سهم اشتغال غیررسمی از بازار کار ایران چقدر است؟/ بررسی دلایل کاهش توان چانه‌زنی تشکل‌های کارگری

به گزارش تجارت‌نیوز ، مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی به بررسی وضعیت تشکل‌های کارگری و حقوق کارگران در برنامه هفتم توسعه پرداخته است. مطالعات موجود در این گزارش حکایت از این مطلب دارند که قدرت چانه‌زنی تشکل‌های کارگری در سه سطح خرد، میانه و کلان در دهه‌های اخیر با کاهش قابل توجهی همراه بوده است. در ادامه این گزارش به عواملی اشاره شده که در این کاهش نقش ایفا کرده‌اند.
همچنین آنگونه که در این گزارش آمده است، گسترش بخش غیررسمی موجب شده راهبردهای سنتی تشکل‌یابی بی‌اثر شوند. طبق آمار ارائه شده نیز، بخش غیررسمی در بازار کار ایران بیش از یک‌سوم جمعیت شاغل کشور را در برمی‌گیرد.

عوامل موثر در تضعیف توان چانه‌زنی تشکل‌های کارگری

در بخشی از گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس با استناد به مطالعات جدید آمده است که طی دهه‌های اخیر، توان چانه‌زنی تشکل‌های کارگری در سطوح سه‌گانه خرد (محل کار)، میانه (بازار کار) و کلان (نهاد تصمیم‌گیری جمعی در سطح ملی، شورای عالی کار) کاهش یافته است.
در این میان، کوچک بودن بعد و اندازه کارگاه‌ها و واحدهای تولیدی در اقتصاد ایران، بیکاری ساختاری، نبود تعادل در عرضه و تقاضای نیروی کار، تغییر الگوی اشتغال و رواج قراردادهای موقت و مثلثی (پیمانکاری)، فقدان امنیت شغلی، فقدان مصونیت نمایندگان کارگر در انجام وظایف نمایندگی به دلیل قراردادهای موقت شغلی، ضعف تشکل‌های کارگری و دور شدن آنها از اهداف صنفی، ارزان‌سازی نیروی کار، مهارت پایین کارگران و اهمال و کوتاهی دولت‌ها در امر نظارت بر حسن اجرای قانون کار از سوی کارفرمایان و همچنین بی‌توجهی آنان به جنبه‌های کیفری حقوق کار، به‌ویژه اعمال ضمانت‌های اجرایی مندرج در فصل یازدهم قانون کار، ازجمله مهم‌ترین عوامل موثر در تضعیف توان چانه‌زنی کارگران در سطوح خرد و میانه است.

تاثیر گسترش بخش غیررسمی چیست؟

در ادامه این گزارش بر این نکته تاکید شده که گسترش بخش غیررسمی یا به عبارت دیگر، فرآیند غیررسمی‌سازی بخش رسمی بازار کار، تجزیه و تکه‌تکه شدن نیروی کار و رواج گسترده اشتغال پاره‌وقت و ناقص، عملا راهبردهای سنتی تشکل‌یابی در چارچوب تشکل‌های کلاسیک کارگری را در خیلی از موارد بی‌اثر کرده است.

از این‌رو، امروزه بر راهبردهای نوین سازماندهی جمعی کار و تشکل‌یابی، نظیر مراکز کارگری، تعاونی‌های کارگرمالک و بنگاه‌ها ی خویش‌فرمایی کارگری تأکید می‌شود.

چه تعداد از جمعیت شاغل در بخش غیررسمی فعالیت دارند؟

شکل زیر سهم جمعیت شاغل ۱۵ساله و بیشتر را به تفکیک بخش رسمی و غیررسمی و خانوار در سال 1398 نشان می‌دهد. همانگونه که در این شکل مشخص است بیش از یک‌سوم جمعیت شاغل کشور در بخش غیررسمی فعالیت دارند.

سهم بخش غیررسمی در بازار کار ایران