کارنامه سازمان محیط زیست در حوزه محیط زیست انسانی

سازمان حفاظت محیط زیست همزمان با پایان دوره چهارساله فعالیتش در دولت یازدهم اقدام به انتشار کارنامه عملکرد این سازمان در حوزه‌های مختلف کرد. یکی از مهم‌ترین حوزه‌ها طی سال‌های گذشته که به دلیل تشدید آلودگی هوای ناشی از گردوغبار و آلودگی ناشی از منابع ثابت و متحرک، مورد توجه واقع شد؛ معاونت محیط زیست انسانی است.

به گزارش تجارت‌نیوز، معاونت محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست در حوزه‌های برنامه‌ریزی و سیاستگذاری، نظارت بر کیفیت سوخت و حامل‌های انرژی، ساماندهی منابع متحرک آلاینده‌ها، پایش آلودگی هوا، تغییرات آب و هوا، گردوغبار، مدیریت محیط زیستی منابع آب کشور، مدیریت محیط زیستی منابع خاک و مدیریت محیط زیستی پسماند اقداماتی انجام داده که بخشی از مهم‌ترین آن‌ها به شرح زیر است:

برنامه‌ریزی و سیاستگذاری

همان طور که اشاره شد به دلیل حساسیت بالای جامعه به آلودگی هوا، در دولت یازدهم این موضوع مورد توجه قرار گرفت و در حوزه سیاستگذاری اقداماتی در این حوزه انجام شد. تهیه برش یک ساله برنامه کاهش آلودگی هوای کلانشهرها و تحلیل روزانه آن، تصویب و ابلاغ حدود آلاینده‌های مجاز خروجی دودکش‌های واحدهای صنعتی، تصویب و ابلاغ حدود آلاینده‌های مجاز خروجی اگزوز خودروها برای کسب معاینه فنی از مهمترین سیاستگذاری‌ها طی چهار سال گذشته برای رفع معضل آلودگی هوا بود.

افزون بر این، احیای کارگروه ملی مقابله با آلودگی هوا پس ازهشت سال با هدف کاهش آلودگی هوا، به‌روزرسانی استانداردهای آلودگی هوا، تدوین ضوابط پایش پیوسته درنیروگاه‌ها، اجرای طرح آماک به منظور جلوگیری از سوزاندن روزانه ۲۴۱ میلیون فوت مکعب گاز ترش برای کاهش آلودگی هوای خوزستان در معاونت محیط زیست انسانی در حوزه برنامه‌ریزی انجام شد.

کاهش سود بازرگانی وارادات خودروهای هیبریدی و برقی، تصویب ضوابط استقرار شرکت‌های دانش­بنیان و صنایع پیشرفته در هیات وزیران، تدوین سازوکارهای نظارتی برای پروژه­‌های مشمول ارزیابی زیست‌محیطی، ابلاغ استانداردها و شاخص‌های کیفیت آب و خاک، تدوین برآورد هزینه پاکسازی آلودگی خاک، تعیین معیارهای زیست‌محیطی انواع کودهای کشاورزی و ضوابط برآورد هزینه ناشی از آلودگی منابع خاک و تدوین آیین‌نامه اجرایی تخلیه فاضلاب و مواد آلاینده و ضوابط استفاده از پلاستیک‌های زیست تخریب‌پذیر در کالاها جهت ارائه به شورای عالی حفاظت محیط زیست از جمله سیاستگذاری‌های انجام شده است.

نظارت بر کیفیت سوخت و حامل‌های انرژی

حذف بنزین غیر استاندارد تولید پتروشیمی و توزیع سوخت استاندارد یورو ۴ در ۸ کلانشهر به طوری که از مجموع ۷۱ میلیون لیتر متوسط مصرف روزانه بنزین در کشور، ۲۴ میلیون لیتر بنزین یورو ۴ در هفت کلانشهر توزیع می‌شود: (جایگاه‌های: تهران ۱۰۰ درصد، اصفهان ۱۰۰ درصد ، اراک ۱۰۰ درصد، کرج ۱۰۰ درصد، تبریز۸۰ درصد، مشهد ۵۰ درصد و اهواز ۴۵ درصد)، جلوگیری از انتشار روزانه ۱۵۰۰ تن گوگرد با بهره‌برداری از پروژه‌های بهینه‌سازی کیفیت سوخت تولیدی در پالایشگاه‌های شازند، اصفهان، تهران، تبریز و آبادان و کاهش استفاده از مازوت در نیروگاه‌ها از ۴۵ درصد به ۵ درصد با گازسوز کردن نیروگاه‌ها از جمله نیروگاه‌های شهید منتظری، اسلام‌آباد اصفهان و رامین خوزستان از جمله اقدامات سازمان حفاظت محیط زیست در زمینه ارتقای کیفیت سوخت است.

