۷۵ درصد مصرف جهانی زغال سنگ در اختیار آسیا است/ چرا زغال سنگ همچنان به عنوان یک سرمایه‌گذاری جذاب باقی مانده است؟

به گزارش تجارت نیوز،

زغال سنگ، که به عنوان یکی از آلاینده‌ترین منابع انرژی در جهان شناخته می‌شود، همچنان در صدر توجهات اقتصادی و سرمایه‌گذاری قرار دارد. با وجود کاهش قیمت‌ها و تلاش‌های جهانی برای کاهش استفاده از این سوخت، تقاضا برای زغال سنگ به دلیل ویژگی‌های خاص آن همچنان قوی است. در ادامه به بررسی وضعیت کنونی بازار زغال سنگ و دلایلی که این منبع انرژی را به یک سرمایه‌گذاری نسبتاً امن تبدیل کرده است، می‌پردازیم.

تحلیل وضعیت کنونی زغال سنگ

از برخی جهات، زغال سنگ در سال‌های اخیر با چالش‌های بزرگی مواجه شده است. کاهش قیمت‌ها، مشکلات اقتصادی در چین که بزرگترین مصرف‌کننده این سوخت است، و تلاش‌های بین‌المللی برای کاهش مصرف زغال سنگ از جمله این چالش‌ها هستند. در ماه مه ۲۰۲۳، اعضای گروه هفت توافق کردند که تا سال ۲۰۳۵ نیروگاه‌های زغال سنگی را که انتشار گازهای گلخانه‌ای آنها کنترل نمی‌شود، تعطیل کنند. همچنین، سهام شرکت‌های معدنی که در زمینه استخراج زغال سنگ فعالیت دارند، با تخفیف‌های قابل توجهی معامله می‌شود.

تقاضا و ثبات بازار زغال سنگ

با این حال، اگر از یک نگاه کلی‌تر به این موضوع بنگریم، می‌توان مشاهده کرد که زغال سنگ همچنان جایگاه خود را حفظ کرده و بازار آن در مقایسه با بسیاری از کالاهای دیگر از ثبات بیشتری برخوردار است. اگرچه قیمت زغال سنگ از اوج خود در سال ۲۰۲۲ که به دلیل بحران انرژی جهانی افزایش یافت، کاهش یافته است، اما همچنان در سطوح بالاتری نسبت به قبل از جنگ اوکراین قرار دارد. در عین حال، برخلاف نوسانات شدید در بازارهای دیگر کالاها، بازار زغال سنگ به نظر می‌رسد که ثبات نسبی خود را حفظ کرده است.

عوامل موثر بر تقاضا

عوامل متعددی بر تقاضای زغال سنگ حرارتی تأثیرگذار هستند. در حالی که کشورهای ثروتمند به دنبال کاهش استفاده از این سوخت هستند، کشورهای در حال توسعه، به ویژه در آسیا، همچنان به شدت به آن وابسته‌اند. هند به عنوان یکی از بزرگترین مصرف‌کنندگان زغال سنگ، همچنان به استفاده از این سوخت ادامه می‌دهد تا نیازهای انرژی خود را برآورده کند. زغال سنگ به دلیل قابلیت حمل و نقل آسان و قیمت نسبتاً پایین، همچنان یک منبع جذاب انرژی برای این کشورها است.

آیا زغال سنگ طلای جدید است؟

قیمت زغال سنگ با وجود چالش‌های بزرگ همچنان در حال افزایش است. در سال 2023، اروپا به‌طور بی‌سابقه‌ای ذخایر زغال سنگ خود را افزایش داد، به طوری که انبارهای زغال سنگ این قاره اکنون 65 درصد پر هستند که بسیار بیشتر از میانگین طولانی‌مدت است. همچنین، ذخایر زغال سنگ چین نیز در وضعیت خوبی قرار دارد. چین طی دو سال گذشته تولید خود را بیش از 10 درصد افزایش داده و رکوردهای جدیدی را به ثبت رسانده است، زیرا این کشور در تلاش است تا وابستگی خود به واردات را کاهش دهد. در همین حال، روسیه نیز موفق شده 50 میلیون تن زغال سنگ خود را که قبلاً به اروپا صادر می‌کرد، به بازارهای دیگر هدایت کند. این میزان حدود 3 درصد از حجم تجارت جهانی زغال سنگ را تشکیل می‌دهد.

علت اصلی کاهش مصرف زغال سنگ چیست؟

در عین حال، اقتصاد جهانی با مشکلاتی مواجه است که به دلیل نرخ‌های بهره بالا، جایگاه دلار و رشد ضعیف در چین ایجاد شده است. همچنین، اراده سیاسی برای کاهش استفاده از زغال سنگ در کشورهای ثروتمند منجر به کاهش مصرف آن شده است. به عنوان مثال، سال گذشته آمریکا و اتحادیه اروپا به ترتیب 21 و 23 درصد از مصرف زغال سنگ خود را کاهش دادند. آلمان در ماه آوریل 2023 طی یک آخر هفته 15 نیروگاه زغال سنگ را تعطیل کرد. چین نیز با سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر مانند خورشید و باد، در تلاش است تا آلودگی‌های ناشی از زغال سنگ را کاهش دهد. طبق پیش‌بینی‌های آژانس بین‌المللی انرژی، مصرف زغال سنگ در چین تا سال 2026 حدود 4 درصد کاهش خواهد یافت.

