سایه نابودی بر سر تخت جمشید
تخت جمشید، نماد تاریخ و تمدن ایران، در معرض تهدید جدی قرار گرفت.
تخت جمشید، نماد تمدن و تاج درخشان تاریخ ایران، در معرض تهدید جدی قرار دارد. تخلفاتی در حریم این محوطه باستانی، نه تنها به میراث فرهنگی ایران بلکه به میراث بشریت آسیب میزند. کندن پوست درختان کهنسال و خشک شدن آنها و ساختوساز در حریم این اثر تاریخی از جمله اقداماتی است که حکایت از بیتوجهی به قوانین حفاظتی است و نشان از بی اهمیتی به ارزشهای تاریخی و فرهنگی ملت ایران دارد و میتواند عواقب جبرانناپذیری برای آینده کشور به همراه داشته باشد.
ساختوسازهای غیرمجاز، تخریب آثار تاریخی و بیتوجهی به قوانین حفاظتی، همه و همه نشاندهنده بیرحمی انسان نسبت به میراث نیاکان خود است. ساخت غیرقانونی ۲ استخر در حریم درجه یک و ممنوعۀ محوطه جهانی پارسه، تعرضی است که اخیرا به این میراث ارزشمند شده است.
سیاوش آریا فعال و پژوهشگر تاریخ ایران و میراث فرهنگی در فارس با ارسال تصاویری از تعرض به این اثر تاریخی برای خبرنگار ما، اظهار کرد: در اقدامی تاسف برانگیز و خلاف قوانین صریح میراث فرهنگی، مجوزی برای ساخت ۲ استخر در حریم درجه یک و ممنوعه میراث جهانی پارسه (تخت جمشید) صادر شده است. این ۲ استخر در زمینهای کشاورزی در فاصله حدود ۱۰۰ متری از یکدیگر و در نزدیکی دروازه پارسه (تل آجری) احداث شدهاند.
او افزود: این اقدام نه تنها تخلف آشکار است، بلکه میتواند آغازگر فاجعهای بزرگ باشد، چرا که این اقدام میتواند برای سایر زمینداران و باغداران منطقه به عنوان الگویی قرار گیرد و آن ها را به ساختوسازهای مشابه تشویق کند و در این صورت با گسترش بیرویه ساختوسازها در این منطقه، میراث فرهنگی دیگر قادر نخواهد بود از این منطقه ارزشمند حفاظت کند و شاهد نابودی تدریجی آن خواهیم بود.
فعال میراث فرهنگی در فارس گفت: با توجه به اهمیت تاریخی این منطقه (که در نزدیکی دروازۀ پارسه یا تل آجری قرار دارد) و وجود سفالهای تاریخی مربوط به دورههای هخامنشی، پساهخامنشی و ساسانی در این زمینها، هرگونه ساختوساز و حفاری میتواند به آثار باستانی ارزشمندی آسیب جدی وارد کند.
او تاکید کرد: در بازدید از این ۲ زمینی که استخر در آن ساخته شده، انبوهی از سفالهای تاریخی قابل مشاهده بود.
آریا گفت: زمانی که از حفر چاه در زمینهای کشاورزی پیشگیری میشود این موضوع نشان میدهد که باید به دنبال راهکارهای مدیریت جامع منابع آب باشیم. نه اینکه اقدام به ساخت استخر شود، چرا که ساخت این استخرها علاوه بر تخریب آثار باستانی، مشکلات دیگری نیز به همراه دارد. از جمله این مشکلات میتوان به هدر رفتن منابع آبی، تخریب خاک و محیط زیست منطقه و ایجاد آلودگی صوتی (با برپایی پمپ و موتور آب و دیگر تجهیزات) اشاره کرد. همچنین، با توجه به وجود محوطههای تاریخی ناشناخته و یا کاوش نشده در این محدوده، ساختوسازهای بیرویه میتواند این آثار را از بین ببرد.
پژوهشگر تاریخ ایران و میراث فرهنگی اضافه کرد: این زمینها در فاصله هزار و ۵۰۰ متری شمال غربی تختگاه پارسه و در محدوده ساختوساز ممنوع قرار دارند. به عبارتی، این منطقه که بین میدان ملل و تابلو دور برگردان روستای جلیان در شهرستان مرودشت واقع شده است، از نظر تاریخی بسیار ارزشمند است.
