منطقه آزاد چابهار؛ دیروز جامانده از رقابت، امروز پیشرو در صنعت

مناطق آزاد در هر کشور ضامن تولید، اشتغال و صدالبته ارتباطات بین‌المللی اقتصادی هستند و درصورتی‌که همانند اسم‌شان به آنها نگریسته شود، خواهند توانست سه پارامتر تولید، اشتغال و ارتباطات بین‌المللی اقتصادی را در عمل تحقق بخشند.

به گزارش تجارت‌نیوز ؛ بنا به نظر سازمان ملل متحد، چابهار به لحاظ شرایط جغرافیایی و ژئوپلیتیکی و قرار گرفتن در مبدا ورودی دریای عمان و اقیانوس ھند یکی از 10 بندر مھم جهان که قابلیت تبدیل‌شدن به بندری بزرگ را دارند، به شمار می‌رود و ویژگی خاص آن به‌عنوان یکی از محورھای استراتژیک مرکز ترانزیت به مقصد 24 کشور دنیا از جمله پاکستان، افغانستان و کشورهای آسیای میانه است.

به گفته تحلیلگران، نقش ارتباطی چابهار در دپیلماسی اقتصادی کشور نقش غیرقابل‌انکاری است چراکه چابهار بهترین، کم‌هزینه‌ترین و مهم‌ترین مسیر برای اتصال دو کانون جمعیتی در پشت چابهار از شرق اروپا تا افغانستان با جمعیتی بالغ‌بر 800 میلیون نفر و جمعیت 21 کشور رود روی چابهار در حاشیه اقیانوس هند با حدود جمعیتی دو میلیارد نفر است.

در سال‌های اخیر و با رویکرد جدید سعی شده عقب‌ماندگی‌های زیرساختی منطقه آزاد چابهار در استقرار صنایع، تولید و اشتغال جبران شود و در وهله اول با مرزدار کردن آن، هم ‎ اکنون در راستای مرزدار کردن منطقه آزاد چابهار در لایحه طرح توسعه منطقه آزاد 40 هزار هکتار به محدوده 14 هزار هکتاری منطقه اضافه می‌شود و با الحاق یک نقطه منفصل 5 هزار هکتاری در مرز ریمدان برای اولین بار منطقه آزاد چابهار از زمان تشکیل دارای مرز می‌شود تا بتواند بهتر به وظایف خود عمل کند.

مهم‌ترین ماموریت منطقه آزاد چابهار، استقرار فولاد و پتروشیمی

مدیرعامل سازمان منطقه آزاد چابهار می‌گوید: در یک دهه اخیر به دلیل اتفاقاتی که در خلیج‌فارس و هم‌چنین تحولاتی که در حوزه قیمت تمام‌شده و هزینه‌های حمل‌ونقل اتفاق افتاده، آرایش منطقه در حال تغییر است و بخش عمده فعالیت‌های اقتصادی تولیدی از حوزه خلیج‌فارس در حال جابه‌جایی به دریای عمان هستند، چراکه دریای عمان و بنادر اطراف آن بهترین و مطمئن‌ترین مسیر برای پیوند دادن دو بازار مهم شامل بازارهای شرق اروپا، قفقاز و آسیای میانه و بازارهای نوظهور و در حال جهش شرق آسیا و خاور دور هستند.

عبدالرحیم کردی می‌افزاید: ایران نیز برای این انتقال، خود را از سال‌ها قبل آماده کرده است و دولت توسعه سواحل مکران را در دستور کار قرار داده؛ بر همین مبنا طرح‌های بزرگ اقتصادی همچون راه‌آهن، بندر، انتقال گاز‌ در حال‌ احداث در طول سواحل مکران هستند.

مدیرعامل سازمان منطقه آزاد چابهار تصریح می‌کند: منطقه آزاد چابهار نیز متناسب با زیرساخت‌هایی که در طول سواحل مکران در حال اجراست، ماموریت‌هایی را برای خود در نظر گرفته که عمده‌ترین آن استقرار صنایع مادر همچون فولاد و پتروشیمی با ظرفیت تولید بیش از 30 میلیون تن در سال است و انتظار داریم بخشی از این صنایع در یک بازه زمانی 24 ماهه هم‌زمان با رسیدن گاز به چابهار شکوفا و به‌بهره‌برداری برسند.

افق تولید 10 میلیون تن فولاد در چابهار

فولاد و پتروشیمی که هم‌اکنون روند احداث در منطقه آزاد چابهار را می‌گذرانند، یکی از مهم‌ترین پروژه‌های استراتژیک صنعتی کشور هستند. مجتمع فولاد چابهار برمبنای سیاست کلی نظام مبنی بر توسعه سواحل مکران و استقرار صنایع مادر در این سواحل به‌ویژه در چابهار در حال احداث است و برنامه‌ریزی و پیش‌بینی‌شده افق تولید فولاد در چابهار در یک بازه زمانی ده‌ساله به 10 میلیون تن در سال برسد.

