نگرانی‌های پس از فیلترینگ تلگرام

محسن حسینی: استفاده از پیام‌رسان‌های اینترنتی عمر چندانی در جهان ندارند و در واقع به عنوان فناوری جوان در عرصه تکنولوژی شناخته می‌شوند. شاید تجربه استفاده جدی از این فناوری برای ایرانیان با وایبر آغاز شد. این پیام‌رسان به سرعت در میان کاربران ایرانی مورد توجه قرار گرفت و تبدیل به یکی از جذاب‌ترین گزینه‌ها برای ارسال پیام‌های متنی شد.

به گزارش تجارت‌نیوز وایبر با به روزرسانی‌های متعدد امکان ارسال عکس، ویدیو و صدا را به قابلیت‌های خود افزود اما چالش‌های پیش‌روی استفاده از این سرویس به سرعت آغاز شد. هر چند وایبر هیچ‌گاه به صورت رسمی در ایران فیلتر نشد اما در مقطع زمانی، تنها با استفاده از فیلتر شکن امکان دسترسی به این ابزار برای ایرانیان امکان‌پذیر بود. موضوعی که در نهایت منجر به مهاجرت کاربران ایرانی به تلگرام شد.

هاله ابهام در مورد اقامت ایرانیان در تلگرام

چندی پیش نیز «پاول دوروف» در حساب توییتر خود از افزایش کاربران شبکه اجتماعی تحت مدیریتش خبر داد. دوروف در پیامی نوشت: «تلگرام ۲۰۰ میلیون نفری شد.» اگر این پیام‌رسان را به عنوان کشوری مستقل در نظر بگیریم، تلگرام ششمین کشور پر جمعیت دنیا است. سهم ایرانیان در این شبکه گسترده نیز رقمی قابل توجه است. به گفته وزیر ارتباطات بیش از ۴۵ میلیون نفر ایرانی حاضر در این شبکه یک پنجم کل اعضای آن را تشکیل می‌دهند. همزمان با اعلام این خبر نیز مشخص شد که جمعیت ایرانی حاضر در تلگرام با خطر مسدود شدن آن در ایران روبرو هستند. آنها در فاصله دو هفته‌ای در دی ماه سال ۱۳۹۶ یکبار تجربه فیلترینگ را از سر گذراندند که به گفته وزیر ارتباطات این موضوع موجب روی آوردن ایرانیان به استفاده از فیلتر شکن شد. مسئله‌ای که خطرات فراوانی را به دنبال خواهد داشت.

علاقه به مسدودسازی تلگرام

با آنکه مسئولان اجرایی کشور از رییس جمهوری تا وزیر و دیگر مقام‌ها همواره اعلام کرده‌اند که با فیلتر تلگرام مخالفند اما همچنان احتمال مسدود شدن این پیام‌رسان محبوب در کشور وجود دارد. از ماه‌های پایانی سال ۹۶ بار دیگر فیلتر آن از سوی مقام‌های مختلف تکرار شد. علاالدین بروجردی، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی پیش از آغاز تعطیلات سال نو، اعلام کرد تلگرام تا پایان فروردین سال ۱۳۹۷ بار دیگر فیلتر خواهد شد. او در این رابطه توضیح داد: «این تصمیمی است که در بالاترین سطح اتخاذ شده است و به این ترتیب تلگرام جای خود را به یک سامانه مشابه ملی خواهد داد چرا که وقتی تلگرام از مدار خارج شود مردم به یک سامانه ملی روی می‌آورند.»

محمدجواد آذری جهرمی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در واکنش به سخنان بروجردی به وعده‌های دولت اشاره کرد و گفت که دولت برآمده از آرای مردمی به وعده‌های خود پایبند است و در همین راستا وزارت تحت امر او با موضوع فیلتر تلگرام، مخالفت خواهد کرد.

چه کسی با فیلتر تلگرام مخالف است؟

اگرچه رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی در سخنان خود به اتخاذ تصمیم فیلتر تلگرام در سطوح بالای ملی خبر داده است اما حتی نمایندگان اصولگرا و جریان‌های محافظه‌کار سیاسی نیز با این اقدام موافق نیستند.

امیرحسین قاضی‌زاده، نماینده اصولگرای مجلس در همین راستا با فیلتر ناگهانی تلگرام مخالفت کرده و آن را برخورد «صفر و صدی» با مسائل خوانده است. مصطفی کواکبیان، نماینده اصلاح‌طلب، نیز فیلتر تلگرام را مصداق جلوگیری از اطلاع‌رسانی خوانده و با آن مخالفت کرده است.

محمود صادقی، عضو فراکسیون امید مجلس شورای اسلامی، نیز با اشاره به گزارش دبیر شورای فضای مجازی به نمایندگان در جلسه غیرعلنی مجلس گفت: «در آن جلسه نیز حرفی از فیلترینگ به میان نیامد و خروجی آن جلسه پرهیز از استفاده از رویکرد مسدودسازی بود. چرا که استفاده از رویکرد فیلترینگ، تجربه‌ای شکست‌خورده است.»

محمدرضا بادامچی، نماینده مردم تهران، نیز در حساب توئیتر خود نوشت: «فیلتر تلگرام به ۲۰۰ هزار شغل آسیب می‌زند و زندگی نیم میلیون نفر را دچار اختلال مالی می‌کند. آقای روحانی برای جلوگیری از فیلترینگ تلگرام مذاکره کند. فیلترینگ راه درست مقابله با نظام سلطه نیست. قبلا از فیلتر دیگر شبکه‌ها چه نتیجه‌ای گرفته‌ایم که اکنون با فیلتر تلگرام دنبال می‌کنیم.»

سیده فاطمه حسینی، نماینده مردم تهران در مجلس، نیز در همین شبکه اجتماعی نوشت: «تهدید مداوم به فیلتر تلگرام، حتی برای اعمال فشار بر این پیام‌رسان، پیامدی جز اختلال در اطلاع‌رسانی، تعطیلی کسب و کارهای تلگرامی و نارضایتی عمومی ندارد. وزارت ارتباطات باید در سیاست‌های سلبی خود بازنگری و رویه‌ای واحد و مؤثر درباره شبکه‌های اجتماعی اتخاذ کند.»

در همین راستا غلامرضا حیدری دیگر نماینده تهران نیز در توییتر نوشت: «فیلتر تلگرام، توهم پاک کردن صورت مسأله است. نمی‌توان با رویکرد بسته با دنیای علم و تکنولوژی درافتاد. زیان‌های فیلتر تلگرام به مراتب بیش از سود ظاهری آن است. توانمندی خود را باید در استفاده صحیح از تکنولوژی‌های روز دنیا افزایش دهیم نه هراس از آنها.»

در انتظار تصمیم بزرگ

در حالی که اغلب مسئولان، مقام‌ها و سیاستگذاران عرصه مجازی در کشور با صراحت با به کارگیری رویکرد سلبی در مقابله با شبکه‌های اجتماعی چون تلگرام مخالفت می‌کنند اما هنوز مشخص نیست که چه سرنوشتی در انتظار محبوب‌ترین پیام‌رسان مورد استفاده ایرانیان است. زمان تعیین شده برای روشن شدن تکلیف تلگرام پایان فروردین اعلام شده است. از این رو کسانی که کسب و کار خود را بر پایه تلگرام راه‌اندازی کرده‌اند در یکی دو هفته باقی‌مانده تا پایان فرودین در بیم و امید تصمیم مسئولان به سر خواهند برد. تصمیمی که می‌تواند در تغییر روند استفاده کاربران ایرانی از ابزارهای جدید تاثیر بسزایی داشته باشد.