در مناظره «محاربه» در دانشگاه امام صادق چه گذشت؟

به گزارش تجارت‌نیوز ، حکم اعدام برای دو نفر از بازداشتی‌های اعترضات جاری در روزهای اخیر به اتهام محاربه اجرا شد.

محسن شکاری 17 آذر 1401 اعدام شد. او به اتهام محاربه از طریق کشیدن سلاح به قصد جان، ایجاد رعب و وحشت و سلب آزادی و امنیت مردم، جرح عمدی با سلاح سرد به مامور بسیج حین انجام وظیفه و مسدود نمودن خیابان و اخلال در نظم و امنیت جامعه به اعدام محکوم شده بود.

کلیپی از محسن شکاری نیز در برخی رسانه‌های دولتی منتشر شد که واکنش‌های زیادی را به دنبال داشت.

مجیدرضا رهنورد نیز 21 آذر که به محاربه از طریق کشیدن سلاح سرد از نوع چاقو به قصد جان مردم که منتهی به شهادت دانیال رضازاده و حسین زینال زاده و مجروح شدن ۴ نفر دیگر متهم بود، اعدام شد.

پس از اعدام محسن شکاری، مناظره‌ای با عنوان «محاربه در فقه و قانون» در دانشگاه امام صادق برگزار شد.

این مناظره میان محسن برهانی، حقوق‌دان و عضو هیأت علمی دانشگاه تهران با جلیل محبی، عضو هیأت علمی مرکز پژوهش‌های مجلس صورت گرفت. محسن برهانی در این مناظره هشت اشکال حقوقی به اعدام محسن برهانی وارد کرد.

او گفت: کشیدن اسلحه، چاقو زدن، جرح عمدی جرم است. ولی این‌که اینها جرم است، چه ربطی به چیز دیگری دارد؟

موضوعات را از منظر حقوقی ببینیم نه سیاسی

اشکالاتی که محسن برهانی به اعدام محسن شکاری وارد کرد را در ادامه می‌خوانید.

مجری می‌گوید اطلاعات ما از پرونده غیر از کلیپ منتشر شده نیست. تردید نکنید اگر سر سوزن مطلب دیگری به نفع محاربه وجود داشت، در این کلیپ پخش می‌شد. تمام و کمال همین است.

موضوعات را از منظر حقوقی و فقهی ببینیم، نه از منظر سیاسی و احساسی. آنچه که غلط بود را بگوییم با مبانی جور نیست.
بعضی از مؤلفه‌هایی که در جرم محاربه وجود دارد، به علت اشتباهی که در درک آن تحقق پیدا می‌کند، چنان توسعه‌ای پیدا می‌کند که یک جرم حدی محدود مبتنی بر تخریب طوری تفسیر می‌شود که منجر به درنوردیدن مرز میان جرائم مختلف می‌شود.

متاسفانه بر اساس رویه اشتباهی که در برخی شعب دادگاه انقلاب تحقق پیدا کرده است، توسعه جرم به مواردی رسیده که اساسا از لحاظ شرعی و حقوقی تخصصا از حیطه ماده خارج است.

محاربه به چه معناست؟

محسن برهانی درباره تعریف محاربه و آنچه محسن شکاری درکلیپ منتشرشده گفت، توضیحاتی ارائه داد:

همه با «تشهیر السلاح لاخافة الناس» آشنا هستید. هر تشهیر سلاحی، محاربه نیست، فرد سلاح می‌کشد برای آن‌که مردم را بترساند. این خلاصه امر فقهی محاربه است.

اشاره می‌کنم به همین کلیپی که از محسن شکاری وجود دارد. گفت: «چاقو را در غلاف گرفته بود. رفیقم گفت بیا ببندیم، مامور بیاید و بزنیم.»

تشهیر سلاح یعنی کشیدن سلاح، کسی که چاقو را در غلاف نگه داشته است را «کشیدن سلاح» نمی‌گویند.

آنچه در فضای مجازی واکنش زیادی داشت، این بود که آیا شخص خاص موضوع جرم است یا شخص خاص تخصصا از حیطه ماده خارج است؟

در این کلیپ می‌گوید: «چاقو را کشیدم، زدم و فرار کردم.» اگر برای ترساندن مردم باشد، باید به نحوی سلاح بکشم که مردم ببینند، بترسند و به هدفم برسم. نه این‌که چاقو را نگه دارم، به مامور ضربه بزنم و فرار کنم.

پس در رفتار مجرمانه در کشیدن سلاح، شک وجود دارد و موضوع تحقق پیدا نکرده است.

در این‌که متعلق مردم است یا فرد واحد، مشکوک است؛ موضوع تحقق پیدا نکرده است. مگر قانون مجازات نگفته، به قصد جان، مال، ناموس یا ارعاب باشد. کدام یک از این موارد محقق شد؟

هدف او این بود که مامور بزند و برود. مامور زد و رفت. قانون‌گذاری که مفهوم را توسعه داد، باز هم نگفت جرح عمدی برای تحقق کفایت می‌کند.

مگر قانون‌گذار جرم محاربه را جرم مقید تعریف نکرد؟ مگر نگفت باید ناامنی ایجاد شود؟ مگر در جزای عمومی اینطور نیست که نتیجه بایستی ناشی از رفتار باشد؟ یعنی ناامنی ناشی از کشیدن سلاح باشد؟ چطور این نتیجه برای قاضی شعبه 28 دادگاه انقلاب محقق شد؟

گفته شده آنجا مغازه‌ها را بسته بودند. بسته بودن مغازه‌ها به خاطر شلوغ بودن آنجا بود، نه ضربه او.

ناامنی باید به طبع تشهیر باشد، نه این‌که ناامن بود و ضربه‌ای زده شد. کسی که در برابر مامور سلاح می‌کشد، یعنی می‌خواهد با حکومت تقابل کند. اساسا از حیطه محاربه خارج است. چون تقابل او با حکومت است نه با مردم. با مامور حکومت می‌خواهد درگیر شود، نه با مردم.

5 اشکال بر عنصر مادی حکم محسن شکاری

محسن برهانی در ادامه مناظره پنج اشکال بر عنصر مادی حکم اعدام محسن شکاری وارد کرد. در ادامه توضیحات او را می‌خوانید.
پنج اشکال فقط بر عنصر مادی محاربه محسن شکاری وارد است.

آیا تشهیر محقق است یا خیر؟ آیا ماموران حکومتی متعلق حکم هستند یا خیر؟ آیا جرح موضوع است یا خیر؟ نتیجه مجرمانه و نحوه احراز آن به چه صورتی است؟ در نهایت این‌که اساسا تقابل با حکومت و اعتراف و اغتشاش به خاطر این‌که متعلق آن حکومت است، نه مردم؛ از حیطه این ماده خارج است.

برهانی در ادامه توضیحات خود سه اشکال دیگر هم به این حکم وارد کرد.

حکم محاربه بدون استفاده از سلاح

جلیل محبی، عضو هیأت علمی مرکز پژوهش‌های مجلس در این مناظره توضیحاتی درباره حکم محاربه ارائه داد. آنچه در ادامه می‌خوانید، گفته‌های محبی است.

در قانون حاضر داریم که محاربه را به تعبیر آقای برهانی لاخافة الناس ترجمه کرده است. قوانین متعدد دیگری هم داریم که از عبارت محاربه و مفسد فی الاعرض استفاده کرده‌اند. بدون این‌که سلاحی وجود داشته باشد.

مثال: اگر کسی تابلوی ورود ممنوع یا عابر پیاده را که از علائم رانندگی است را به قصد مقابله با اسلام کج کند یا بشکند، محاربه است.