او تصریح کرد: با توجه به اهمیت جهانی تخت جمشید و حساسیت بالای این منطقه، انتظار میرود مسئولان مربوطه هرچه سریعتر نسبت به لغو مجوز ساخت این استخرها و برچیدن آنها اقدام کنند. در غیر این صورت، با ادامه این روند، شاهد تخریب گسترده آثار باستانی و از بین رفتن یکی از ارزشمندترین میراثهای فرهنگی ایران خواهیم بود.
قانون میراث فرهنگی درباره حریم
فعال میراث فرهنگی در فارس افزود: قانون حفاظت از میراث فرهنگی، خط قرمز روشنی برای هرگونه دستکاری در حریم آثار تاریخی تعیین کرده است. به زبان دیگر، در محدوده حریم درجه یک، هرگونه فعالیتی که به آثار باستانی آسیب بزند، ممنوع است.
بند یک، ساخت هرگونه ساختمان و تاسیسات، نصب دکل، درختکاری، دیوارکشی، پِی کَنی، کَند و کاو، تسطیح زمینهای کشاورزی، هرگونه عملیات استخراج معدنهای سنگ، شن و ماسه و خاک رُس، دفن و رهاسازی زباله و همانند آن ممنوع است.
بند ۲، تغییر کاربری زمینهای کشاورزی ممنوع است...
بند ۵، در محدودۀ حریم درجه یک ساختمانهای مسکونی یا دامداری و تاسیسات مربوط به آنها و هر نوع تاسیسات دیگر موجود باید در زمان مناسب برچیده شود.
آریا تاکید کرد: همانگونه که گفته شد طبق قانون میراث فرهنگی، کارهایی مثل ساختوساز، حفاری، تغییر کاربری زمین، درختکاری، دپوی زباله و حتی ساخت سازههای ساده مانند دیوارکشی به طور کامل ممنوع است. حتی ساختمانهای مسکونی و دامداری که در این مناطق وجود داشتهاند، باید تخلیه و برچیده شوند.
او تصریح کرد: پس چگونه میتوان در جایی که حتی درختکاری ممنوع است، به خود اجازه ساخت استخر داد؟ این اقدام نه تنها تخلف آشکار است، بلکه میتواند به آثار تاریخی زیرزمینی نیز آسیب جدی وارد کند. همچنین، دپوی خاکهای اضافی در کنار استخرها، خود به تنهایی یک تخلف محسوب میشود و میتواند به بقایای تاریخی موجود در منطقه صدمه بزند.
قوانین حفاظت از میراث فرهنگی به روشنی بیان میکنند که حریم آثار تاریخی مکانی ارزشمند است که باید از هرگونه دستکاری در آن جلوگیری شود.
تصور کنید پارسه را یک نقاشی ارزشمند بدانیم. حریم آن، همان قاب زیبایی است که این نقاشی را در خود جای داده است. این قاب نه تنها به نقاشی ارزش میدهد، بلکه از آن در برابر آسیبها محافظت میکند.
حریم پارسه، مرزهایی نامرئی و بخشی جداییناپذیر از خود پارسه است و بدون آن، این مجموعه تاریخی معنای خود را از دست میدهد.
آریا گفت: حریم و چشم انداز فرهنگی و تاریخی مجموعۀ جهانی پارسه در واقع، هویت دهنده عرصه یا همان محوطۀ تاریخی پارسه است که جدا کردن آن غیرممکن است. به عبارت ساده تر، حریم بخش جدایی ناپذیر عرصه و محوطۀ تاریخی است که در دل عرصه شکل میگیرد.
او با بیان اینکه حفظ حریم و چشم انداز تاریخی و فرهنگی میراث جهانی پارسه از بایستههای ضروری و واجب است، ادامه داد: در قانون و ضابطههای میراث فرهنگی به روشنی و آشکارا به اهمیت حفاظت از حریم ها، سخن گفته شده است.
فعال میراث فرهنگی در فارس افزود: حریم درجه یک میراث جهانی پارسه، در واقع قلب تپنده یک شهر باستانی عظیم بوده است. این شهر که زمانی مرکز شکوفایی و قدرت هخامنشیان بود، بسیار فراتر از تخت جمشید امروزی گسترده شده بود و تا کیلومترها در دشت مرودشت ادامه داشت. بخش شاه نشین شهر که امروزه «کاخهای فیروزی» نامیده میشود، دربرگیرنده ستونهای بلند، تل آجری ارزشمند و آثار مهم دیگر هستند. شهر باختری، شهرک جنوبی و شهر استخر، تنها بخشی از این شهر باستانی هستند که نشان میدهند پارسه زمانی چه مرکز مهمی بوده است.
