اقتصاد ترکیه راه نجاتی از اردوغان ندارد / ترکیه مرکز بانکداری اسلامی جهان می‌شود؟

به گزارش تجارت‌نیوز ، از سال گذشته به طور مداوم خبرهایی از وضعیت نابسامان اقتصاد ترکیه به گوش می‌رسد. تورم بالا، افزایش قیمت‌ها و واحد پول ضعیف را افزایش حقوق‌ها نتوانست جبران کند. میلیون‌ها ترک در آستانه فروپاشی مالی و ورشکستگی قرار دارند و کارخانه‌ها، مزارع و فروشندگان همگی از وضع موجود آسیب دیده‌اند. بیش از دو سوم مردم ترکیه برای خرید مواد غذایی و پرداخت اجاره‌هایشان دچار مشکل هستند.

آنچه ترکیه را از رونق اقتصادی سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۲۱ و رشد سالانه تولید ناخاص داخلی ۵٫۸ درصدی به رکود اقتصادی و تورم حال حاضر کشاند ترکیبی از چند عامل مختلف است اما در مرکز آن رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور این کشور قرار دارد.

ضعف واحد پولی، تهدید بزرگ برای اقتصاد ترکیه

ضعف یا قدرت واحد پولی هر کشور می‌تواند حکایت از وضعیت اقتصادی آن داشته باشد. با اینکه روند نزولی لیر ترکیه از سال ۲۰۱۳ آغاز شده بود، اما در ۱۲ ماه گذشته در سراشیبی سقوط قرار گرفت. در سپتامبر سال ۲۰۲۱ هر دلار آمریکا معادل ۸ لیر ترکیه بود. به فاصله یک سال ارزش این واحد پولی به شدت افت کرد به طوری که اکنون در ماه اکتبر سال ۲۰۲۲ هر دلار آمریکا در ترکیه ۱۹ لیر معامله می‌شود.

یکی از عواقب این ریزش تورم بالا است. برای کشورهایی که کالا، سوخت و تکنولوژی وارد می‌کنند، واحد پولی ضعیف به معنای گرانی بیشتر است. موسسه آماری ترکیه، ماه گذشته تورم سالانه را ۸۳٫۴۵ درصد اعلام کرد اما بسیاری معتقدند عدد واقعی بسیار بیشتر از این مقدار و ۱۷۶ درصد است.

علاوه بر کسب و کارهای آسیب دیده و جیب خالی مردم ترکیه، نیروی کار حرفه‌ای که دیگر تمایلی به کار در این کشور ندارند می‌تواند در آینده آسیب جدی به اقتصاد ترکیه وارد کند. به این معنی که این کشور تمام مشاغل و کسب و کارهایی که این افراد می‌توانستند ایجاد کنند را از دست می‌دهد.

روند معکوس نرخ بهره بانکی

دیگر عامل در بحران اقتصادی ترکیه نرخ بهره بانکی است. ترکیه در سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۲۱ رشد اقتصادی خوبی داشت. هر چند برخی معتقدند این رشد حتی پایدار هم نبوده و عوامل بنیادی همچون کسری حساب جاری آن را تهدید می‌کرده. هنگامی که رشد اقتصادی با سرعت بالایی اتفاق می‌افتد، بانک‌های مرکزی نرخ‌های بهره را برای آرام کردن اقتصاد و کنترل حجم پول، بالا می‌برند تا هزینه وام‌دهی را افزایش و فعالیت اقتصادی را کاهش دهند. اما در خصوص ترکیه، برعکس این اتفاق رخ داد. نرخ‌های بهره توسط بانک مرکزی ترکیه و به دستور اردوغان پایین نگه داشته شدند و اقتصاد ترکیه را به سمت یک مارپیچ غیر قابل کنترل هدایت کردند.

افسار رشد اقتصادی ترکیه از دستان اردوغان خارج شد؟

تیموسی اش، متخصص بازارهای نوظهور می‌گوید: «همه چیز در ترکیه بیش از حد زیاد است. رشد بیش از حد، تقاضای داخلی بیش از حد و واردات بیش از حد».
اما سیاست‌های غلط موجب شد تا رشد اقتصادی یک دهه گذشته به یک کابوس برای ترکیه بدل شود و سرمایه‌گذاران خارجی و داخلی سرمایه خود را از ترکیه خارج کنند.

