بار دولت سبک می‌شود

در حالی دولت تصمیم گرفته برای سال 98 یارانه نقدی سه دهک درآمدی را حذف کند که طی ۸ سال اقتصاد ایران به‌واسطه پرداخت بی‌حساب و کتاب یارانه نقدی با زیان‌های بسیاری دید. کارشناسان می‌گویند با این اتفاق بار مالی دولت به اندازه چشمگیری برای سال آینده سبک می‌شود.

به گزارش تجارت‌نیوز، دیروز عضو کمیسیون تلفیق بودجه بالاخره معمای یارانه نقدی را حل و اعلام کرد: «افرادی که حقوق بالای ۵ میلیونی می گیرند و هنوز یارانه دریافت می‌کنند، افرادی که فوت شده‌اند و هنوز یارانه دریافت می‌کنند جزو ۳ دهک خواهند بود».

به گفته رحیم زارع: «بودجه امسال نسبت به سال قبل تفاوت‌هایی داشت. هدفمندی، بهزیستی، افزایش وام‌های ازدواج، بیمه سلامت، یارانه کالا‌های اساسی، سقف افزایش حقوق کارمندان تا ۴۰۰ هزار تومان به اضافه ۱۰ درصد، افزایش اشتغال، اولویت افزایش حقوق بازنشستگان کمتر از ۲.۵ میلیون تومان، سقف مالیاتی حقوق کارمندان دولت، افزایش یارانه خرید گندم، آب و برق مدارس، تسهیلات مددجویان و معافیت از پرداخت آب و برق و گاز برای یکبار، افزایش اشتغال برای کمیته امداد و بهزیستی، اصلاح ایرادات شورای نگهبان از بودجه، حق بیمه رانندگان درون شهری و برون‌شهری و هزینه بیمه تکمیلی جانبازان، میزان افزایش شرکت‌های دولتی، بانک‌ها و موسسات دولتی و مواردی از این قبیل از جمله مواردی بود که در بودجه امسال لحاظ شده است».

رحیم زارع درباره حذف ۳ دهک یارانه‌بگیر نیز گفت: ۳ دهک بالای جامعه با توجه به حساب بانکی و اموالی که به نامشان ثبت شده است شناسایی می‌شوند؛ افرادی که حقوق بالای ۵ میلیونی می‌گیرند و هنوز یارانه دریافت می‌کنند، افرادی که فوت شده‌اند و هنوز یارانه دریافت می‌کنند جزء ۳ دهک خواهند بود که حذف یارانه آن‌ها در حمایت از اشتغال و تولید و حمایت از خرید تضمینی گندم و بهداشت و سلامت هزینه خواهد بود.

آنچه گذشت…

اواخر آبان ماه سال گذشته بود که آمارهای رسمی این‌طور حکایت کردند بالغ بر 95 درصد افراد کشور یارانه می‌گیرند. به گواه اظهار نظرهای برخی ناظران اقتصادی، یک حساب سرانگشتی نشان می‌دهد که این رقم در مقایسه با برخی هزینه‌‌هایی که با استفاده از درآمدهای نفتی صورت می‌گیرد، اگرچه رقمی ناچیز است، اما در مجموع بار مالی سنگینی را بر دوش دولت و مردم تحمیل می‌کند. تا جایی‌که بر اساس گزارش‌های منتشر شده، تامین هزینه‌های پرداخت نقدی یارانه، در مجموع هر ماه بیش از 3400 میلیارد تومان و در سال تا 42 هزار میلیارد تومان برای دولت هزینه در برداشته است. این هزینه در حالی برای اقتصاد تراشیده شده است که بر اساس گزارش‌ها، با توجه به درآمد نزدیک به ۳۵ هزار میلیارد تومانی سازمان هدفمندی یارانه‌ها که از محل اصلاح حامل‌های انرژی به آن تعلق می‌گیرد، دولت به ناچار برای تامین بودجه مورد نیاز یارانه نقدی باید از خزانه نیز برداشت داشته باشد.

بسیاری از کارشناسان اقتصادی بر این باور هستند صرف نظر از آنکه پرداخت نقدی یارانه طی سال‌های گذشته تاکنون، فشار مضاعف اقتصادی بر دوش دولت‌ها وارد کرده است، اثرات منفی این مبلغ ناچیز در کاهش سطح رفاه مردم نیز نکته قابل‌توجهی است.

