امین شجاعی، کارشناس اقتصادی، در گفت‌وگو با «تجارت‌نیوز» بررسی کرد:
عضویت ایران در FATF باعث رشد اقتصادی پایدار و جذب سرمایه خارجی می‌شود
۴ گام ضروری برای خروج ایران از لیست سیاه FATF
به عقیده یک کارشناس اقتصادی، عضویت ایران در FATF یک ضرورت استراتژیک است و نه‌تنها موجب افزایش شفافیت مالی و کاهش ریسک‌های مرتبط با پولشویی می‌شود، بلکه دسترسی به شبکه مالی جهانی و بهبود روابط اقتصادی بین‌المللی را نیز تسهیل می‌کند.
مدت‌هاست موضوع عضویت ایران در FATF یکی از بحث‌های اساسی محفل‌های سیاسی و اقتصادی کشور به شمار می‌رود. در ماه‌های اخیر اما به واسطه تاکید مکرر مسعود پزشکیان رئیس دولت چهاردهم و دیگر اعضای کابینه دولت بر لزوم عضویت ایران در FATF برای رفع تحریم‌ها، تنور اظهارنظرها پیرامون گروه ویژه اقدام مالی از همیشه داغ‌تر شده است.
ایران از اسفندماه 1398 به این سو همواره در لیست سیاه FATF حضور داشته و به گواه اظهارات بسیاری از کارشناسان اقتصادی و مدیران دولتی، این موضوع مشکلات بسیاری برای اقتصاد کشور ایجاد کرده است. اما سوال اینجاست که ایران چگونه در لیست سیاه FATF قرار گرفت و حضور ایران در این لیست، چگونه بر اقتصاد کشور تاثیر می‌گذارد؟ ایران باید برای عضویت در FATF چه گام‌هایی بردارد و اقتصاد ایران در صورت خروج از لیست سیاه این کنوانسیون به کدام سو می‌رود؟
امین شجاعی، کارشناس ارشد اقتصادی، در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز به این سوالات پاسخ داده که در ادامه، مشروح اظهارات او را می‌خوانید.
افزایش هزینه‌های اقتصادی و انزوای مالی؛ نتیجه حضور ایران در لیست سیاه FATF
*گروه ویژه اقدام مالی یا FATF چیست و چرا عضویت در آن برای کشورها اهمیت دارد؟
گروه ویژه اقدام مالی (FATF) یک سازمان بین‌المللی با هدف تنظیم و نظارت بر استانداردهای مبارزه با پولشویی (AML) و تامین مالی تروریسم (CFT) است. این گروه با ارائه دستورالعمل‌های شفافیت مالی و تقویت زیرساخت‌های نظارتی، نقشی کلیدی در تسهیل تعاملات اقتصادی و بانکی در سطح جهانی ایفا می‌کند.
عضویت در FATF به کشورهای عضو این امکان را می‌دهد که با کاهش ریسک‌های ناشی از جرائم مالی و افزایش اعتماد بین‌المللی به نظام اقتصادی، از فرصت‌های بیشتر در جذب سرمایه‌گذاری و تجارت بین‌المللی بهره‌مند شوند. با وجود این، ایران به دلیل قرار گرفتن در لیست سیاه FATF ، از این مزایا محروم است. این وضعیت دسترسی ایران به شبکه مالی بین‌المللی را محدود کرده و موجب افزایش هزینه‌های اقتصادی و انزوای مالی کشور شده است.
اجرای اصلاحات مالی FATF در اولویت سیاست‌گذاری ایران قرار نگرفته است
*چرا ایران در لیست سیاه FATF قرار گرفته است؟
یکی از مهم‌ترین دلایل عضو نبودن ایران درFATF تحریم‌های بین‌المللی و انزوای اقتصادی است. تحریم‌های گسترده اعمال‌شده از سوی ایالات متحده و برخی دیگر از کشورها، بانک‌های خارجی را از همکاری با ایران منع کرده است. در چنین شرایطی، اجرای اصلاحات مالی FATF در اولویت سیاست‌گذاری ایران قرار نگرفته است، زیرا رفع تحریم‌ها اقدامی فوری‌تر محسوب می‌شود.