حفاظت از حریم پارسه، حفاظت از هویت و تاریخ ماست.
آریا اضافه کرد: پراکندگی گسترده سفالها، آجرها و قطعات شکسته و سنگهای تراشیده در سطح دشت، سبب شده تا محدودۀ حریم تختگاه پارسه، عرصۀ شهر هخامنشی به شمار آید. او ادامه داد: این کشفیات با ارزش، لزوم حفاظت جدی از این منطقه را بیش از پیش آشکار میکند و هرگونه فعالیت مانند حفاری، ساختوساز، کاشت درخت و حتی تسطیح زمینهای کشاورزی در این منطقه بدون قید و شرط ممنوع است، چرا که میتواند به این آثار ارزشمند آسیب جدی وارد کند و اطلاعات مهمی را برای همیشه از بین ببرد.
ساخت سرویس بهداشتی در حریم تخت جمشید
در مهرماه امسال در پی ایجاد چند سرویس بهداشتی و خدمات رفاهیِ قابل جابه جایی در محدوده چاه جنگل تخت جمشید و طرح برخی انتقادات از این اقدام، سرانجام در نشستی با تصمیم مشترک مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید، مدیرکل پایگاههای میراث ملّی و جهانی و مدیر سازمان ایرانگردی و جهانگردی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، توافق شد سازمان ایرانگردی و جهانگردی ساخت این مجموعه رفاهی و بهداشتی را در چاه جنگل تخت جمشید متوقف و چگونگی ادامه روند این طرح را به پایگاه میراث جهانی تخت جمشید واگذار کند.
در این نشست مقرر شد پایگاه میراث جهانی تختجمشید در خصوص جانمایی و چگونگی استفاده از این سرویسهای بهداشتی در مکان مورد توافق شورای فنی و راهبردی تخت جمشید در آیندهای نزدیک تصمیم گیری کند.
علیرضا عسکری چاوردی مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید نیز در مهرماه به رسانهها گفت: حریم میراث جهانی تخت جمشید و حفظ حرمت و تکریم آن احترام به تاریخ ملّی کشور است و تلاش میشود عناصر تاریخی و فرهنگی محدوده پیرامونی تختگاه تخت جمشید در ارتباط و انسجام بستر تاریخی پارسه محفوظ بماند و یکپارچگی آثار حفظ شود.
او افزود: عرصه و حریم هر اثر تاریخی بخشی از هویت منظری، فرهنگی و تاریخی آن اثر باستانی محسوب میشود به این شکل که اثر تاریخی در بافت و بستر یک عرصه و حریم خاص متولد شده است و عرصه و حریم بخشی از وجود و هستی هر اثر تاریخی و یا طبیعی به شمار میرود.
عسکری چاوردی بیان کرد: اگر عرصه و حریم از اثر باستانی گرفته شود حیات تاریخی فرهنگی و بستر هویتی اثر باستانی انسجام و اصالت خود را از دست میدهد، معنا و مفهوم آن گم میشود و هویت فرهنگی تاریخی منظر پیرامون اثر از بین میرود و این موضوع به ویژه در خصوص میراث جهانی اهمیت بیشتری دارد.
او ادامه داد: ضوابط و معیارهای ثبت میراث جهانی بیشتر آثار تاریخی کشور ما وابسته به بستر فرهنگی، طبیعی و تاریخی است که حداقل با ۲ شرط از ۱۰ معیار ثبت جهانی، واجد ثبت در این فهرست شدهاند.
مدیر پایگاه جهانی تخت جمشید اضافه کرد: بیشتر معیارهای ثبت برگرفته از خلاقیت، نوآوری، چگونگی استفاده از منظر طبیعی و در مجموع انتقال دهنده نوعی دانش بشری هستند؛ عرصهها و حریمهای میراث ملّی و جهانی زادگاه و خاستگاه بخشی از دانش بشریت هستند که در مقطعی از زمان در پیشرفت علوم و فنون جهان تاثیر گذار بودهاند.
