمالشرق کشور معروف به زمستان یورت، با مراجعه به دادسرای شهرستان آزادشهر، خواستار اقدام دستگاه قضایی برای پرداخت معوقات خود و حل مشکلات ایمنی و بهداشت این معدن شدند.
پلمب تا زمان رفع نقایص
کارفرما، با دخالت دادستانی آزادشهر، بخشی از معوقات این کارگران را روز هفتم آبان به آنها پرداخت کرد اما پس از بررسی‌ها و اعلام نظر کارشناسان، معدن یورت تا زمان ایمن‌سازی و رعایت اصول بهداشتی، پلمب شد. دادستان همچنین از تشکیل پرونده برای مدیرعامل معدن زغال‌سنگ خبر داد.
به این ترتیب، دهم آبان بود که معدن زغال‌سنگ شرق کلات در استان گلستان تا زمان رفع نواقص ایمنی بسته شد.
۱۷ آبان و ۱۰ روز پس از پلمب معدن زغال‌سنگ شمالشرق معروف به زمستان یورت، دادستان آزادشهر از بازگشایی این معدن خبر داد. سید‌امیر خشک دامن گفت: «بازگشایی موقت معدن پس از آن صورت گرفت که کمیته کارشناسی اعلام کرد ایرادات اساسی ایمنی و بهداشتی معدن برطرف شده است و خطری کارگران را تهدید نمی‌کند.»
به گفته او، بر اساس نظر کمیته کارشناسی، رفع ایرادات جزئی باقی‌مانده مستلزم بازگشایی و شروع به کار کارگران است تا با حضور در معدن برای رفع آن اقدام کنند.
مهلت ۲۰ روزه به «زمستان یورت» برای رفع نواقص
دادستان آزادشهر با تاکید بر اینکه بازگشایی معدن یورت موقتی است افزود: «هیات کارشناسی پس از اتمام مهلت ۲۰ روزه، دوباره از معدن بازدید می‌کنند و اگر اشکالات جزئی برطرف نشده باشد، معدن بسته می‌شود.»
تا به امروز حدود ۱۰ روز از این مهلت گذشته است و باید دید با اتفاقاتی که اخیراً در معادن کشور رخ داده آیا سخت‌گیری‌های دادستانی بیشتر خواهد شد یا خیر.
کمیته کارشناسی که دادگستری برای تایید بازگشایی معادن تعیین کرده متشکل از نمایندگانی از اداره‌های کار، صمت، استاندارد و بهداشت و همچنین کارشناسان رسمی دادگستری، ایمنی و بهداشت است. طبق اعلام دادگستری، تا زمانی که این کمیته رفع نقایص معادن تعطیل‌شده را تایید نکند، آنها بازگشایی نمی‌شوند.
ورود دادستانی به مساله قراردادهای موقت
علاوه بر این دادگستری به موضوع قراردادهای کارگری در معادن زغال‌سنگ ورود کرده است.
حیدر آسیابی، رئیس کل دادگستری گلستان، گفت: «بررسی‌ها نشان می‌دهد در برخی موارد با کارگرانی که بعضی از آنها تا ۱۵ سال هم سابقه کار در معدن دارند، قراردادهای سه‌ماهه منعقد می‌شود؛ در حالی که بر اساس قانون، قرارداد سه‌ماهه برای بررسی صلاحیت و توان نیروی کار بسته می‌شود و کارگری که ماه‌ها و سال‌هاست قراردادش تمدید می‌شود و در معدن کار می‌کند، به این معناست که صلاحیت کار دارد و باید با او قراردادهای بلندمدت منعقد شود.»
او ادامه داد: «ایراد مهم دیگری که در بررسی‌ها به دست آمده این است که در مواردی با همه کارگران شاغل در معدن قرارداد یکسان منعقد و حق بیمه آنها به عنوان کارگر ساده رد می‌شود در صورتی که کارگری که در عمق معدن کار می‌کند باید حقوق و حق بیمه‌اش متفاوت باشد. در این مورد در شهرستان آزادشهر از اداره کار و تامین اجتماعی خواسته شده به صورت ویژه موضوع را پیگیری و نتیجه آن را به دادستانی ارائه کنند.»
