شکست سیاست‌های اشتغالزایی ناشی از چیست؟

سیاست‌گذاران در دهه‌های مختلف برنامه‌های متفاوت و گاه پرهزینه را برای اشتغال در ایران به کار برده‌اند. اما امروزه گلایه شدید جوانان از معضل بیکاری نشان می‌دهد که تا چه اندازه این سیاست‌ها غیرموثر بوده‌اند.

به گزارش تجارت‌نیوز ، مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارش جدید خود که با نام «بررسی سیاست کشورها در زمینه اشتغال و دلالت‌هایی برای ایران» منتشر شده، ایراداتی را به دهه‌ها سیاست‌گذاری اشتغال در کشور وارد دانسته است.

در بخشی از این گزارش ابتدا به بررسی وضعیت فعلی بیکاری در کشور پرداخته شده و نسبت به نرخ مشارکت اقتصادی پایین و بیکاری بالا در ایران هشدار داده شده است. نرخ مشارکت اقتصادی در کشور 41.8 درصد بوده که در میان کشورهای منطقه حتی پایین‌تر از مصر و ترکیه قرار دارد.

مرکز پژوهش‌های مجلس تاکید می‌کند که کم بودن نرخ مشارکت اقتصادی در ایران بیشتر مربوط به پایین بودن این شاخص اقتصادی در بین زنان است، چرا که مشارکت اقتصادی در بین مردان ایرانی تفاوت چندانی با مردان سایر کشورها ندارد. به عنوان مثال، نرخ مشارکت اقتصادی در بین مردان ایرانی 69 درصد است. این در حالی است که همین آمار برای کشور ترکیه نیز با اختلافی اندک نسبت به ایران 71 درصد است. اما همین آمار نشان می‌دهد که نرخ مشارکت اقتصادی زنان در ایران 19 درصد و در در ترکیه 31 درصد است.

در بخش دیگری از این گزارش تاکید شده که همچنان سهم بخش کشاورزی در ایران بسیار بالا است و این در حالی است که در فرآیند توسعه باید از میزان اشتغال در این بخش کاسته شود. همچنین سهم این بخش در ارزش افزوده اقتصادی کشور بسیار پایین و در یک دهه گذشته کمتر از 10 درصد بوده که به معنای وجود بیکاری پنهان در بخش کشاورزی است.

در بخش دیگری از گزارش مذکور تاکید شده که بنگاه‌های کوچک و متوسط در ایران عملا نقشی در ایجاد ارزش افزوده ندارد. یکی از دلایل پایین بودن ارزش افزوده این بنگاه‌ها در ایران این است که اکثر آنها در بخش‌هایی مانند مواد خوراکی، پلاستیکی و محصولات کانی مانند آجر، شیشه و گچ فعالیت می‌کنند که ارزش افزوده پایینی دارند.

بازوری پژوهشی مجلس در ادامه به وضعیت نه چندان مناسب بنگاه‌های بزرگ کشور اشاره می‌کند و می‌نویسد: هيچ شرکتی از ایران در ميان 500 شرکت برتر جهان وجود ندارد. در حالی که حتی کشورهایی مانند لهستان، مالزی و عربستان هم حداقل یک شرکت در ميان 500 شرکت برتر جهان دارند. همچنين در ایران برخلاف روند جهانی شرکت‌ها به سمت کوچک شدن حرکت می‌کنند.

با این حال گزارش مذکور تاکید می‌کند که اگر چه وضعیت بنگاه‌های بزرگ ایران در مقایسه با سایر کشورها تعریف چندانی ندارد اما این بنگاه‌ها حدود 50 درصد از اشتغال و 90 درصد ارزش افزوده را به خود اختصاص داده‌اند که بسیار حائز اهمیت است.

در ادامه بازوی پژوهشی مجلس اشاره می‌کند که ساختار انگیزشی کشور به شدت علیه اشتغال و فعالیت اقتصادی است، چرا که سرمایه‌گذاری در زمین و مسکن بیشترین بازده اقتصادی را داشته و کسب مهارت بازدهی کمتری دارد.

این گزارش در ادامه بر استراتژی توسعه صنعتی اشتباه در کشور در خلال سالیان بعد از جنگ اشاره می‌کند. چرا که این دولت‌ها بیشترین تاکید را بر عدم دخالت دولت داشتند و بر روی اقتصاد بازار تاکید داشته‌اند که به ضرر توسعه صنعتی کشور بوده است. این گزارش در ادامه عدم اولویت‌بندی صحیح و ضعف در ساختار نهادی را به عنوان دو عامل دیگر برای تحلیل وضعیت نامناسب اشتغال کشور برمی‌شمارد.