مدیرعامل منطقه آزاد چابهار می‌گوید: عملیات احداث مجتمع فولاد نگین مکران به‌عنوان یکی از فولادسازی‌های 4 گانه مستقر در چابهار برای رسیدن به افق تولید 10 میلیون تن در سال، از سال 94 آغاز شده و به جد در دستور کار قرارگرفته است؛ این فولادسازی هم‌اکنون 15 درصد پیشرفت فیزیکی دارد و انتظار می‌رود با توجه به همین پیشرفت کار سال آینده به‌بهره‌برداری برسد.

کردی اضافه می‌کند: اعتبار ارزی پروژه فولاد چابهار حدود 135 میلیون یورو و اعتباری ریالی آن نیز 150 میلیارد تومان است؛ سهام‌داران آن‌هم سازمان منطقه آزاد چابهار، سازمان ایمیدرو و حدود 80 سهام‌دار حقیقی دیگر هستند.

وی تصریح می‌کند: فونداسیون مجتمع فولاد مکران که مهم‌ترین و اصلی‌ترین بخش کار است؛ به طول 2000 مترمکعب به‌طور کامل به اتمام رسیده و عملیات نصب کوره 4500 تنی آن‌هم در مراحل پایانی است.

به گفته کردی، ظرفیت فاز اول مجتمع نگین مکران درمجموع حدود 4 میلیون تن در سال خواهد بود که حدود 2 میلیون تن آن ورودی سنگ‌آهن به مجتمع است و حدود 2 میلیون دیگر هم تولید آهن از نوع اسفنجی خواهد بود.

مدیرعامل سازمان منطقه آزاد چابهار خاطرنشان می‌کند: برای ورود و خروج سنگ‌آهن به مجتمع عمدتا از راه دریا اقدام می‌کنیم بنابراین با سازمان بنادر مذاکره کردیم تا اسکله شماره 5 شهید بهشتی که خارج از فاز اول است را به واردات و صادرات کشتی‌های حامل مواد اولیه و صنایع فولادی اختصاص دهد؛ این اسکله اصطلاحا فله و توانایی پهلو دهی کشتی‌های فله‌بر 100 هزارتنی را دارد.

چابهار به قطب سوم پتروشیمی ایران تبدیل می‌شود

هم‌چنین در راستای توسعه سواحل مکران و افزایش ظرفیت پتروشیمی در ایران، عملیات احداث مجتمع پتروشیمی نگین مکران چابهار باهدف تبدیل تنها بندر اقیانوسی ایران به قطب سوم پتروشیمی ایران پس از ماهشهر و عسلویه در سال 1391 آغاز به کارکرده است.

مدیرعامل شرکت توسعه پتروشیمی نگین مکران چابهار می‌گوید: عملیات اجرایی شهرک پتروشیمی نگین مکران در زمینی به مساحت 1200 هکتار در محدوده منطقه آزاد چابهار در قالب سه فاز از سال 1391 آغاز شده و قرار است پس از تکمیل تمامی فازها که برآورد شده پس از 10 سال از آغاز فعالیت به بهره‌برداری می‌رسند، ظرفیت تولید محصولات پتروشیمی آن به بیش از 21 میلیون تن در سال برسد.

محمدرضا موثقی نیا می‌افزاید: در این پروژه عظیم که میزان کل سرمایه‌گذاری آن با کارفرمایی شرکت شستا (شرکت سرمایه‌گذاری سازمان تامین اجتماعی) بیش از 18 میلیارد دلار است؛ 18 واحد بالادستی تولید محصولات پتروشیمی شامل 4 واحد اوره-آمونیاک، 5 واحد متانول، 4 واحد متانول-آمونیاک، یک واحد آروماتیک، یک واحد MTP و 2 واحد الفین و 30 واحد پایین‌دستی فعالیت می‌کنند؛ هم‌چنین پیش‌بینی‌شده ارزش تولیدات پتروشیمی چابهار پس از بهره‌برداری از همه فازها سالانه سه میلیارد و 400 میلیون دلار است.

وی تصریح می‌کند: در فاز اول پتروشیمی چابهار نیز که برآورد شده اواخر سال 98 به بهره‌برداری می‌رسد، 4 مجتمع تولید متانول با ظرفیت سالانه 8.5 میلیون تن متانول ساخته شده که برای بیش از 8000 نفر در 15 شرکت زیرمجموعه فاز اول اشتغال‌زایی می‌شود.

به گفته موثقی‌نیا، خوراک اصلی مجتمع پتروشیمی چابهار نیز از نیروگاه گاز ایرانشهر تامین می‌شود که برای تولید محصول متانول فاز اول چیزی حدود 30 میلیون مترمکعب گاز متان نیاز است؛ عملیات اجرایی خط انتقال گاز ایرانشهر-چابهار بااعتباری بالغ‌بر هزار و صد میلیارد تومان از سال 95 آغازشده است و پیش‌بینی می‌شود بهار 98 به بهره‌برداری برسد؛ خط انتقال گاز ایرانشهر-چابهار در سه جبهه به طول 290 کیلومتر در حال اجرا است که تاکنون 25 کیلومتر از آن لوله‌گذاری شده است.

