ایران و رقابت هند-چین؛ همه تخم‌مرغ‌ها را در سبد چینی نگذاریم

میلاد مرادی: چند روز پیش حسن روحانی در حالی تهران را به مقصد سرزمین ادیان و ادویه ترک کرد که مسئولانِ مهم‌ترین وزارتخانه‌ها را با خود به همراه داشت.

به گزارش تجارت‌نیوز ، همراهی بیژن زنگنه، عباس آخوندی و محمد شریعتمداری با رئیس‌جمهور، کافی بود تا همه ما بدانیم سفر مهمی پیش‌ روی حسن روحانی است.

هند کشوری است که قرابت فرهنگی و تاریخی زیادی با ایران دارد. اما تمایلات اقتصادی در این سفر بر دو طرف چیره شده بود. این را می‌توان از ترکیب وزرای همراه رئیس‌جمهور در این سفر نیز تشخیص داد. موضوعی که شاید در سفر به عراق یا سوریه طور دیگری باشد.

روند جهشی اقتصاد شبه‌قاره

نگاهی به آمار و ارقام اقتصادی به ما می‌گوید که چرا ارتباط اقتصادی با سرزمین هفتاد‌و‎دو ملت اهمیت دارد. آمارها همچنین نکته مهم دیگری مبنی بر رقابت چین با هند را به ما نشان می‌دهد.

کشور هند در کنار کشورهایی مانند ایتالیا و فرانسه جز هفتمین اقتصاد برتر جهان است. آنگونه که مجمع جهانی اقتصاد پیش‌بینی کرده است، این کشور تا سال 2050 می‌تواند به دومین اقتصاد بزرگ جهان بعد از چین تبدیل شود. موضوعی که چینی‌ها به درستی از حالا آن را درک کرده‌اند.

همچنین، طبق آمارهای بانک جهانی، میزان بیکاری در هند از سال 2010 تاکنون زیر چهار درصد بوده است. آمارهای صندوق بین‌المللی پول نیز نشان می‌دهد که میزان تورم در این کشور زیر پنج درصد است.

بر اساس گزارش صندوق بین‌المللی پول، اقتصاد هند از سال 2010 تا 2017 به طور متوسط رشد اقتصادی بالای 7 درصد را تجربه کرده است.

شاید تصور ما اینگونه باشد که اقتصاد هند کاملا مبتنی بر کشاورزی است. اما گزارش اداره آمار و بانک مرکزی هند نشان می‌دهد که در ابتدا خدمات و صنعت و سپس کشاورزی بیشترین سهم را در اقتصاد هند دارند.

برای افرادی که اندک ارتباطی با این کشور دارند، به خوبی قابل فهم است که همسایه شرقی ما همان‌طور که از قدیم‌الایام در کشاورزی حرف زیادی برای گفتن داشته است، در صنعت، خدمات و IT نیز توانمندی‌های زیادی دارد.

اگر قلم به اغراق نرانده باشیم، شبه قاره بهشت استارت‌آپ‌ها محسوب می‌شود. به طوری‌که چندین هزار استارت‌آپ در این کشور فعالیت می‌کنند. همچنین، هندی‌ها به لحاظ IT، جزء برترین‌هاست.

اما آمارها و شاخص‌های اقتصادی فوق باعث شده تا همسایه شرقی هند به تکاپو بیفتد. چینی‌ها به شدت نگران رشد اقتصادی همسایه خود هستند. به همین دلیل، چند سالی است که پروژه راه‌ابریشم را آغاز کرده‌اند. نکته جالب توجه آن است که این کشور بر روی پاکستان تمرکز ویژه‌ای کرده است.

نگرانی چشم‌بادامی‌ها

چشم‌بادامی‌ها به خوبی می‌دانند که پاکستان از گذشته رقیب سیاسی جدی برای هند محسوب می‌شود. این دو کشور همچنین بر سر برخی از مناطق مرزی خود مانند کشمیر مشاجره دارند. این مشاجره‌ها باعث شده تا دو کشور برای بالا بردن قدرت بازدارندگی خود، به خرید سلاح‌های هسته‌ای متوسل شوند.

در چند سال اخیر، چین علاوه بر سرمایه‌گذاری در صنعت حمل‌و‌نقل پاکستان و پیگیری پروژه راه‌ابریشم، دست به اقدامی زده که به شدت هندی‌ها را نگران کرده است. این کشور می‌خواهد با توسعه بندر گوادر در جنوب پاکستان، قدرت چانه‌زنی اقتصادی و حتی سیاسی هند را کم کند.