ساماندهی منابع متحرک آلاینده‌ها

حذف موتورسیکلت‌های کاربراتوری از چرخه تولید و جایگزینی موتورسیکلت انژکتوری از مهر ۱۳۹۵، اعمال توقف تولید و شماره‌گذاری موتورسیکلت با استاندارد یورو ۲، جلوگیری از شماره‌گذاری خودروهای بنزینی به دلیل انحراف از استانداردهای مصوب بر اساس بررسی نتایج آزمون‌های آلایندگی ادواری، یکپارچه‌سازی معاینه فنی خودروها و موتورسیکلت‌ها از مهمترین فعالیت‌های انجام شده در حوزه مدیریت منابع آلاینده متحرک است.

پایش آلودگی هوا

رشد ۲۱ درصدی ایستگاه‌های پایش کیفی هوای کشور از ابتدای دولت یازدهم تاکنون، تجهیز و به‌روزآوری سیستم‌های پایش و آزمایشگاه‌های محیط زیست کشور، اطلاع‌رسانی روزانه شاخص کیفی هوا از طریق سنجش مقادیر غلظت پارامترهای گازها و ذرات معلق در ۱۹۰ ایستگاه، راه‌اندازی هشت مرکز کنترل و پایش زیست‌محیطی در کشور در هشت استان کشور (لرستان، کردستان، خراسان رضوی، یزد، اصفهان، البرز، بوشهر و آذربایجان غربی) برخی از اقدامات معاونت محیط زیست انسانی طی چهار سال گذشته است.

تغییرات آب و هوا

بر اساس اهمیت و حساسیت موضوع تغییر اقلیم و تغییرات آب و هوا در این دوره، اقداماتی برای مدیریت انتشارگازهای گلخانه‌ای و مقابله با اثرات سوء آن انجام شد که تدوین برنامه‌ اهداف مورد نظر مشارکت ملی(INDC)، تصویب سیاست‌های کاهش انتشار و برنامه اهداف مورد نظر مشارکت ملی در هیات دولت، تدوین سند راهبردی تغییر اقلیم کشور و ارائه به کمیته راهبری ملی تغییر اقلیم، تدوین برنامه کاهش انتشارگازهای گلخانه‌ای و انطباق با همکاری همه دستگاه‌های اجرایی برای کاهش ۱۲ درصدی انتشار از مهمترین این اقدامات هستند.

همچنین تکمیل گزارش‌های موجودی انتشار گازهای گلخانه‌ای در تمامی زیربخش‌ها و گزارش‌های سیاست‌های کاهش انتشار در تمامی بخش‌ها، ارایه گزارش بازبینی سیاست‌های کاهش انتشار بر اساس مقدار ارایه شده در سند برنامه اهداف مورد نظر مشارکت ملی، تهیه شرح خدمات مطالعه ارزیابی مالی خسارت‌پذیری کشور متاثر از برنامه کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، تشکیل کارگروه­‌های منظم و دوره‌ای برای مدل‌سازی اقلیمی، منابع آب، کشاورزی، جنگل و مرتع، بهداشت، تنوع زیستی، سواحل از دیگر اقدامات معاونت محیط زیست انسانی در حوزه تغییرات آب و هوا است.

گردوغبار

وقوع پدیده گردوغبار طی سال‌های گذشته به یکی از مهم‌ترین معضلات زیست‌محیطی تبدیل شده و تعداد زیادی از استان‌های کشور را تحت تاثیر قرار داده است. اخذ مصوبه تشکیل ستاد مقابله با پدیده گردوغبار، تشکیل ستاد مقابله با پدیده گردوغبار به منظور ایجاد آمادگی، مدیریت و مقابله با آثار زیانبار پدیده گردوغبار در کشور و ایجاد زمینه همکاری­‌های منطقه‌ای در بهمن ماه ۱۳۹۲، تهیه سند ملی کانون‌های تولید گردوغبار در کشور و اولویت‌بندی مناطق منشا تولید گردوغبار در ۲۸ استان از جمله اقدامات برای کاهش گردوغبار بوده است.

