مذاکرات احیای برجام چه زمانی به خط پایان می‌رسد؟

به گزارش تجارت‌نیوز ، مذاکرات احیای برجام در حال حاضر به صورت مکاتبه‌ای بین طرفین انجام می‌شود اما هنوز مشخص نیست این روند تا چه زمانی ادامه خواهد داشت؟

علی واعظ، تحلیلگر ارشد گروه بین‌المللی بحران در امور ایران درباره جزئیات پاسخ ایران به آمریکا، گفت: تا جایی که مطلع هستیم ایران در پاسخ اخیرش علاوه بر پافشاری جهت گرفتن تضمین‌های اقتصادی، بحث پادمان را هم مجددا پیش کشیده است. ظاهرا ایران در حال تلاش برای بسته شدن پرونده پادمان است.

وی در همین زمینه افزود: این مسئله باعث سرخوردگی و دلسردی در طرف غربی شده است. یکی از مقامات اروپایی نیز به پولتیکو گفته بود زبانی که در متن نهایی آگوست، نهایت انعطاف طرف غربی در مسئله پادمان است.

این تحلیلگر سیاست خارجی ادامه داد: از همین رو می‌توان گفت طرف غربی حاضر نیست امتیازی فراتر از آنچه در متن آمده به ایران بدهد. بعد از یکسال و اندی مذاکره هم مشخص شده که حدی از تضامین که ایران در پی آن است، اصولا وجود خارجی ندارد.

چه زمانی به خط پایان می‌رسیم؟

واعظ عنوان کرد: بنابراین با در نظر گرفتن این شرایط، رسیدن به خط پایان به چندین هفته زمان احتیاج دارد. تجربه هفته‌های اخیر هم نشان می دهد که این فرآیند با سرعت کمی صورت خواهد گرفت.

وی یادآور شد: از همین رو احتمالا گشایشی تا پیش از انتخابات میان دوره‌ای کنگره در ایالات متحده صورت نخواهد گرفت. علتش هم این است که دموکرات‌ها فعلا در شرایط مساعدی هستند و می‌خواهند کنترلشان بر روی سنا را حفظ کنند.

این تحلیلگر سیاست خارجی بیان کرد: با توجه به اینکه توافق وین حتما باید در کنگره بازبینی شود، پیش‌بینی می‌شود که دموکرات‌ها ترجیحا بخواهند توافق پس از انتخابات میان دوره‌ای انجام شود تا موقعیتشان در انتخابات تضعیف نشود.

واعظ تاکید کرد: بنابراین می‌توان گفت احتمالا بحث توافق چند ماه به عقب خواهد افتاد. مسلما هربار که توافق به تاخیر می‌افتد موانع جدیدی هویدا می‌شوند و هزینه دستیابی به توافق نیز افزایش پیدا می‌کند.

آیا طرفین به توافق تمایل دارند؟

واعظ درباره تمایل طرف آمریکایی برای توافق در مذاکرات احیای برجام به تجارت‌نیوز گفت: در صحبت‌های نقل شده از مقامات ایرانی آمده که آمریکایی‌ها در مذاکرات اخیر وین حاضر به دادن امتیازات بیشتری شده‌اند.

وی افزود: من هم از مقامات آمریکا شنیده‌ام که این امتیازات بیشتر با قصد نهایی شدن متن و به انتها رسیدن مذاکرات داده‌اند. از همین رو است که آقای بورل از متن مورد اشاره به عنوان متن نهایی یاد کرد. برای مثال آمریکا در مورد پنجره زمانی خروج شرکت‌ها در صورت برهم خوردن توافق، بازه زمانی طولانی‌تری رضایت داد.

این در حالیست که پنجره زمانی استاندارد ۹۰ الی ۱۸۰ روز است اما طرف آمریکایی با افزایش این بازه زمانی موافقت کرد.

آمریکا در مذاکرات احیای برجام امتیاز بیشتری می‌دهد؟

واعظ با یادآوری نهایی شدن متن توافق، به تجارت‌نیوز گفت: پس از نهایی شدن متن آمریکا دیگر تمایلی به امتیاز دادن ندارد. درک این موضوع نیز دشوار نیست، چرا که اگر شما امتیازاتی را در متن نهایی‌شده در اختیار طرف مقابل بگذارید اما کماکان با پافشاری برای گرفتن امتیازات بیشتر مواجه شوید به این معناست که متن نهایی نشده و مذاکرات هم پایان نیافته است.

این تحلیلگر ادامه داد: از همین رو می‌توان گفت علاوه بر خستگی روحی و تمام شدن صبر و حوصله طرف‌های غربی این محاسبه هم بخشی از رویکردشان محسوب می‌شود. چرا که اگر قرار باشد به بده و بستان‌ همچنان ادامه دهند به معنای این است که مذاکرات هیچگاه به خط پایان نرسد.

