فقدان نظام تدبیر؛ علت شکست برنامه‌های توسعه

به گزارش تجارت‌نیوز ، خانه اندیشمندان علوم انسانی در روز گذشته، میزبان جمعی از اقتصاددانان بود که برای نکو‌داشت بایزید مردوخی، اقتصاددان و پیشکسوت برنامه‌ریزی توسعه در ایران گرد هم آمده بودند. در این مراسم تعدادی از اقتصاددانان نیز سخنرانی کردند و علاوه بر شخصیت علمی مردوخی، از اخلاق‌مداری و خردورزی وی قدردانی کردند.

یه علاوه، در حاشیه این مراسم، از کتاب «روایت مردوخی از توسعه ایران» رونمایی شد. کتابی که به قلم رضا مجیدزاده نوشته شده و سومین روایت از مجموعه روایت‌های گفتگوهای توسعه محسوب می‌شود.

تاکید اقتصاددان توسعه بر «نظام تدبیر»

بایزید مردوخی که از پیشکسوتان برنامه‌ریزی توسعه در کشور است، در این مراسم گفت: تجربه‌های توسعه برنامه‌ریزی شده کشور، تمام وقت و عمر من را گرفت اما متاسفانه بعد از این همه تلاش، وضعیت فعلی کشور قابل قبول نیست. نمی‌توان گفت که دستاوردی نداشتیم اما این دستاوردها مشکل‌آفرین شد.

این اقتصاددان پیشکسوت، علت ناموفق بودن یا نگران‌کننده بودن عملکرد برنامه‌های توسعه کشور را در پدیده‌ای به نام «نظام تدبیر» دانست. وی در این باره تاکید کرد: نظام تدبیر در دو بخش بسیار اهمیت دارد. اول آنکه تدبیر در سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی، بر آمار و اطلاعات حوزه مربوطه متکی باشد و دوم آنکه اطلاعات کاملی از ۳۱ استان کشور جمع‌آوری شود و بر اساس آنها برنامه شکل بگیرد. اما این نظام تدبیر هنوز وجود ندارد.

یک اقتصاددان مثل طبیب است

جعفر خیرخواهان، عضو هیات‌مدیره انجمن اقتصاد ایران، در این مراسم اظهار کرد: مردوخی اعتقاد دارد که یک اقتصاددان شبیه طبیب است که بهداشت و سلامت جامعه برایش دغدغه است اما سلطه منافع و قدرت دخالت می‌کند و دغدغه‌های کارشناسی دچار مشکل می‌شود.

خیرخواهان در این مورد گفت: ایشان در سال ۶۸ مقالاتی در باب مالیات بر کربن نوشت و چالش‌های محیط زیستی را پیش‌بینی ‌کرد و تأکید داشت که باید برای مصالح آیندگان تلاش شود زیرا آنها مدافع و سخنگویی در حال حاضر ندارند.

قدرنشناسی دولت‌ها از تلاش‌های مردوخی

محمدستاری‌فر اقتصاددانی بود که با وجود آنکه در مراسم حضور نداشت، با ارسال پیامی از ویژگی‌های ارزشمند مردوخی قدردانی کرد. در بخشی از این پیام آمده بود: بایزید مردوخی بدون تاثیر پذیرفتن از سمت‌و‌سوهای سیاسی تلاش کرده است کارشناسانه برای مسائل و چالش‌ها، راه‌حل‌های جامع ارائه دهد.

وی همچنین تاکید کرد: در فاصله سال‌های ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۴ که مسئولیت حفاظت از صندوق ذخیره ارزی را مقابل تشنگان دلارهای نفتی بر عهده داشت، توانست ۲۴ میلیارد دلار ذخیره ارزی برای کشور تأمین کند و با ۹ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری به‌جا، رشد ۱۰ درصد و ۱۲ درصدی اقتصادی را رقم بزند و کوشش ارجمندی برای تدوین سند چشم‌انداز ۲۰ ساله داشته باشد اما رئیس دولت‌های نهم و دهم این برنامه را یک سند آمریکایی خواند و آن را به بایگانی تاریخ برد و به جای آن برنامه‌ای نداد.