به نقل از اکونومیست، در حالی که اقتصادهای پیشرفته در حال کاهش مصرف زغال سنگ هستند، کشورهای در حال توسعه، به ویژه در آسیا، همچنان به استفاده از این سوخت ادامه می‌دهند. هند، به عنوان یکی از بزرگترین مصرف‌کنندگان زغال سنگ، همچنان از این منبع ارزان و قابل اعتماد انرژی برای تأمین نیازهای خود استفاده می‌کند. بحران انرژی در سال 2022 نیز باعث شد نقاط قوت زغال سنگ مانند قابلیت حمل‌ونقل آسان و هزینه پایین آن برجسته‌تر شود. برخلاف گاز طبیعی که نیاز به فرآیند پیچیده‌ای برای حمل‌ونقل دارد، زغال سنگ به راحتی به هر نقطه از جهان منتقل می‌شود. در نتیجه، نگرانی‌های امنیت انرژی و تلاش برای کسب سود بر نگرانی‌های زیست‌محیطی غلبه کرده‌اند. یکی از تاجران زغال سنگ می‌گوید که وام گرفتن برای تأمین مالی معاملات زغال سنگ از بانک‌ها، حتی بانک‌های اروپایی، آسان‌تر شده است. سال گذشته، صادرات جهانی زغال سنگ به 1.5 میلیارد تن رسید که یک رکورد جدید است.

تقاضا برای زغال سنگ به‌طور فزاینده‌ای به سمت شرق، به ویژه چین، هند و آسیای جنوب شرقی، حرکت می‌کند. این مناطق اکنون سه چهارم از مصرف جهانی زغال سنگ را به خود اختصاص می‌دهند، در حالی که این رقم در سال 2000 یک سوم بود. یکی از دلایل ثبات بازار زغال سنگ این است که این سوخت تقریباً به طور کامل برای تولید نیروی بار پایه استفاده می‌شود؛ این نوع نیروی برق برای اطمینان از عملکرد مداوم و پایدار اقتصادها ضروری است. نیروگاه‌هایی که زغال سنگ می‌سوزانند تقریباً همیشه فعال هستند و این باعث می‌شود که زغال سنگ در مقایسه با سایر مواد معدنی و سوخت‌ها نسبت به تغییرات اقتصادی حساسیت کمتری داشته باشد. همچنین، چهار پنجم زغال سنگ از طریق قراردادهای بلندمدت فروخته می‌شود که این موضوع نیز به ثبات بیشتر بازار کمک می‌کند. برخلاف نفت و مس که معامله‌گران آنها را اغلب در بازار نقدی خرید و فروش می‌کنند، زغال سنگ عمدتاً در کشوری که تولید می‌شود مصرف می‌شود.

با گذشت زمان، انتظار می‌رود که تقاضا برای زغال سنگ به تدریج کاهش یابد. اما این کاهش تقاضا لزوماً جذابیت زغال سنگ را برای سرمایه‌گذاران کاهش نمی‌دهد، زیرا احتمالاً عرضه زغال سنگ با سرعت بیشتری کاهش خواهد یافت. در اواخر دهه 2000، زمانی که تقاضای چین قیمت زغال سنگ را به 200 دلار در هر تن رساند، سرمایه‌گذاری‌های زیادی در معادن جدید صورت گرفت. اما اکنون، با وجود اینکه قیمت‌ها به بالای 400 دلار رسیده‌اند، چنین سرمایه‌گذاری‌هایی صورت نگرفته است. خارج از چین، هزینه‌های سرمایه‌گذاری در معادن زغال سنگ به دلیل عدم اطمینان از تقاضای آینده کاهش یافته است. اگرچه بانک‌ها به معامله‌گران زغال سنگ وام می‌دهند، اما تمایلی به سرمایه‌گذاری در استخراج زغال سنگ ندارند و گرفتن مجوز برای معادن جدید نیز بسیار دشوار است.

بنابراین، احتمالاً عرضه زغال سنگ به شدت کاهش خواهد یافت و این امر ممکن است جذابیت سرمایه‌گذاری در این حوزه را افزایش دهد. در نتیجه، سرمایه‌گذارانی که در این بازار باقی می‌مانند یا کسانی که تازه وارد این عرصه می‌شوند، ممکن است با کاهش عرضه و افزایش قیمت‌ها به سودهای قابل توجهی دست یابند.

زغال سنگ، با وجود تلاش‌های جهانی برای کاهش استفاده از آن، همچنان به عنوان یک منبع انرژی پرطرفدار در برخی از مناطق جهان باقی مانده است. تقاضا برای این سوخت به دلیل ویژگی‌های منحصر به فرد آن همچنان قوی است و این موضوع باعث شده تا زغال سنگ به یک سرمایه‌گذاری نسبتاً امن و البته پرمخاطره تبدیل شود. در آینده‌ای نه چندان دور، کاهش عرضه می‌تواند به افزایش قیمت‌ها و سودهای کلان برای سرمایه‌گذاران منجر شود. بنابراین، زغال سنگ هنوز هم برای مدتی در مرکز توجهات باقی خواهد ماند.

اخبار حوزه محیط‌زیست و تغییرات اقلیمی را در صفحه اقتصاد سبز تجارت‌نیوز بخوانید.