نگاهی به گزارش ناسا درباره آخرین وضعیت یک دریاچه خشک شده

۸۸ درصد دریاچه ارومیه در دولت احمدی‌نژاد خشک شد!

دریاچه ارومیه بزرگترین دریاچه داخلی ایران و دومین دریاچه بزرگ آب شور جهان است. این دریاچه در شمال غربی ایران قرار دارد. حجم دریاچه ارومیه در سال‌های اخیر به شدت کاهش یافته است و در حال حاضر به اندازه یک دهم اندازه سابق خود رسیده است. در این گزارش دلایل خشک شدن این دریاچه و حجم آب در سال‌های اخیر را بررسی می‌کنیم.

به گزارش تجارت‌نیوز ، دریاچه ارومیه که در نزدیکی رشته کوه زاگرس در شمال غربی ایران قرار دارد، زمانی دومین دریاچه بزرگ خاورمیانه به شمار می‌آمد که از اکوسیستم غنی مملو از ماهی، پرندگان و گیاهان و سواحلی مملو از مراکز گردشگری و هتل‌ها برخوردار بود. نگرانی در مورد اینکه چگونه استفاده بیش از حد آب و خشکسالی ممکن است بر دریاچه تأثیر بگذارد در اوایل دهه 1970 بیان شد. تنها هشت رودخانه دائمی به این دریاچه می‌ریزد و بیش از 50 سد ساخته شده بر روی ورودی‌های این دریاچه، کاری ندارند جز دامن زدن به بحرانِ خشکی کامل دریاچه ارومیه.

دلایل خشک شدن دریاچه ارومیه

1. تغییرات اقلیمی

تغییرات اقلیمی منجر به کاهش بارندگی و افزایش دما در منطقه شده است که این امر باعث تبخیر بیشتر آب دریاچه شده است.

2. برداشت بیش از حد آب

از دلایل دیگر خشک شدن دریاچه برداشت بیش از حد آب برای مصارف کشاورزی و صنعتی است.

3. آلودگی

آلودگی آب دریاچه توسط پساب‌های صنعتی و کشاورزی نیز به خشک شدن آن کمک کرده است.

خشک شدن دریاچه ارومیه پیامدهای منفی زیادی برای محیط زیست، اقتصاد و سلامت مردم منطقه داشته است. این امر منجر به از بین رفتن زیستگاه‌های طبیعی، کاهش تولید کشاورزی، افزایش ریزگردها و مشکلات سلامتی برای مردم منطقه شده است.

دولت ایران در حال اجرای برنامه‌هایی برای احیای دریاچه ارومیه است، اما این برنامه‌ها تا کنون موفقیت چندانی نداشته‌اند. خشک شدن دریاچه ارومیه یک بحران جدی است که باید هر چه سریع‌تر برطرف شود.

کاهش 88 درصد حجم آب فقط در 9 سال!

به نقل از ناسا ، در سال 2015، برآوردهای حاصل از تصاویر ماهواره‌ای نشان داد که دریاچه بین سال‌های 2006 تا 2015 یعنی در طول عمر دولت احمدی‌نژاد حدود 88 درصد از وسعت خود را از دست داده است. در سال 2016، ساینتیفیک امریکن مصاحبه‌ای را با حسین آخانی، گیاه‌شناس ایرانی منتشر کرد که تغییراتی را که طی سال‌ها در بازدید از دریاچه دیده بود، توصیف می‌کرد. آخانی در سال 1366 برای اولین بار برای انجام مطالعات در حوزه آب‌های شور، از دریاچه ارومیه بازدید کرد. بعدها وقتی از او پرسیده شد که دریاچه در حال کوچک شدن است، وی پاسخ داد: «در سال 2001، وقتی برای جمع‌آوری گیاهان از قسمت شمال شرقی دریاچه بازدید کردم، دیدم که دریاچه در حال عقب‌نشینی است و مناطق زیادی وجود دارد که نمک‌های دریاچه در معرض دید قرار گرفته است. با آنچه در سال 1987 دیدم کاملاً متفاوت بود.»

با وجود وعده‌های دولتی فراوان در طول این سالها، دریاچه ارومیه به کوچک شدن خود ادامه داده و امروزه به سختی به ویژگی‌های یک دریاچه شباهت دارد! از بین رفتن کامل این دریاچه از بسیاری جهات غم‌انگیز خواهد بود؛ مرگ و مهاجرتِ فلامینگوهایی که از سخت‌پوستان دریاچه تغذیه می‌کنند، تا از بین رفتن تالاب‌های متنوع زیستی و آسیب به کشاورزی در حوضه آبریز منطقه. علاوه بر این، پوسته معدنی و رسوبات کف دریاچه نه تنها حاوی نمک، بلکه حاوی فلزات سمی سنگین مورد استفاده در صنعت و مواد سمی کشاورزی است. از آنجایی که بستر دریاچه در معرض دید و خشک شدن قرار گرفته، این فلزات مسموم ممکن است در هوا بخار شوند و خطری برای محیط زیست و مردم ایجاد کنند.

در پاسخ به کوچک شدن این منبع ارزشمند، کمیته ملی احیای دریاچه ارومیه (ULRNC) در سال 2013 به منظور مطالعه و تامین بودجه پاسخ به کاهش هدررفت آب و تلاش برای بازگرداندن حداقل مقداری آب به دریاچه تاسیس شد. این کمیته در سال 1395 بیش از 80 طرح را در حوزه حوضه تصویب کرد که از جمله آن‌ها می‌توان به رهاسازی آب از سدها و ایجاد کانالی برای ورود آب به ارومیه اشاره کرد. در اواسط فوریه 2023، پروژه ای با تاخیر طولانی که برای هدایت آب از سد کانی‌سیب در استان آذربایجان غربی طراحی شده بود، سرانجام انتقال آب را آغاز کرد. این پروژه شامل یک تونل به طول 40 کیلومتر و کانالی به طول 17 کیلومتر است و وعده می‌دهد که حداقل آب کمی به دریاچه در حال خشک شدن ارومیه بیاورد.

دریاچه ارومیه سال 2023 دریاچه ارومیه سال 2001

براساس جدیدترین آمارها، ماهواره ترا ناسا دو تصویر واقعی از دریاچه ارومیه به دست آورد، یکی در 29 مارس 2023 و دیگری در 14 آوریل 2001. این دو تصویر نشان می‌دهند دریاچه با چه وضعیتِ دراماتیکی روبه‌روست به طوری که دیگر تقریبا خشک شده است. در مرکز هر تصویر یک ناحیه گرد تیره وجود دارد. این یک آتشفشان غیر فعال است. زمانی دریاچه ارومیه به طور کامل آتشفشان را احاطه کرده بود به طوری که بازدیدکنندگان برای رسیدن به آن مجبور بودند سوار قایق شوند. حتی در دومین تصویر (2001)، آب‌ها به‌طور چشمگیری فروکش کرده بودند که هر توریستی به راحتی، بدون خیس شدن کفش‌هایش به آتشفشان دسترسی پیدا می‌کرد.