چرا مذاکرات هسته‌ای از وین به دوحه منتقل شد؟

به گزارش تجارت‌نیوز ، هیچ‌کدام از مقامات داخلی و خارجی توضیحی درباره علت جابجایی محل مذاکرات هسته‌ای اعلام نکرده‌اند. البته مشاور رسانه‌ای تیم مذاکره‌کننده ایران در مذاکرات احیای برجام اعلام کرده که ایران « قطر را برای میزبانی از مذاکرات انتخاب کرد زیرا این کشور دوست ماست.»

اما بررسی اخبار رسانه‌ها گمانه‌های دیگری را هم درباره انتخاب قطر به‌عنوان محل مذاکرات اعلام کرده‌اند. اولین مساله نقش قطر به‌عنوان میانجی مذاکرات هسته‌ای است. بعد از آنکه مذاکرات وین به بن‌بست خورد، وزیر امور خارجه قطر سفری به ایران داشت که تحلیلگران معتقد بودند برای رایزنی و میانجیگری در خصوص مذاکرات هسته‌ای است. در این مدت مقامات سیاست خارجی ایران و قطر با هم در ارتباط بودند و به نظر می‌رسد نقش این کشور در پیشبرد مذاکرات قابل توجه است.

پس یکی از گمانه‌ها این است که چون قطر در شکل‌گیری دور جدید مذاکرات هسته‌ای نقش مهمی داشته، برای همین میزبان این دور از مذاکرات شده است.

نورنیوز، رسانه نزدیک به شورای عالی امنیت ملی هم اعلام کرده «با توجه به تلاش‌های مستمر قطر برای از سرگیری مذاکرات رفع تحریم‌ها، شانس دوحه برای میزبانی مذاکرات آتی بیش از سایر کشورهای حوزه خلیج فارس است.»

تلاش برای کمک به میزبانی جام جهانی؟

گمانه دومی که مطرح می‌شود این است که ایران در جریان این مذاکرات روابط خود با کشورهای حاشیه خلیج فارس را تقویت کند. تهران تایمز در این خصوص نوشت: «از سرگیری گفتگوها در یک کشور حاشیه خلیج فارس به یک دلیل اهمیت دارد؛ این فرایند در راستای تلاش‌های ایران برای برقراری مناسبات با کشورهای شورای همکاری خلیج فارس، به‌ویژه با عربستان سعودی و امارات متحده عربی و در راستای سیاست خارجی جدید دولت رئیسی که آن را «سیاست همسایگی» می‌نامند، صورت می‌گیرد.»

البته به نظر می‌رسد که ایران در پیشنهاد محل مذاکرات برجام ، نیم نگاهی هم به روابط خود با عربستان داشته است. چراکه قرار بود مذاکرات یا در عمان انجام شود یا در قطر. به نظر می‌رسد که برگزاری آن در قطر به همین منظور است.

پیش از این البته گمانه دیگری هم مطرح شده بود. پس از سفر امیر قطر به تهران، اندیشکده آمریکایی واشنگتن درگزارشی به تحلیل سفر «تمیم بن حمد آل ثانی» پرداخت و نوشت که احتمالاً وی به دنبال ایفای نقش در احیای توافق هسته‌ای و جلب کمک ایران برای پذیرایی از طرفداران جام جهانی در اواخر سال جاری است.

یعنی قطر می‌خواهد در حل پرونده هسته‌ای ایران نقش پررنگی بازی کند تا ایران برای برگزاری جام جهانی به دوحه کمک کند. این اندیشکده تاکید کرده بود که «دلیل اینکه قطر به دنبال کمک ایران برای پذیرایی از طرفداران جام جهانی اواخر امسال است، ناشی از مشکلات مستمر قطر با بحرین و امارات عربی متحده است که به عربستان سعودی و مصر پیوستند و از سال ۲۰۱۷ تا سال گذشته، محاصره اقتصادی و دیپلماتیک را به این کشور تحمیل کردند.»

رایزنی در حضور ذینفعان بازار انرژی

اما گمانه دیگری هم مطرح می‌شود. آن هم مساله بازگشت ایران به بازار انرژی است؛ مساله‌ای که نه برای روسیه خوشایند است و نه برای کشورهای حاشیه خلیج فارس.

یکی از مسائلی که بار قبل مانع به نتیجه رسیدن مذاکرات شد، ماجرای جنگ اوکراین و مساله صادرات نفت و گاز به اروپا بود. اگرچه اروپا نتوانست چندان به تحریم روسیه پایبند بماند. اما یکی از نگرانی‌های اصلی روسیه این است که ایران جای این کشور در بازار انرژی اروپا را بگیرد.

از طرف دیگر از زمان جنگ اوکراین تاکنون برخی از کشورهای اروپایی از جمله آلمان با قطر توافقنامه صادرات گاز منعقد کرده‌اند. بررسی تحولات اخیر در بازار نشان می‌دهد تنش اصلی بر سر بازار انرژی است و حالا همه بزرگان و دارندگان ذخایر مهم انرژی دنیا در قطر حضور دارند. چه ایران، چه روسیه و چه قطر. ممکن است یکی از دلایل ضمنی ادامه مذاکرات هسته‌ای در قطر همین باشد که با حضور کشورهای ذینفع، درباره بازار انرژی و سهم کشورها از آن تصمیم‌گیری شود. به خصوص که وزیر امور خارجه ایران هم تلویحا به همین ماجرا اشاره کرده و گفته بود: اگر قرار است همه طرفها به برجام برگردند، پس باید به گونه ای عمل بشود که روسیه هم نفع خودش را ببرد- به عنوان طرفی که برای بازگشت همه طرف ها به برجام اقدامات سازنده ای انجام داده است.