رئیس کل دادگستری گلستان تاکید کرد: «اگر در بررسی‌ها قصور و بی‌توجهی نسبت به حقوق کارگران و ایمنی معدن محرز شود، برخورد قانونی و قضایی لازم صورت می‌گیرد.»
وقوع حادثه در معدن کلات شرق در زمان تعمیرات
یورت تنها معدنی در استان نیست که ایمنی لازم را ندارد. پنجشنبه ۲۴ آبان بود که حادثه‌ای در معدن شرق کلات که به دلیل مسائل ایمنی بسته شده بود رخ داد. کارگران که در یکی از تونل‌های این معدن مشغول ایمن‌سازی برای فعال شدن دوباره معدن بودند، هنگام تعمیرات در فاصله حدود ۱۰۰ متری از تونل بر اثر ریزش سقف دچار حادثه شدند. در این حادثه دو نفر مصدوم شدند و متاسفانه یک نفر جان خود را از دست داد.
رئیس کل دادگستری گلستان در خصوص این معدن نیز گفت: «بر اساس اعلام مدیر عامل معدن کلات، از زمان پلمب این معدن به دستور دادستانی، عملیات استخراج در تونل‌ها متوقف و اقدامات ایمن‌سازی در حال انجام بود.»
معادن استان در ابتدایی‌ترین سطح ایمنی قرار دارند
محمد رفعتی، کارشناس استخراج معدن و شاغل در معدن زمستان یورت، در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز توضیح می‌دهد: «معادن استان و کشور در ابتدایی‌ترین سطح ایمنی قرار دارند. به گونه‌ای که از عمر تکنولوژی‌های آنها حدود ۵۰ سال گذشته و در این مدت، به‌روزرسانی نشده‌اند. فناوری‌ها مستهلک شده‌اند و از این نظر شرایط معادن در ایران با کشور‌های آسیایی هم قابل مقایسه نیست.»
او تاکید می‌کند: «مهم‌ترین دلیل نبود امنیت در معادن، موضوعات مدیریتی است و اهمال‌کاری، بی‌توجهی و ایرادات قانونی باعث بروز این شرایط شده است. در معادن باید شخصی به عنوان مسئول فنی تعریف شود که حقوق خود را از سازمان نظام مهندسی معدن دریافت می‌کند تا وابستگی مالی به معدن نداشته باشد و بتواند گزارش دقیق و صادقانه‌ای را که حاصل نظارت دقیق است به سازمان ارائه دهد.»
این کارشناس ادامه می‌دهد: «مسئول فنی در بسیاری از معادن ایران، چنین استقلالی ندارد. بنابراین گزارش‌ها آن‌گونه که باید و بر اساس واقیعت به سازمان نظام مهندسی معدن ارائه نمی‌شوند.»
نظارت بر ایمنی معادن تقریباً صفر است
رفعتی اضافه می‌کند: «سازمان صمت ماهانه ایمنی معادن را مورد بازرسی قرار می‌دهد و کارشناس مربوطه باید حدود هشت تونل را بازدید کند. علاوه بر آن، این ناظر همان فردی است که برای مثال بر قیمت تره‌بار هم نظارت می‌کند. در واقع حجم کار به قدری بالاست که در چنین وضعیتی می‌توان گفت نظارت بر ایمنی معادن صفر است؛ چراکه مشغله کارشناس، جوابگوی شرایط و حجم کاری نیست.»
او می‌گوید: «متاسفانه جامعه کارگری برای فراهم کردن ایمنی خود مطالبه‌گری نمی‌کند، کارگران معدن شاید برای ناهار، حقوق و سایر مسائل اعتصاب کنند اما برای ایمنی مطالبه جدی ندارند. البته در برخی از معادن طبس و کرمان، زمانی که کارگران ایرانی به دلیل ناامنی اعتصاب کرده بودند، کارفرما اتباع را جایگزین کارگران ایرانی کرده بود.»