به باور بسیاری از کارشناسان اقتصادی، یارانه اگرچه هر ماه به حساب خانواده‌ها واریز می‌شود تا معیشت مردم بهتر شود، اما هرگز نتوانسته سطح رفاه عمومی را افزایش دهد و بر عکس با تورمی که ایجاد کرده، زمینه را برای کاهش سطح رفاه مردم و بخصوص دهک‌های ضعیف جامعه فراهم کرده است.

شاید فعالان اقتصادی حالا بهتر از هر تحلیل‌گری بتوانند از آسیب‌های ناشی از دریافت یارانه در شهرها و روستاها حکایت کنند. همین چند وقت پیش بود که یکی از فروشندگان فرش دستبافت در بازار تهران گفته بود: «از وقتی مردم یارانه می‌گیرند دیگر کسی به خودش زحمت قالی‌بافی را نمی‌دهد و به دلیل اینکه هر ماه مبلغی به حساب روستائیان واریز می‌شود، دیگر کمترکسی است که انگیزه برای بافتن قالی و فروش آن داشته باشد».

از این رو بسیاری از تحلیلگران اقتصادی بر این باور هستند که یارانه نقدی هیچ کمکی به تولید و اشتغال نکرده است و زمینه را برای بیکاری مردم فراهم کرده است.

مرور گزارش‌های خاک خورده در آرشیو رسانه‌ها نیز نشان می‌دهد که اگر چه پرداخت یارانه‌های نقدی در روستاها سبب شد تا در کوتاه مدت اندکی وضع معیشت مردم بهبود یابد، ولی در درازمدت سبب افزایش بیکاری و کاهش تولید شد تا جایی‌که بسیاری از فعالیت‌هایی که پیش از اجرای هدفمندی یارانه‌ها در روستا اجرا می شد به علت کمبود نیروی کار، افزایش هزینه‌های تولید و از طرف دیگر عدم سوددهی مناسب تعطیل شدند. هر چه که هست، ادامه هدفمندی یارانه حتی از نگاه طراح آن نیز نادرست است.

همین چند وقت پیش بود که جمشید پژویان گفته بود: «اصلا ادامه روند پرداخت یارانه‌ها امکان ندارد. اگر این روند ادامه پیدا کند، باید با تورم آن را اصلاح کنید؟ چطور می‌شود این کار را کرد؟ این مشکل قبلی بوده است».

حالا باید منتظر ماند و دید به حذف سه دهک درآمدی از دریافت یارانه نقدی آیا بار مالی دولت در سال 98 سبک‌تر خواهد شد یا خیر. اتفاقی که تحقق آن می‌تواند عرصه را برای معیشت مردم کمی بازتر کند.

با یارانه‌های پنهان چه کنیم؟

وحید شقاقی،‬ موضوع حذف سه دهک از دریافت یارانه نقدی بحث جدیدی نیست و همیشه مطرح بوده است، اما باید توجه داشت که با حذف این سه دهک نباید انتظار تحول در منابع درآمدی داشت. براساس گزارش‌ها سالانه تقریبا 42 هزار میلیارد تومان یارانه پرداخت می‌شود که با این اقدام می‌توان تقریبا 7 هزار میلیارد تومان را سامان داد. باید توجه داشت که در شرایط کنونی با این 7 هزار میلیارد تومان یا حتی 10 هزار میلیارد تومان نمی‌توان در راستای فقرزدایی، تقویت معیشت اقشار فرودست و بهبود شرایط نابه‌هنجار اقتصادی اقدام درخوری کرد.

وقتی قدرت خرید مردم تقریبا 60 درصد کاهش یافته، قیمت کالاهای اساسی 40 تا 100 درصد افزایش یافته و 6 دهک جامعه مشکل معیشت دارند، نمی‌توان انتظار داشت که با حذف سه دهک از دریافت یارانه اتفاق خاصی بیفتد. به عنوان یک اقتصاد دان بر ضرورت اصلاحات ساختاری در اقتصاد تاکید می‌کنم. اگر مجلس و دولت عزم جدی دارند هزاران میلیارد تومان یارانه پنهان را سر و سامان دهند، هزینه‌های دولت و شرکت‌های آن را شفاف و سیستم مالیات ستانی را تقویت کنند. اکنون اقتصاد کشور نیازمند اصلاحات ساختاری است که رانت و فساد اجازه آن را نمی‌دهد و گرنه این اصلاحات جزئی نمی‌تواند راهکار باشد.

منبع: روزنامه همدلی