دلیل دیگر، تصویب نشدن قوانین کلیدی مرتبط با FATF است. به عنوان نمونه، ایران هنوز موفق به تصویب کنوانسیون پالرمو (مبارزه با جرائم سازمان‌یافته فراملی) و کنوانسیون CFT (مبارزه با تامین مالی تروریسم) نشده است. در سال 1398 لایحه الحاق ایران به کنوانسیون CFT توسط مجمع تشخیص مصلحت نظام رد شد. این تصمیم با استناد به نگرانی‌های امنیتی و تاثیر احتمالی آن بر روابط منطقه‌ای ایران اتخاذ شد.
نگرانی‌های سیاسی داخلی نیز از دیگر موانع عضویت ایران است. برخی جناح‌های سیاسی معتقدند شفافیت تراکنش‌های مالی ممکن است به افشای منابع تامین مالی گروه‌های منطقه‌ای مرتبط با ایران منجر شود و موقعیت ژئوپولیتیکی کشور را تضعیف کند.
در نهایت، نبود زیرساخت‌های مناسب بانکی نیز از موانع اصلی عضویت ایران در FATF محسوب می‌شود. سیستم بانکی ایران فاقد سازوکارهای پیشرفته برای شناسایی، ردیابی و گزارش‌دهی تراکنش‌های مشکوک است. برای مثال، کشف یک پرونده پولشویی بزرگ در سال 2019 با گردش مالی بیش از 2 هزار میلیارد تومان نشان داد سیستم بانکی ایران به طور جدی دچار نظارت ناکافی و ضعف مکانیسم‌های شفافیت مالی است.
شرکت‌های ایرانی ناچارند هزینه‌های بالاتری بابت انجام تراکنش‌های مالی بپردازند
*حضور ایران در لیست سیاه FATF چه عواقبی برای کشور دارد؟
عضو نبودن ایران در FATF تبعات بسیاری برای اقتصاد کشور داشته است. نخستین پیامد آن، انزوای بانکی است. بانک‌های خارجی به دلیل فقدان شفافیت مالی و ریسک‌های بالای مرتبط با همکاری با کشورهایی که در لیست سیاه FATF قرار دارند، از تعامل با بانک‌های ایرانی اجتناب می‌کنند. این وضعیت باعث شده است شرکت‌های ایرانی برای انجام مبادلات مالی بین‌المللی به کانال‌های غیررسمی و پرهزینه روی بیاورند، که این امر خود به افزایش هزینه‌های مالی و کاهش کارایی اقتصادی منجر شده است.
کاهش جذب سرمایه‌گذاری خارجی (FDI) نیز از دیگر تبعات مهم این وضعیت است. به عنوان مثال، در سال 2022 سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در ایران به کمتر از یک میلیارد دلار کاهش یافت، در حالی که کشور همسایه ترکیه در همان سال بیش از 12 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی جذب کرد. این کاهش شدید نتیجه نگرانی‌های مرتبط با شفافیت مالی و قرار داشتن ایران در لیست سیاه FATF است.
همچنین، افزایش هزینه‌های مالی و تجاری از دیگر پیامدهای عضو نبودن ایران در FATF محسوب می‌شود. شرکت‌های ایرانی به دلیل محدودیت دسترسی به شبکه بانکی بین‌المللی، ناچارند هزینه‌های بالاتری بابت انجام تراکنش‌های مالی بپردازند. این هزینه‌ها که گاهی تا 20 درصد بالاتر از میانگین منطقه‌ای است، توان رقابتی شرکت‌های ایرانی را در بازارهای جهانی به‌شدت کاهش داده است.