همچنین طرح و پیگیری معضل گردوغبار به عنوان مشکل منطقه‌ای و جهانی و اخذ سه مصوبه از سازمان ملل برای مقابله با آن، تصویب آیین‌نامه «آمادگی و مقابله با آثار زیانبار پدیده گردوغبار»،

تجهیز ۵۰ ایستگاه کیفی هوای محیطی کشور با نصب و راه‌اندازی ۵۰ دستگاه آنالایزر ذرات PM۲.۵ جهت ارتقای پایش ذرات معلق و دریافت اطلاعات برخط ذرات کمتر از دو و نیم میکرون در ایستگاه‌های پایش کیفی هوای ۳۱ استان کشور، شناسایی کانون‌های بحرانی داخلی و خارجی گردوغبار در ایران، ایران ۲.۸ میلیون هکتار، عراق ۸ میلیون هکتار و عربستان ۱۱ میلیون هکتار از دیگر اقدامات حفاظت سازمان محیط زیست در حوزه گردوغبار است.

تشکیل کمیته‌های استانی در استان­‌های دارای منشاء و تحت تاثیر طوفان‌های گردوغبار به ریاست استانداران به منظور مدیریت بحران و ارایه پیشنهادات اجرایی در زمان وقوع طوفان‌ها و تهیه طرح­‌های کاهش آسیب­‌پذیری، تدوین سند ملی منشاء گردوغبار داخلی در سطح ملی با استفاده از اطلاعات زمینی و ماهواره‌ه­ا جهت شناخت کانون‌های فعال فعلی و پتانسیل‌هایی که در آینده امکان فعال شدن دارند، تصویب برنامه عمل دستگاه­‌ها در استان خوزستان در زمینه مقابله با طوفان­‌های گردوغبار و کنترل آن‌ها در هیات دولت و تصویب ۱۰۰۰ میلیارد برای اجرایی شدن مصوبه از دیگر اقدامات معاونت محیط زیست انسانی برای مقابله با پدیده گردوغبار است.

یکی از مهمترین اقدامات سازمان حفاظت محیط زیست طی دولت یازدهم جهانی کردن موضوع گردوغبار است که در نتیجه تلاش‌های کارشناسان محیط زیست کشور، قطعنامه‌هایی در سازمان ملل به منظور مقابله با گردوغبار تصویب شد. اولین قطعنامه در مجمع عمومی اجلاس در مورد گردوغبار و هشدار تشدید و جهانی شدن آن و تقاضا از دبیر کل جهت تهیه گزارشی تحت عنوان؛ Global Assessment of Dust Storm در دی ماه سال ۱۳۹۴ تصویب شد همچنین قطعنامه‌ای در مجمع عمومی UNEP (UNIEA-۲) در مورد گردوغبار و الزام کشورها در به‌کارگیری از خرد و همکاری جمعی به منظور مقابله با گردوغبار در خرداد ۱۳۹۵ تصویب شد.

همچنین مشارکت نزدیک با UNEP در تدوین گزارش Global Assessment of Dust Storm با برجسته کردن آسیبی که از کشورهای اطراف به جمهوری اسلامی ایران وارد می شود به منظور ارائه در اجلاس ۷۱ مجمع عمومی سازمان ملل توسط دبیرکل به استناد بند ۵ قطعنامه اجلاس ۷۰ مجمع عمومی و تصویب قطعنامه در نشست ESCAP مبتنی بر شفافیت تکالیف کشورهای منطقه در راستای مقابله با تشدید طوفان‌های گردوغبار در مناطق مختلف و تصویب قطعنامه دوم در اجلاس ۷۱ مجمع عمومی سازمان ملل با مفاد مشروح‌­تر در مورد ضرورت مشارکت کشورها، تاکید بر زیانبار بودن این پدیده در عین فرامرزی بودن و تاکید بر مشارکت مالی کشورها در دی ماه سال ۱۳۹۵ مهمترین اقدامات سازمان حفاظت محیط زیست در ابعاد بین‌المللی گردوغبار است.

مدیریت محیط زیستی منابع آب کشور

شناسایی منابع آلاینده در حوضه آبریز ۲۴ رودخانه مهم، پهنه‌بندی آلودگی۳۳ رودخانه بر اساس شاخص کیفیت آب ایران، تهیه نقشه پراکنش منابع آلاینده در حوزه آبریز و اولویت‌بندی برای کاهش آلودگی‌ها و تدوین برنامه احیای رودخانه‌های آلوده، تفاهم­نامه با ارمنستان و اجرایی شدن بخشی از برنامه پایش کیفیت آب رودخانه مرزی ارس بخشی از مهمترین اقدامات معاونت محیط زیست طبیعی در حوزه مدیریت منابع آب است.

