«صادرات» به جای جشن ملی به سیاست‌های راهبردی نیاز دارد/ اقتصاد ایران تشنه برجام جدید

به گزارش تجارت نیوز،

صادرات در ایران، همواره مشکلات زیادی داشته است. دولت‌های مختلف با سیاست‌های خود، تاکنون مشکلات بسیاری برای صادرات به وجود آورده‌اند. از پیمان‌سپاری ارزی تا مشکلات تحریم و قرارگرفتن ایران در فهرست سیاه FATF، همگی از مواردی هستند که موانع بزرگی برای صادرات ایران به وجود آورده‌اند.

همزمان با روز ملی صادرات، مسعود پزشکیان، رئیس دولت چهاردهم، با حضور در آیین بیست و هشتمین دوره روز ملی صادرات، اظهاراتی را در مورد بهبود صادرات بیان کرد.

او از صادرکنندگان و بازرگانان با ادبیات نظامی تجلیل کرد و آن‌ها را خط مقدم جنگ اقتصادی دانست. پزشکیان در نهایت وعده تشکیل شورای عالی صادرات را داد.

به بهانه این موضوع، تجارت‌نیوز با مَهراد عباد، عضو هیئت نمایندگان اتاق تهران، گفت‌وگویی انجام داده است که در ادامه می‌خوانید.

به جای برگزاری جشن باید مسائل و مشکلات واکاوی شوند

*بیست و هشتمین بزرگداشت روز ملی صادرات امروز با حضور رئیس دولت چهاردهم برگزار شد و از برخی صادرکنندگان هم تجلیل به عمل آمد. در حال حاضر صادرکنندگان با چه مشکلاتی مواجه‌ هستند؟ آیا صادرات ایران در حال حاضر به جشن و بزرگداشت نیاز دارد یا پیش از آن باید به رفع مشکلاتی نظیر پیمان‌سپاری ارزی، گشایش‌های بین‌المللی، همکاری با FATF و ... پرداخت؟

اول از همه شاید بهتر باشد که به جای بزرگداشت روز ملی صادرات، به نوعی گردهمایی با حضور صادرکنندگان بخش خصوصی و دولتی برگزار شود تا بتوان مسائل و مشکلات را واکاوی کرد.

در این سال‌ها بخش خصوصی بارها مسائل صادرات را مطرح کرده، اما متاسفانه گوش شنوایی وجود ندارد. اما به هر حال از مسئولان دولت جدید، در مورد اصلاحات، بازار آزاد و اصلاح روند صادرات صحبت‌هایی به گوش می‌رسد. برای مثال رئیس سازمان توسعه تجارت از برداشتن سهمیه واردات صحبت‌هایی به میان آورده است.

مهم‌ترین مسئله صادرکننده‌ها در حال حاضر، مشکل پیمان‌سپاری ارزی است. موضوع دوم نیز به تحریم‌های بین‌المللی بازمی‌گردد. زیرا وقتی کشور با دنیا ارتباط خوبی ندارد، مسلما بخش خصوصی هم نمی‌تواند ارتباط مناسبی بگیرد. ازجمله آنکه مشتری‌ها اکثرا از ترس جریمه‌های بین‌المللی به واسطه تحریم‌ها با ایران کار نمی‌کنند.

این مسائل باید به صورت گام به گام حل شوند. مهم‌ترین موضوع بحث برگشتن به برجام یا احیای یک برجام جدید به منظور تعامل با دنیاست. البته در حال حاضر، با توجه به تنش‌ها و جنگ‌هایی که در منطقه و دنیا وجود دارد، متاسفانه شرایط سخت‌تر شده است.

*آیا انبوه قوانین وضع شده توسط دولت، اوضاع تجارت را بهتر کرده است؟

باید توجه داشت که به غیر از بحث تعامل بین‌المللی، در این سال‌ها انواع تحریم‌ها بر کشور اعمال شده است. دولت‌های مختلف سعی کردند با ترفند‌های گوناگون و با تغییر قوانین و مقررات، شرایط را بهتر کنند. اما همین مقررات در بسیاری از مواقع باعث شده است که شرایط بدتر شود. بسیاری از این مقررات چوب لای چرخ واردات و صادرات گذاشته است.

موضوع کاملاً پیوسته است. نباید بحث واردات و صادرات جدا شود. همان طور که نباید بحث تولید و بازرگانی هم جدا شود. در این سال‌ها به تولید ارزش داده شده و از تولید داخلی به اصطلاح حمایت شده است. اما تمامی اینها یک زنجیره هستند. برای مثال تقریبا بیش از 98 درصد از مواد اولیه محصولات تولیدی ایران وارداتی و وابسته هستند.