او تصریح کرد: امروزه، در سطح جهان، مکانها و خاستگاههای این دانش بشری در چارچوب عرصهها و حرائم میراث ملّی و جهانی حفاظت میشوند و دولتها موظف به رعایت قوانین و مقررات وضع شده در قانون اساسی و میراث جهانی یونسکو برای حفظ، معرفی و بهره برداری علمی، فرهنگی و هنری از این آثار هستند.
عسکری چاوردی بیان کرد: تخت جمشید به تختگاه محدود نمیشود بلکه تختگاه خود بخشی از شهر پارسه بوده است و طی کاوشهای اخیر دروازه شهر پارسه در فاصله ۴ کیلومتری آن کشف شد، بین دروازه شهر تا تختگاه تخت جمشید بناهای دیگری واقع بوده است که طی زمان از بین رفته است و نیازمند کاوش باستان شناسی است.
مدیر پایگاه جهانی تخت جمشید ادامه داد: بدون مطالعه حریم تخت جمشید نمیتوان تختگاه تخت جمشید و شهر پارسه را درک کرد و راهکار نخست، تملک دولت بر این نوع حرائم و بناهای باستانی واقع در محدوده میراث جهانی است تا بتوان از اقتصاد فرهنگی برای گردشگری در میراث جهانی بهره برد.
او اضافه کرد: تملک بر عرصه و حریم میراث جهانی و ملّی بر هر نوع سرمایهگذاری مقدم است و راهکار قانونی تملک، ایجاد و حمایت از تشکیلات حقوقی در ساختار اداری است؛ چرا که محدوده حریم بزرگ بسیاری از آثار میراث جهانی را آثار تاریخی و باستانی فرا گرفته است که نیازمند کاوش باستان شناسی و یا تبدیل این آثار به سایت موزه است.
ساخت سرویس بهداشتی در حریم پارسه همچنان ادامه دارد
اما به گفته آریا فعال میراث فرهنگی در فارس، ساخت و ساز غیرقانونی سرویس بهداشتی در حریم درجه یک و ممنوعۀ تخت جمشید تا هفته گذشته انجام می شده است.
او اظهار کرد: این اقدام آشکارا در تضاد با قوانین صریح میراث فرهنگی است، و بر اساس قانون هرگونه ساخت و ساز و پِی کنی و درخت کاری در حریم درجه یک میراث جهانی پارسه ممنوع است.
آریا تصریح کرد: باید توجه داشت که هیچ مجوزی برای این تخریب وجود ندارد و همه باید در حفظ این گنجینه ارزشمند همکاری کنند.
وی با اشاره به وجود بیش از ۵۰ چشمه سرویس بهداشتی در اطراف محوطه باستانی پارسه، در نزدیکی پارکینگ و بخش فروش بلیت، تاکید کرد که بهانه استفاده گردشگران از سرویس بهداشتی برای ساخت سرویس بهداشتی جدید، کاملا بی پایه است.
به گفته پژوهشگر تاریخ ایران و میراث فرهنگی، همه مسافران تا زمانی که در این منطقه حضور دارند، میتوانند از این سرویسها استفاده کنند. بنابراین، ادعای توسعه گردشگری به عنوان توجیهی برای ساخت این سرویسها، کاملا نادرست است.
آریا با بیان اینکه میراث فرهنگی ما یک گنجینه ارزشمند است و حفاظت از این گنجینه وظیفه همه ماست، اضافه کرد: قوانین و ضوابط حفاظت از میراث فرهنگی به روشنی هرگونه ساخت و ساز در حریم درجه یک پارسه را ممنوع کرده است و هیچ فرد یا نهادی نمیتواند قانون را نقض کند.
کندن پوست درختان در حریم درجه یک تخت جمشید و خشک شدن آنها
پژوهشگر تاریخ ایران و میراث فرهنگی با اشاره به کاشت درختان در دهه ۴۰ خورشیدی در ورودی میراث جهانی پارسه به منظور زیباسازی منطقه و حفظ محیط زیست، از تخریب گسترده این درختان در ماههای اخیر سخن گفت.
او افزود: پوست درختان در بخش حفاظت شده و ممنوعه پارسه به دلایل نامعلومی کنده شده که منجر به زشت شدن چشمانداز منطقه و مرگ تدریجی درختان شده است.