این کارشناس استخراج معدن معتقد است مادامی که این روند ادامه یابد و مشاغل نظارتی فرمالیته باشند، وقایعی مانند آنچه در معادن زمستان یورت و طبس رخ داد تکرار می‌شود.
امکان مکانیزاسیون معادن در گلستان وجود ندارد
رضا حسنی‌نسب، معاون امور معادن سازمان صمت گلستان، نیز در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز می‌گوید: «مسائل فنی مربوط به معادن بر عهده اداره کل صنعت، معدن و تجارت و مسائل مربوط به ایمنی معادن بر عهده اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی است. همچنین اداره کل استاندارد و دانشگاه علوم پزشکی هم در خصوص استاندارد و بهداشت معادن وظایفی دارند.»
او می‌افزاید: «امکان مکانیزاسیون معادن استان به‌خصوص معادن زیرزمینی به دلیل ابعاد کوچک تونل‌ها و ضخامت لایه‌ها وجود ندارد اما آنها به طور نیمه‌مکانیزه در حال فعالیت هستند.»
تشدید نظارت بر معادن استان
حسینعلی خواجه مظفری، مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی گلستان، نیز در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز مدعی می‌شود: «با توجه به اتفاقاتی که در حوزه ایمنی معادن رخ داده بازرسی و نظارت‌ها چندین برابر شده است. اتفاقاتی که در سالیان گذشته در حوزه معادن رخ داده به دلیل بی‌احتیاطی و رعایت نکردن نکات ایمنی بوده است.»
او اضافه می‌کند: «وظیفه اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی بازرسی از معادن است که همواره انجام می‌شود اما پس از حادثه طبس، با تاکید وزیر کار، این نظارت‌ها تشدید شد. در حال حاضر تقریباً بازرسی از همه معادن استان انجام و تذکرات لازم درباره ایمنی معادن داده شده است. همچنین با پیگیری‌های وزارت کار و دستگاه قضایی تقریباً ایمن‌سازی‌ها پیگیری می‌شود.»
کارفرمای زمستان یورت توجیه شده و بازرسی‌ها ادامه دارد
خواجه مظفری می‌گوید: «معدن زمستان یورت نیز یکی از معادنی بود که اخطار گرفته و بر حسب اخطار‌های دریافتی ایمن‌سازی انجام شده که دستور بازگشایی آن صادر شد و برای انجام سایر جزئیات مرتبط با ایمنی هم تذکرات لازم به آنها داده شده که باید رعایت شود. حادثه در معدن کلات شرق آزادشهر نیز در زمان تعمیرات رخ داد که استخراج معدن تعطیل شده بود.»
او ادامه می‌دهد: «در حال حاضر دو هزار نفر در معادن گلستان مشغول فعالیت هستند و معیشت خود را از این راه می‌گذرانند. امنیت معادن گلستان در شرایط کنونی نسبت به ۱۰ سال گذشته و در زمان حادثه زمستان یورت بسیار بهبود یافته است.»
این مقام مسئول می‌افزاید: «کارفرمای زمستان یورت توجیه شده و بازرسی‌ها ادامه دارد، با اتفاقاتی که رخ داده حساسیت‌ها در این موضوع افزایش یافته است و به هیچ عنوان از حق کارگر کوتاه نخواهیم آمد.»
به گزارش تجارت‌نیوز، با توجه به اینکه گلستان استانی معدنی محسوب می‌شود و حوادث مختلفی را در این حوزه پشت سر گذاشته است، انتظار می‌رود دستگاه‌های مرتبط با تامین بهداشت، ایمنی معادن و همچنین دادگستری گلستان ورود جدی‌تری به این حوزه داشته باشند.
نظرات