ایران چه امتیازاتی گرفته است؟

تحلیلگر ارشد گروه بین‌المللی بحران در امور ایران عنوان کرد: البته باید اشاره داشت که دولت آقای رئیسی تا اسفند ۱۴۰۰ در مذاکرات امتیازات محتوایی و عمده‌ای گرفته بود. اما با تعلیق مذاکرات پس از اسفند ماه سال گذشته تابحال ایران فقط امتیازات حاشیه‌ای بدست آورده است.

وی افزود: در عین اینکه ۶ ماه زمان گذشته اما متن نهایی دستخوش تغییرات اندکی شده است. ایران در این مدت زمان زیادی را به لحاظ اقتصادی از دست داده و به نظر نمی‌رسد گذشت زمان در این مدت به نفع ایران بوده باشد.

واعظ گفت: مقایسه این توافقات با برجام نیز موضوعیت ندارد چرا که در نهایت طرفین به توافق ۲۰۱۵ (برجام) باز می‌گردند. در واقع توافق وین نقشه راهی برای بازگشت به همان توافق برجام است. تغییر عمده‌ای هم در توافق صورت نگرفته است.

او ادامه داد: نمی‌توان گفت که اگر مذاکرات در تابستان ۱۴۰۰ متوقف نمی‌شد آیا دولت روحانی هم به نتایج مشابهی می‌رسید یا خیر؟ اما می‌توان گفت در دوره آقای رئیسی متن کامل شده و پیشرفت‌هایی نیز بدست آمد.

این کارشناس ارشد روابط بین‌الملل تاکید کرد: اما این نگاه که آیا روند کنونی مذاکرات منجر به توافقی غیر از برجام می‌شود، اشتباه است. همانطور که گفته شد طرفین به توافق برجام (با همه شرایطی که داشت) برمی‌گردند.

یک ابهام برطرف شد

واعظ عنوان کرد: تنها در یک مورد است که می‌توان گفت متن توافق وین در یکی از بندهای توافق برجام ابهاماتی را رفع کرده است. آن هم مربوط به استفاده از مکانیسم ماشه است.

وی افزود: در متن توافق وین با توجه به تجربه سوءاستفاده دولت ترامپ از این مکانیسم (با وجود خروجش از توافق به نتیجه نرسید) همه طرفین ۱+۵ لازم می‌دیدند که در این زمینه ابهاماتی رفع شود. از همین رو گفته شد تا بدون گزارش آژانس مبنی بر تخلف ایران از اجرای تعهدات برجامی، امکان استفاده از مکانیسم ماشه مقدور نخواهد بود.

این تحلیلگر سیاست خارجی اظهار کرد: اما این نکته هم عملا دستاورد عمده‌ای محسوب نمی‌شود چرا که آقای ترامپ با خروج از برجام در شورای امنیت منزوی شد و نتوانست از مکانیسم ماشه استفاده کند. اما به‌هرحال شاید بتوان این نکته را تنها موردی دانست که نسبت به برجام یک تغییر محتوایی رقم خورده است.

امیدی به احیای برجام هست؟

تحلیلگر ارشد گروه بین‌المللی بحران به تجارت‌نیوز گفت: پیش از هر چیز باید توجه داشت که برجام یک توافق سیاسی غیرالزام‌آور است. از طرفی هم تجربه ناخوشایند خروج از برجام توسط آقای ترامپ باعث می‌شود تلاش ایران برای جلوگیری از رخ دادن مجدد این تجربه، قابل درک است. به قول معروف ایران به دنبال تضمین است تا از یک سوراخ دوبار گزیده نشود.

وی یادآور شد: متاسفانه مشکل اینجاست که نه تنها در برجام، بلکه در هیچ فرمولی امکان این نیست که یک دولت آمریکا دولت بعدی را مستلزم به رعایت تعهدات بین‌المللی کند.

او ادامه داد: به نظر می‌رسد بعد از یکسال و نیم مذاکره هنوز درک درستی از این موضوع وجود ندارد. همچنین مقامات ایران به دنبال چیزی هستند که با توجه به قوانین داخلی آمریکا، دست نیافتنی است.

واعظ در پایان با اشاره به مذاکرات احیای برجام خاطرنشان کرد: برای مثال به محض ورود رئیس‌جمهور جدید به کاخ سفید، پنجره زمانی خروج شرکت‌های خارجی می‌تواند از دو سال و نیم به دو روز و نیم کاهش پیدا کند! بنابراین چنین مواردی نمی‌توانند به عنوان تضمین مورد استناد قرار گیرند‌.