فعال میراث فرهنگی در فارس با اشاره به قرارگیری این درختان در حریم درجه یک پارسه، هشدار داد که کندن پوست درختان، اقدامی غیرقابل جبران است. به گفته کارشناسان، این عمل نه تنها منجر به خشک شدن درختان میشود، بلکه به طور کامل آن ها را از بین خواهد برد. جدا کردن پوست درختان حتی در موارد آلودگی به آفت نیز باید با دقت بسیار و تحت نظارت کارشناسان متخصص انجام شود و به عنوان آخرین راه حل در نظر گرفته شود.
آریا با ارسال تصاویر درختان آسیبدیده به کارشناسان زیستبوم، نظر آن ها را جویا شده است. او تصریح میکند: کارشناسان با ابراز نگرانی شدید از وسعت تخریب پوست درختان، این اقدام را غیرعلمی، غیرمجاز و فاجعهبار توصیف کردند و خواستار پیگیری جدی مسئولان مربوطه شدند. پژوهشگر تاریخ ایران و میراث فرهنگی میگوید: آنها تاکید کردند که حتی در صورت وجود آفت، جدا کردن پوست درختان روش مناسبی نیست و برای مقابله با آفت باید راهکارهای علمی دیگری اتخاذ شود.
پژوهشگر میراث فرهنگی با اشاره به وجود تابلوهای هشدار ورود ممنوع در منطقه حفاظت شده، از باز بودن در ورودی و چیده و بریده شدن سیمهای خاردار دو سوی درِ ورودی انتقاد کرد.
او اضافه کرد: مسافران و مردم روستاهای پیرامونی با خودرو به آن راه یافته و در همه جا سرگرم تفریح و کباب درست کردن و قلیان کشیدن هستند.
فعال میراث فرهنگی در فارس افزود: متاسفانه دسترسی آسان به این منطقه باعث شده تا برخی افراد با ورود به منطقه، به تخریب درختان و آلودگی محیط زیست بپردازند. کندن پوست درختان برای روشن کردن آتش، علاوه بر خشک شدن درختان، زیبایی بصری منطقه را نیز از بین برده است.
آریا، فعال میراث فرهنگی در فارس، با ابراز نگرانی از تخریب درختان در حریم پارسه، خواستار اقدام فوری مسئولان شد و گفت: مسئولان میراث فرهنگی شهرستان مرودشت و پایگاه جهانی پارسه برای جلوگیری از ادامه این تخریبها و جلوگیری از آسیب بیشتر درختان باید زودتر به موضوع رسیدگی کند.
او تاکید کرد که ادامه این روند، به طور جدی به چشمانداز تاریخی و فرهنگی منطقه آسیب خواهد زد.
به گفته آریا، این منطقه به عنوان بخشی از میراث جهانی، نیازمند حفاظت جدیتر است و باید با بسته شدن درِ ورودی جنگل و جلوگیری از ورود افراد به این منطقه، برای نجات درختان اقدام کرد.
محمد ثابت اقلیدی مدیرکل میراث فرهنگی استان فارس پیش از این درباره خشک شدن درختان به رسانه ها گفته بود: در سالهای گذشته به علت خشکسالی و خشک شدن چاه مجموعه تخت جمشید، تعدادی از درختان این مجموعه خشک شدند که این اتفاق مربوط به یک سال نبوده است بلکه طی سالیان متمادی این اتفاق رخ داده است.
او تصریح کرد: موفق شدیم با جلب همکاری سمنها و گروههای مردمی، چاهی که به آب برسد در این مجموعه حفر کنیم و از این چاه درختان مجموعه تخت جمشید را آبیاری میکنیم، ضمن اینکه خود مردم هم در پویشهای مختلف با همکاری مجموعه تخت جمشید درختان این مجموعه را آبیاری میکنند.
ثابت اقلیدی با بیان اینکه اکنون وضعیت درختان تخت جمشید خوب است، گفت: در حال فراهم کردن مقدماتی هستیم که در فصل درختکاری و روز ۱۵ اسفندماه یکسری درختان جدید را جای درختان خشکیده در این مجموعه جهانی بکاریم.
اما سیاوش آریا فعال میراث فرهنگی در فارس در پاسخ به این موضوع که ثابت اقلیدی مدیرکل میراث فرهنگی استان فارس بیان کرده است که: «در فصل درختکاری و روز ۱۵ اسفندماه یکسری درختان جدید را جای درختان خشکیده در این مجموعه جهانی بکاریم»، میگوید: اکنون با توجه به قانون، درختکاری در حریم پایگاه جهانی پارسه ممنوع است، و از طرفی این درختان خشک نشده بلکه پوست تنه درختان را میکَنند.