تصویب طرح کاهش آلودگی رودخانه کارون در شورای عالی آب، تهیه راهنمای اثرات زیست‌محیطی طرح‌های عمرانی برمنابع آب زیرزمینی و راهنمای پیشگیری، ارزیابی و پاکسازی آلودگی‌های نفتی آب‌های زیرزمینی، تهیه دستورالعمل پایش منابع آب زیرزمینی و دستورالعمل مدیریت زیست­‌محیطی آب شیرین­کن­‌ها، افتتاح سیستم‌های پایش آنلاین آب رودخانه ارس، پساب فولاد گیلان، پساب شهرک صنعتی خوارزمی تهران، تصفیه‌ خانه فاضلاب شهری آذربایجان غربی، تصفیه خانه سرخون و قشم از دیگر اقدامات سازمان حفاظت محیط زیست در حوزه مدیریت منابع آب کشور است.

مدیریت محیط زیستی منابع خاک

از جمله فعالیت‌های سازمان حفاظت محیط زیست در زمینه مدیریت محیط زیست منابع خاک کشور می‌توان به تجهیز آزمایشگاه‌های بخش خاک ادارات کل استان‌های زنجان و آذربایجان شرقی، ایجاد سامانه پایش منابع خاک کشور و راه‌اندازی آزمایشگاه تخصصی در هفت استان کشور، نمونه‌برداری و آنالیز خاک در ۹ استان (فارس، گیلان، هرمزگان، البرز، قزوین، کرمان، آذربایجان شرقی، زنجان و اصفهان)، تهیه طرح‌های ۵ ساله مدیریت و حفاظت از منابع خاک کشور، ابلاغ استانداردها و شاخص‌های کیفیت آب و خاک، تدوین نهایی دستورالعمل، برآورد هزینه پاکسازی آلودگی خاک و جرایم ناشی از آن اشاره کرد.

همچنین تدوین ضوابط و معیارهای زیست‌محیطی انواع کودهای کشاورزی، تدوین نهایی ضوابط برآورد هزینه­‌های ناشی از آلودگی منابع خاک و جریمه ناشی از آن، تدوین نهایی آیین­‌نامه اجرایی تخلیه فاضلاب و مواد آلاینده اعم از مایع و جامد به خاک، تهیه و ارایه گزارش بحران وضعیت کمی و کیفی خاک در کشور و تهیه و ارائه گزارش سوانح نفتی به وزارت نفت جهت ارائه برنامه مقابله با سوانح بر اساس آیین‌نامه رفع آلودگی زیست‌محیطی فعالیت‌های نفتی از دیگر اقدامات سازمان حفاظت محیط زیست است.

مدیریت محیط زیستی پسماند

بررسی و نظارت بر اجرای برنامه عملیاتی مدیریت پسماندهای عادی در استان‌ها با تاکید بر استان‌های ساحلی و شمالی، تعیین تکلیف سایت‌های پسماندهای ویژه صنعتی به دستگاه‌های ذیربط پس از عقب‌افتادگی ۵ ساله از انجام مطالعات، تکمیل فهرست‌برداری از پسماندهای مشمول کنوانسیون بازل و اجرای مقررات و کنوانسیون‌های بین‌المللی حوزه مدیریت پسماندها از جمله انجام فرآیند واردات و صادرات انواع پسماندها در کشور مطابق مفاد و رویه کنوانسیون، تهیه دستورالعمل‌ها و بخشنامه‌هایی در راستای ارتقای اجرای مفاد کنوانسیون بازل در جهت مدیریت پسماندهای مشمول کنوانسیون بخشی از اقدامات سازمان حفاظت محیط زیست در حوزه مدیریت پسماندها است.

افزون بر این، تهیه طرح جامع مدیریت پسماندهای استان‌های ساحلی با تاکید بر استان‌های شمالی، تدوین سند آسیب­‌شناسی مدیریت پسماندهای عادی در کلانشهرها، اجرای طرح خوداظهاری پسماندهای صنعتی و ویژه در واحدهای تولیدی و خدماتی مشمول، تهیه فهرست مراکز بازیافت‌کننده در ۲۷ استان کشور، برگزاری مستمر و منظم کارگروه ملی مدیریت پسماندها و پیگیری اجرای مصوبات کارگروه، تدوین ضوابط نحوه فعالیت واحدهای مدیریت پسماند، اقدام در جهت واگذاری مراکز لندفیل ویژه در ۱۰ استان با مشارکت بخش خصوصی، تدوین ضوابط لندفیل پسماندهای ویژه، بازنگری، تقویت و ارتقای مدیریت صحیح زیست‌محیطی سایت‌های مدیریت پسماند، تهیه برنامه عملیاتی ۱۹ گانه مدیریت پسماندهای عادی در استان‌های شمالی کشور و بررسی و بازنگری قانون مدیریت پسماندها از دیگر اقداماتی است که معاونت محیط زیست طبیعی در حوزه مدیریت پسماندها طی چهار سال گذشته انجام داده است.

منبع: ایسنا