در نهایت، کاهش رقابت‌پذیری اقتصادی یکی دیگر از تبعات این وضعیت است. نبود شفافیت مالی و اعتماد بین‌المللی به اقتصاد ایران، منجر به محدود شدن تجارت خارجی و کاهش صادرات غیرنفتی شده است.
4 اقدام ضروری برای عضویت ایران در FATF
*ایران باید چه راهکارهای اصلاحی‌ای برای عضویت در FATF در پیش گیرد؟
ایران برای عضویت در FATF باید مجموعه‌ای از اصلاحات ساختاری و قانونی را به اجرا درآورد. قدم اول، تصویب و اجرای قوانین کلیدی است. ایران باید کنوانسیون‌های پالرمو و CFT را تصویب و اجرایی کند. این قوانین بخش مهمی از الزامات FATF برای مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم هستند.
مرحله دوم ایجاد شفافیت مالی است که در راستای آن، ایران باید سیستم‌های پیشرفته‌ای برای گزارش‌دهی و نظارت بر تراکنش‌های مالی راه‌اندازی کند. تقویت مکانیسم‌های پایش تراکنش‌های مشکوک و ایجاد یک سیستم متمرکز گزارش‌دهی از الزامات اصلی در این زمینه است.
اصلاح نظام بانکی قدم بعدی برای عضویت ایران در FATF محسوب می‌شود. بانک‌های ایرانی باید از فناوری‌های پیشرفته برای ردیابی و مدیریت تراکنش‌ها استفاده کنند. استفاده از سیستم‌های مشابه SWIFT و فناوری‌های مالی (FinTech) می‌تواند کارایی نظارتی را افزایش دهد.
همچنین ایران باید با گروه ویژه اقدام مالی همکاری نزدیک کند و پیشرفت اصلاحات را به طور منظم گزارش دهد. تعامل سازنده با FATF می‌تواند به خروج ایران از لیست سیاه و تسهیل فرایند عضویت کمک کند.
رشد اقتصادی پایدار و جذب سرمایه خارجی در پی عضویت ایران در FATF
*اقتصاد ایران در صورت عضویت در FATF به کدام سو می‌رود؟
در صورت عضویت ایران در FATF، اقتصاد کشور می‌تواند شاهد تحولات چشمگیری باشد. رشد اقتصادی پایدار یکی از مهم‌ترین دستاوردها خواهد بود. پیش‌بینی می‌شود رشد اقتصادی ایران در پنج سال پس از عضویت از 2.8 درصد به 4.5 درصد افزایش یابد.
همچنین، جذب سرمایه‌گذاری خارجی افزایش چشمگیری خواهد یافت. انتظار می‌رود میزان FDI از کمتر از یک میلیارد دلار در حال حاضر به بیش از پنج میلیارد دلار در سال برسد. این افزایش، علاوه بر تامین منابع مالی جدید، موجب ورود فناوری‌های پیشرفته و بهبود بهره‌وری در صنایع داخلی خواهد شد.
از دیگر مزایای عضویت در FATF کاهش هزینه‌های مالی و تجاری است. با دسترسی به شبکه بانکی بین‌المللی، هزینه‌های تراکنش‌های بین 15 تا 20 درصد کاهش خواهد یافت که این امر، بهبود رقابت‌پذیری شرکت‌های ایرانی در بازارهای جهانی را به دنبال خواهد داشت.
بنابراین عضویت در FATF برای اقتصاد ایران یک ضرورت استراتژیک است. این اقدام نه‌تنها موجب افزایش شفافیت مالی و کاهش ریسک‌های مرتبط با پولشویی می‌شود، بلکه دسترسی به شبکه مالی جهانی و بهبود روابط اقتصادی بین‌المللی را نیز تسهیل می‌کند. دولت ایران باید با اجرای اصلاحات ساختاری و تعامل سازنده با FATF مسیر توسعه پایدار اقتصاد کشور را هموار کند و از انزوای اقتصادی خارج شود.
برای مطالعه بیشتر، صفحه اقتصاد کلان در تجارت‌نیوز را دنبال کنید.
نظرات