وقتی واردات محدود شود، مسلما ضربه این موضوع در صادرات هم دیده خواهد شد. برای مثال با محدود کردن واردات مواد اولیه، شرایط برای تولیدکننده‌ها سخت شده است و آن‌ها مجبور به وارد کردن مواد اولیه بی‌کیفیت شدند. همین موارد باعث شد که کیفیت محصولات داخلی کاهش یابد. کاهش کیفیت محصولات تولیدی، منجر به از دست دادن مشتری‌های خارجی شده است.

این عوامل دست به دست هم می‌دهند و مشکلات بزرگی را به وجود می‌آورند. حتما باید گام به گام به جهت اصلاح کل زنجیره تجارت کار شود. یکی از مسائل این است که قوانین رعایت نمی‌شود.

*قوانینی که در زمینه صادرات رعایت نمی‌شوند، چه قوانینی هستند؟

یکی از مهم‌ترین قوانین، قانون بهبود محیط کسب‌وکار است که آیین‌نامه آن نیز اسفند سال پیش نهایی شد. موضوع این است که تمام سازمان‌های دولتی قبل از اطلاع‌رسانی درباره مقررات باید به بخش خصوصی اطلاع بدهند. این موضوع بدان جهت است که بازار ثبات داشته باشد. در غیر این صورت، این موضوع بر صادرات و واردات نیز تاثیر منفی می‌گذارد. همین قانون هم در بسیاری مواقع اجرا نشده است.

البته در حال حاضر دولت تا حدودی سخت‌تر برخورد می‌کند و حتی برای چند نفر هم احکام قانونی صادر شده است. باید تمام این مراحل شناسایی شوند تا مشخص شود که چه موضوعاتی در محیط کسب‌وکار مشکل‌زاست و صادرات غیرنفتی را مختل می‌کند و کاهش می‌دهد؟

آمارهای کنونی در زمینه صادرات اگر با احتساب تورم باشد، مشخص می‌شود که مقدار صادرات ایران، سال به سال کاهش می‌یابد. 

*راهکار مدنظر شما بر بهبود اوضاع صادرات کشور چیست؟

برای پاسخ به این پرسش می‌توان به یک تجربه اشاره کرد. شاخص سهولت کسب‌وکار (doing business index) بانک جهانی با مشکلاتی مواجه شد و کشورها به بانک جهانی رشوه داده بودند تا رتبه بهتری بگیرند.

بانک جهانی اکنون پروژه جدیدی دارد که تفاوت آن با شاخص قبلی آن جاست که تمام مراحل کسب و کار را ارزیابی می‌کند.

در گذشته بیشتر تمرکز بر شروع کسب و کار بود ولی اکنون با ارزیابی‌هایی که بانک جهانی انجام می‌دهد، کل مراحل کسب‌وکار به صورت استاندارد تعریف شده است تا در بهترین حالت تعامل بین دولت و بخش خصوصی و دیگر تعامل‌ها به صورت استاندارد باید چگونه باشد.

اگر بتوان این استاندارد را در ایران پیاده‌سازی کرد، مسلما بسیاری از مسائل کسب‌وکار و صادرات حل خواهد شد.

حدود یک سال بعد بانک جهانی ارزیابی ایران را انجام خواهد داد. کارگروهی در اتاق بازرگانی و به کمک وزارت اقتصاد تشکیل شده و تقریبا 9 ماه است که روی بسترسازی کار شده است. هدف آن است که وقتی بانک جهانی ارزیابی ایران را شروع کند، ایران بتواند امتیازهای بیشتری بگیرد.

برای این راه مسلما همکاری نهادهای مختلف نیاز است. این موضوع می‌تواند راه حلی برای بهبود کل محیط کسب‌وکار باشد. متاسفانه در این سال‌ها به صورت موقتی روی برخی موضوعات و آن هم به صورت جداگانه تمرکز شده است.

این کار خود باعث ایجاد رانت شد. اگر ایران قصد بهبود محیط کسب‌وکار را دارد، باید کل محیط را اصلاح کند. چراکه این فرآیندی یک پارچه است و نمی‌توان تنها بر یک بخش تمرکز کرد.

سندروم ایجاد کارگروه!

*پزشکیان امروز از تشکیل شورای عالی صادرات خبر داد. تشکیل این شورا تا چه حد کمک‌کننده است؟

متاسفانه اقتصاد ایران با سندروم ایجاد کارگروه مواجه است؛ چه در بخش خصوصی و چه در دولت. تمام جلساتی که برگزار می‌شود، اکثرا به تشکیل کارگروهی برای پی‌گیری موضوع منجر می‌شود.

اما متاسفانه هیچ‌گاه این کارگروه‌ها تشکیل نمی‌شوند یا خیلی کم تشکیل می‌شوند. کارگروه بخش کوچک موضوع است. این جا انواع و اقسام گردهمایی‌ها و به اسم‌های مختلف تشکیل می‌شوند که شاید مهم‌ترین آن‌ها، همین شوراها باشند. تعداد زیادی شورا وجود دارد که عملاً شاید کارایی نداشته باشند.