چینی‌ها با سرمایه‌گذاری قریب به 50 میلیارد دلاری در بندر گوادر پاکستان، قصد دارند تا به مدت 43 سال مدیریت و بهره‌برداری از این بندر را به عهده بگیرند. این پروژه آنقدر برای پاکستان دارای اهمیت است که این کشور نیرویی 25 هزار نفری را برای تامین امنیت چینی‌ها در این بندر ناآرام اختصاص داده است.

تکمیل این پروژه، بندر گوادر را به بندر شانگهای چین متصل می‌کند. در حالی‌که در گذشته چینی‌ها برای دسترسی به بازار مصرفی خاورمیانه و آفریقا، مجبور بودند تا مسیر 13 هزار کیلیومتری اقیانوس هند تا بندر شانگهای را بپیمایند. اما با تکیمل این پروژه این مسیر به 3 هزار کیلومتر می‌رسد.

همان‌طور که چینی‌ها رقیبی به نام هند دارند، بندر گوادر نیز در 70 کیلومتری خود، رقیبی ایرانی به نام چابهار دارد. هندی‌ها نیز چند سالی است که به دنبال توسعه بندر چابهار و دور زدن چینی‌ها هستند. تمایلی که همواره همراه با تردید بوده است.

تردید هندی‌ها ناشی از اعمال تحریم‌های بین‎المللی بر ایران و فشارهای آمریکا و اسرائیل است. تردیدی که کارشناسان امیدوار هستند تا سفر روحانی آن را از بین برده باشد. در جریان این سفر قرارداد مهمی برای توسعه بندر چابهار انعقاد شده است.

اما در رقابت‌های دوگانه «چابهار-گوادر» و «چین-هند»، نکته‌ای نهفته است که گفتن آن خالی از لطف نیست. رفتار اقتصادی و سیاسی چینی‌ها با کشورمان در چند وقت اخیر، نشان از چرخشی چند درجه‌ای دارد. چرخشی که اگرچه نمی‌توان آن را 180 درجه‌ای دانست، اما چیزی نیست که آن را نادیده گرفت.

سیگنال‌های منفی از چین

چندوقت پیش بود که خبری مبنی بر بستن حساب ایرانی‌های مقیم چین منتشر شد. موضوعی که بسیاری از هموطنان را با مشکل مواجه کرد. در این میان، حادثه سانچی نیز باعث شد تا تردیدها به این کشور بیشتر شود.

اگرچه هنوز ابعاد این حادثه مشخص نیست اما برخی گمانه‌زنی‌ها نشان از تعلل چینی‌ها در زمینه امدادرسانی و همکاری با ایرانی‌ها دارد. با این حال، شاید چرخش چشم‌بادامی‌ها را در یادداشت پدرام سلطانی، نایب‌رئیس اتاق بازرگانی ایران بیشتر درک کنیم.

این تاجر جوان در یادداشتی با عنوان «چین عزیز برای چینی بند‌زده اقتصاد ایران چه نقشه‌ای دارد؟»، اظهار می‌کند که این کشور محدودیت‌های جدیدی را برای تجارت با ایران وضع کرده و چرخش زیادی در رفتارش با ایران رخ داده است.

سلطانی در ادامه اظهارات یکی از مسئولان شرکت‌های چینی را می‌آورد که گفته بود: دولت چین سرمایه‌گذاری شرکت‌های چینی در ایران را تقریبا ممنوع کرده است و به سختی مجوز سرمایه‌گذاری خارجی در ایران را صادر می‌کند.

وی در ادامه با گفتن جمله «چین عزیز» آرام آرام ایران، این شریک وفادار خود را به حاشیه می‌راند، می‌افزاید که چین در آینده به دنبال پایین کشیدن فتیله کار با ایران است و بیشتر به دنبال کار با پاکستان و افعانستان است.

قطعا تنظیم روابط با کشورها آن هم ابرقدرتی مانند چین که دارای نفوذ گسترده در مجامع بین‌المللی سیاسی است، کاری است که مسئولان وزارت‌ خارجه و سایر مسئولان باید در نهایت در مورد آن تصمیم‌گیری کنند.

اما قرار دادن اقدامات اخیر چینی‌ها در کنار رقابت‌های دوگانه «چین-هند» و «چابهار-گوادر» می‌تواند یک نشانه برای مسئولین کشور باشد. به گونه‌ای که ایران باید تلاش کند تا ضمن دوری از شتاب‌زدگی، از رقابت دو کشور چین و هند بیشترین امتیاز لازم را به دست آورد. که مهم‌ترین آن توسعه بندر چابهار است.

با توجه به رشد اقتصادی و حتی سیاسی هند، شاید دیگر قرار دادن تمام تخم‌مرغ‌ها در سبد چینی، چندان جذاب نباشد. به خصوص آنکه در این میان بحث رقابت بندر گوادر پاکستان با بندر چابهار نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.