تغییر رویکرد از تجارت به تولید

یکی دیگر از راهبردهایی که چابهار و منطقه آزاد آن در افق 1404 در نظر گرفته علاوه‌بر استقرار صنایع مادر حرکت به سمت تولید و تولیدمحور کردن چابهار با استقرار واحد‌های تولیدی است.

سرپرست معاونت سرمایه‌گذاری منطقه آزاد چابهار می‌گوید: با توجه به مزیت‌های رقابتی که در منطقه آزاد چابهار داریم و هم‌چنین دسترسی آسانی که بازارهای آسیای میانه و شرق اروپا داریم؛ ایجاب می‌کند که چابهار به هاب تولید و توزیع محصولات غذایی این‌ بازارها تبدیل شود، بنابراین در وهله اول با توجه به تمایل شدید افغان‌ها، تأمین بازارهای افغانستان و بخشی از بازارهای داخلی را پیش‌بینی کردیم و همین حالا بیش از 70 واحد تولید محصولات غذایی در منطقه مستقر شدند و بخشی هم در حال ساخت هستند.

غلام‌رضا پناه می‌افزاید: هم‌اکنون بیش‌از سه هزار شرکت سرمایه‌گذاری در در منطقه آزاد چابهار به ثبت رسیده که از میان آن‌ها از 354 شرکت خارجی هستند؛ 164 شرکت سرمایه گذاری مربوط به کشور افغانستان است و کشورهای پاکستان با 61 شرکت، هند با 22 شرکت و چین با 19 شرکت در رده های بعدی از نظر ثبت شرکت در منطقه آزاد چابهار قرار دارند.

به گفته پناه، 289 شرکت در زمینه بازرگانی، 22 شرکت صنعتی، 30 شرکت خدماتی و چهار شرکت در حوزه ترانزیت در منطقه آزاد چابهار فعال هستند.

معاون سرمایه‌گذاری منطقه آزاد چابهار خاطرنشان می‌کند: یکی از اتفاقات خوبی که در منطقه در حال رخ دادن است؛ تغییر رویکرد از تجارت به سمت تولید است؛ سال 95، 197 قرارداد سرمایه‌گذاری امضا کردیم و سال 96 هم بیش از 900 درخواست سرمایه‌گذاری داشتیم که تاکنون 114 قرارد فقط در حوزه صنعت امضا شده و در 9 ماهه نخست سال 96 بیش از دو و نیم برابر نسبت به پارسال صدور پروانه‌های ساخت واحدهای صنعتی داشتیم.

وی بابیان این‌که برای حمایت از سرمایه‌گذاران فرآیند واگذاری زمین برای سرمایه‌گذاری در حوزه تولید فرآیندی کمتر از یک‌ماهه دارد، اضافه می‌کند: واردات مواد اولیه برای واحدهای تولیدی منطقه در نه‌ماهه نخست سال 96 نسبت به مدت مشابه سال گذشته 600 درصد رشد داشته است؛ همه این‌ها یعنی یک خیز توسعه‌ای در منطقه در حال انجام است.

سرپرست معاونت سرمایه‌گذاری منطقه آزاد چابهار با اشاره به مشوق‌های سرمایه‌گذاری در منطقه آزاد چابهار خاطرنشان کرد: امکان تملک 100 درصدی سهام شرکت‌های اتباع خارجی، ضمانت سرمایه‌گذاری‌ها بر اساس قانون تشویق و حمایت سرمایه‌گذاری خارجی در ایران و امکان انتقال 100 درصد سرمایه و سود حاصل از فعالیت اشخاص ثبت‌شده خارجی به خارج از کشور است، معافیتمالیاتی 100 درصدی بر درآمد و دارایی به مدت 20 سال، معافیت ورود ماشین‌آلات و مواد اولیه مصرفی واحدهای تولیدی از عوارض ورودی گمرکی، آزاد بودن صادرات محصولات تولیدی هر منطقه از مقررات عمومی صادرات و واردات و معافیت گمرکی محصولات تولیدی واحدهای صنعتی منطقه برای صدور به سرزمین اصلی به میزان ارزش‌افزوده در استفاده از مواد اولیه داخلی ازجمله تسهیلات و مزیت‌های قانونی برای سرمایه‌گذاری در منطقه آزاد چابهار است.

هرچه که باشد به قول معاون سرمایه‌گذاری، چابهار و منطقه آزادش خیز توسعه‌ای را برداشته‌اند تا هرچند در سال‌های گذشته از رقابت جامانده بودند بخشی از این عقب‌افتادگی را با حمایت و تسریع در پروژه‌‌های زیرساختی جبران کنند.

منبع: ایسنا