ازجمله معایب تعدد شوراها این است که متأسفانه بحث موازی کاری پیش می‌آید. در حال حاضر عملا وزارتخانه‌های مختلف روی موضوع‌های مشابه کار می‌کنند.

این موازی‌کاری‌ها به نوعی منابع مالی کشور را هدر می‌دهند. برای مثال، مراکز بهبود محیط کسب‌وکار بسیاری وجود دارد. اگر این مراکز یکپارچه شوند، نیروها نیز در یک راستا فعالیت خواهند کرد. این موضوع می‌تواند منافع بیشتری داشته باشد. این موضوع در مورد صادرات نیز وجود دارد.

این موضوع متاسفانه در اتاق‌های بازرگانی نیز وجود دارد. انواع و اقسام کمیسیون‌ها، شوراها و گروه‌های مختلف وجود دارد که فقط در حد اسم باقی ماندند و واقعاً هیچ کاری انجام نمی‌دهند. امیدوار هستیم که دبیر شورایی که قرار است تشکیل شود، فرد پیگیری باشد و جلسات منظمی را برگزار کند.

بسیاری اوقات، در جلسات اول همه مشارکت می‌کنند و بعد از مدتی مشارکت‌ها به دلیل نبود هیچ نتیجه‌ای کم می‌شود.

سازمان توسعه تجارت بهترین مکان برای پی‌گیری این موضوع است. اما مسلما اتاق‌های بازرگانی هم در بخش توسعه صادرات، حرف زیادی برای گفتن دارند.

چراکه بخش اعظم صادرات غیرنفتی ایران توسط بخش خصوصی انجام می‌شود. از این رو، بیشتر مشکلات مربوط به حوزه صادرات غیرنفتی و مسائل مربوط به بخش خصوصی است.

بازرگانان در خط مقدم جنگ اقتصادی هستند؟

*امروز پزشکیان از اصطلاحاتی مانند جنگ اقتصادی استفاده کرد و بازرگانان را در خط مقدم جنگ دانست. آیا ورود ادبیات نظامی و جنگی به اقتصاد، بهبودی در روابط تجاری ایجاد خواهد کرد؟

ورود این ادبیات به اقتصاد موضوع جدیدی نیست و تاکنون بارها شنیده شده است. در سال‌های تحریم، هرگاه دولتی‌ها قصد تعریف از بخش خصوصی را داشتند، از این اصطلاحات استفاده می‌کردند.

این موضوع نیز به خاطر آن است که بیشتر ارز مورد نیاز کشور را بخش خصوصی وارد می‌کند. ارزی که دولت‌های مختلف به واسطه فروش نفت یا مواد خام وارد کشور کردند، بیشتر خرج بودجه دولت شده است. از این رو به دلیل ارزآوری بخش خصوصی، از این ادبیات برای تعریف بخش خصوصی در دو سه دوره اخیر بسیار استفاده شده است.

*آیا ایران با یک جنگ اقتصادی مواجه است؟

عملا ایران با یک جنگ اقتصادی مواجه است. تحریم‌های بین‌المللی، بیش از اینکه به دولت‌ها فشار بیاورد، به بخش خصوصی و اقتصاد آن کشورها فشار می‌آورد.

در حال حاضر، ارتباط بانکی ایران با تمام دنیا قطع است. در بسیاری از نقاط دنیا هم به جای جنگ سرد و جنگ گرم، جنگ اقتصادی در جریان است و تحریم‌ها هم ابزارها و سلاح‌های جدیدی هستند که در این جنگ به کار می‌روند.

اما هر چه بیشتر از صلح گفته شود، بیشتر به نفع ثبات اقتصادی کشور است. پزشکیان نیز تاکنون سعی کرده است که فضا را آرام نگه دارد. اما این ادبیات تاکنون بارها توسط دولت‌مردان شنیده شده است.

تا تحریم‌های بین‌المللی برداشته نشود، شرایط اقتصادی و شرایط بخش خصوصی حل نخواهد شد. بسیاری از افراد می‌گویند نباید مسائل را به تحریم گره زد. اما عملا در این سال‌ها، تحریم فشار زیادی آورده است.

توقع ما از دولت جدید آن است که ارتباط‌های بین‌المللی گسترش پیدا کند و به سمت دیپلماسی اقتصادی حرکت کند.

در همین چندماه اخیر، برخی از افراد از بخش خصوصی در سفرهای دولت حضور داشتند و این موضوع امیدوارکننده است. چراکه دولت‌های پیشین چنین کاری را انجام نمی‌دادند.

ایران باید یک ارتباط سازنده مانند تمام کشورهای پیشرفته با دنیا داشته باشد تا بتواند توسعه پیدا کند. بدون ارتباط با دنیا نمی‌توان کشور را توسعه داد.

برای مطالعه بیشتر صفحه صمت را دنبال کنید.