مدیری که از رئیس جمهوری هم نمی‌ترسید

زهرا کریمی، استاد اقتصاد دانشگاه مازندران نیز از سخنرانان این مراسم بود و خاطره‌ای جالب از استاد سابق خود تعریف کرد: یک تعاونی پسته تصمیم داشت برای خرید وانت از صندوق توسعه ملی برداشت کند و برای این کار توصیه‌نامه‌های مختلفی از سوی مسئولان متعدد گرفته بود تا آنجا که آقای خاتمی، رئیس‌جمهوری وقت هم در نامه‌ای درخواست مساعدت کرده بود اما دکتر مردوخی به عنوان متولی صندوق ذخیره ارزی نامه رئیس‌جمهوری وقت را گرفته و پای آن نوشته بود بایگانی شود!

وی همچنین خاطرنشان کرد: دکتر مردوخی هرگز حاضر نشد که رفتار غیرعلمی و غیرکارشناسی را ولو با تقاضای مقامات عالی انجام دهد. متأسفانه ایران در شرایطی است که برای به‌کارگیری کارشناسان برجسته تقاضایی وجود ندارد و کارشناسان بد کارشناسان خوب را از جریان خارج کرده‌اند.

کریمی همچنین پیامی از بهروز هادی‌زنوز، اقتصاددان را در این مراسم قرائت کرد که وی در این پیام از تصمیمات کارشناسی، پایبندی به روش‌های علمی، صداقت و شجاعت اخلاقی این مقام علمی قدردانی کرده و شجاعت مردوخی برای بیان حقایق علمی در جامعه‌ای که گرفتار آفت دروغ است را ستوده بود.

دیواری به نام حذف افراد شایسته

محسن رنانی، استاد اقتصاد دانشگاه اصفهان، یکی دیگر از مدعوین این جلسه بود اما به دلیل کسالت نتوانست حضور پیدا کند، به همین دلیل، پیام وی در این مراسم خوانده شد.

رنانی در این پیام به دور بودن افراد شایسته‌ای مثل مردوخی از پست‌های مدیریتی اشاره و تاکید کرد: مردوخی به دلیل تنگ‌نظری‌ها در سال ۸۴ به‌صورت اجباری بازنشسته شد. حذف افراد شایسته از ساختار اداری یک چالش اساسی برای توسعه ایران است.

مسعود نیلی نیز یکی از اقتصاددانانی بود که نتوانسته بود در مراسم بزرگداشت مردوخی حاضر شود اما پیام وی در این مراسم قرائت شد. نیلی در این نامه از جایگاه علمی و شخصیتی مردوخی در سال‌هایی که با وی همکاری می‌کرد، تمجید کرد.

مردی با تشخیص‌های راهبردی

یکی دیگر از حاضران در این مراسم، فرشاد مؤمنی، اقتصاددان نهادگرا بود که در سخنرانی خود، از مردوخی به عنوان صاحب تشخیص‌های راهبردی نام برد. وی در ادامه گفت: در فلسفه علم این بحث مطرح است که ما با یک واقعیت و بی‌شمار نظریه برای توضیح آن واقعیت مواجه هستیم و در اینجا قدرت تشخیص اهمیت راهبردی دارد و بایزید مردوخی جزو انسان‌های کم‌نظیر و ذخایر علمی کشور است.

مومنی همچنین تاکید کرد: هیچ جامعه‌ای توسعه پیدا نمی‌کند مگر اینکه مسائل خود را به درستی تشخیص دهد و اگر در حال حاضر ایران با بحران فقر، نابرابری، بحران محیط زیست و ناترازی و… مواجه است، به آن علت است که از دانش و فناوری دور شده‌ایم.

وی در پایان خاطرنشان کرد: با رانت نمی‌توان به توسعه رسید و مردوخی جزو یکی از مهم‌ترین استادانی است که چالش توسعه ایران را غفلت صنعتی و ترویج بساط رانت، فساد و قاچاق می‌دانست.