او با بیان اینکه هرگونه تغییر و دخل و تصرف در آثار تاریخی و حریم آنها بر اساس قانون باید صورت گیرد، افزود: ایران درخصوص آثار تاریخی ملی و جهانی تعهد دارد و نمیتواند قانون را نقض کند.
انبوه زبالهها و رها کردن آن در حریم درجه یک تخت جمشید
پژوهشگر میراث فرهنگی میگوید: یکی دیگر از چالشهای موجود در حریم درجه یک میراث جهانی پارسه، رها کردن انبوه زبالههای برخی از مسافران و افراد است.
او با اشاره به رهاسازی زبالهها در کانالهای حفر شده برای نصب تیرهای برق در حریم پارسه، از آلودگی محیط زیست و تخریب چشمانداز این منطقه تاریخی میگوید.
او افزود: پُر نکردن این کانالها پس از نصب تیرهای برق، به محلی برای تخلیه زبالههای مسافران و گردشگران تبدیل شده است. این امر علاوه بر ایجاد بوی نامطبوع و منظره زشت، به شدت به محیط زیست و میراث فرهنگی منطقه آسیب میرساند.
ساخت و سازهای بدون مجوز در برخی باغها در حریم تخت جمشید
آریا همچنین از ساخت و سازهای بدون مجوز از پایگاه میراث جهانی پارسه، در برخی باغها و در حریم درجه ۲ و ممنوعۀ میراث جهانی تخت جمشید گفت و افزود: قانون برای همه یکسان است و هیچ فرد یا نهاد و سازمانی نمیتواند از قانون سرپیچی و خلاف آن عمل کند و برابر قانون مجازات اسلامی کشور، جرم است، و جا دارد هرچه زودتر مسئولان پایگاه جهانی پارسه به موضوع رسیدگی و از ادامه کارها پیشگیری کرده و ساخت و سازهای انجام شده را برچیده و تخریب کنند.
ضابطههای حریم درجه ۲ در تخت جمشید
بند یک، ساخت کارخانه، کارگاه یا تاسیسات صنعتی، کورههای آجرپزی، استخراج معادن، دفن و رها سازی زباله و همانند آن ممنوع است.
بند ۲، استخراج شن، ماسه، خاک رُس و تسطیح زمینهای کشاورزی نیازمند کسب پروانه (مجوز) از وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور است.
بند ۳، در محدودۀ حریم درجه ۲ هرگونه تفکیک زمینها و تغییر کاربری زمینهای کشاورزی ممنوع است.
همچنین در آبان ماه امسال فرخ زاده معاون هماهنگی امور زائرین و گردشگری استانداری فارس بیان کرد: طبق قوانین کشوری و ابلاغیه وزارت میراث فرهنگی در حریم درجه یک، ساخت هر نوع مستحدثات مطلقا ممنوع است و به همین نسبت حریم ۲ و ۳ ضوابط خاص در جهت حفظ چشمانداز منظری تخت جمشید دارد.
پژوهشگر تاریخ و فرهنگ ایران بیان کرد: درخصوص مشکلات پایگاه جهانی پارسه و حریم آن با مسئولان استانی و کشور گفتوگو کرده است.
حال باید دید که مسئولان میراث فرهنگی تا چه اندازه به وظیفه خود عمل میکنند. آیا با قاطعیت از این آثار باستانی حفاظت خواهند کرد یا اینکه به دلایل مختلف، اجازه ادامه این تعرضها و تخلفها را خواهند داد.
تخت جمشید در سال ۵۱۸ پیش از میلاد به فرمان داریوش در دامان کوه مهر ساخته و برپا شد. این مجموعه نگین معماری، هنر، ادب و فرهنگ ایرانیان به شمار میآید و شامل بخشهای گوناگونی از جمله، دروازۀ ملل یا تمدن ها، کاخ نیمه تمام داریوش سوم، کاخ صد ستون، خزانه، موزه، کاخ آپادانا، کاخ تچر یا آینه و کاخ هدیش و شورا یا سه دری است.
پایگاه جهانی تخت جمشید (پارسه) در ۵۷ کیلومتری شهر شیراز و در شهرستان مرودشت قرار دارد.
نظرات