اش می‌گوید درک نادرست اردوغان از سیاست مالی دلیل اصلی تمام این مشکلات است. او انتخابات گذشته را با لبریز کردن اقتصاد از پول ارزان برده است و اکنون زمان آن رسیده نتیجه آن را ببیند. او معتقد است که نرخ بهره پایین‌تر به نفع تامین‌کنندگان بزرگ حزب آک‌پ اردوغان برای بخش‌هایی همچون ساخت و ساز و املاک است زیرا از وام‌های ارزان‌تر سود بیشتری کسب می‌کنند.

تیموسی اش در توصیف وضعیت کنونی ترکیه به یورونیوز می‌گوید: «دقیقاً مانند داستان لباس جدید پادشاه، اردوغان عده‌ای را دور خود گرد آورده که حقیقت را به او نمی‌گویند و تنها اقدامات او را تایید می‌کنند. او نیز به جز خودش تمام افراد دیگر را سرزنش می‌کند. اردوغان در مرکزیت قدرت و در قلب این مشکلات قرار دارد.

ترکیه مرکز بانکداری اسلامی جهان می‌شود؟

در سمت دیگر ماجرا پیش زمینه اسلامی اردوغان یکی دیگر از عوامل تورم بالای این کشور است. او یکی از اولین رهبران ترکیه است که به مدرسه مذهبی رفته و رویکرد دین اسلام نسبت به ربا و قرض دادن پول با بهره را از آموزه‌های مذهبی خود گرفته است و آن را در سیاست‌های مالی خود به کار می‌برد. مقامات ترکیه از آنچه در این می‌گذرند آگاه‌اند و بارها آن را مورد انتقاد قرار داده‌اند. اردوغان تعداد زیادی از وزرای اقتصاد کشور را برای مخالفتشان با او برکنار کرده است. بانک مرکزی نیز که از دولت ترکیه مستقل نیست نمی‌تواند مشکلات سیاست مالی اردوغان را بیان کند.

به گزارش middleeastmonitor یک مقام ارشد اقتصادی روز سه‌شنبه گفت که ترکیه قصد دارد خود را در مقام کشور پیشرو در اقتصاد و بانکداری اسلامی قرار دهد.
گوکسل آسان، رئیس دفتر دارایی ریاست جمهوری در یک رویداد تبلیغاتی گفت: بر خلاف بسیاری از کشورهایی که مدعی هستند که مرکز اقتصاد اسلامی در جهان هستند، ترکیه بر اساس پیشینه تاریخی، فرهنگی، ژئوپلیتیک و اقتصادی خود دارای مزایای بسیار مهمی است و برای رسیدن به این هدف تلاش کرده است.

تمسخر پوند بریتانیا توسط اردوغان

روز چهارشنبه رجب طیب اردوغان، ریاست جمهوری ترکیه در آنکارا پوند بریتانیا و افت ارزش آن نسبت به دلار را مورد تمسخر قرار داد. او گفت: «آنها همیشه در مورد اینکه چقدر پوند در مقابل واحدهای پولی دیگر ارزشمند است صحبت می‌کردند. اما امروز خبرها رسیده که پوند از هم پاشیده است».

اردوغان در حالی در مورد افت دیگر واحدهای پولی اظهار نظر می‌کند که لیر ترکیه روز پنج‌شنبه و پس از اعلام او مبنی بر کاهش بیشتر نرخ‌های بهره رکورد سقوط تازه‌ای را شکست. ارزش واحد پولی این کشور در سال ۲۰۲۱ بیش از ۴۴ درصد افت کرد.

اردوغان دیگر مقبولیت ندارد؟

نظرسنجی‌های اخیر نشان می‌دهد که محبوبیت اردوغان و حزب عدالت و توسعه (AKP) او کاهش یافته است. رهبران اپوزیسیون می‌گویند اگر در انتخابات سال ۲۰۲۳ رئیس جمهور دیگری برای ترکیه انتخاب شود آنها نحوه اداره کشور را از نظام ریاستی به پارلمانی بازگردانند. اما گزارش foreignpolicy حاکی از آن است که هیچ کدام از آنها توانایی اداره ترکیه را ندارند چون هیچ کدام پیش‌تر در اداره درست این کشور موفق نبوده‌اند. اگرچه بسیاری از مشکلات ترکیه قبل از تغییر به نظام ریاستی آغاز شد، اما با ظهور این نظام بسیاری از آنها تشدید شد. ترکیه مملو از فساد است، پول این کشور کاهش ارزش چند ساله را تجربه کرده است، و حلقه اطرافیان رئیس جمهور متشکل از اعضای خانواده است.