تجارت‌نیوز گزارش می‌دهد:
دل پر درد مهاجران افغانستانی و چالش‌های ایران/ چرا ورود مهاجران غیرقانونی مدیریت نشد؟
میثم مهدی‌پور، معاون نماینده ویژه ایران در امور افغانستان گفت: «در موضوع افغانستان هیچ کشوری به اندازه ایران اثرپذیر و اثرگذار نیست. ما در شرایطی هستیم که نمی‌توانیم الگویی مانند کانادا را در ایران پیاده کنیم. نگاه فرصت و تهدید به مهاجران افغانستانی به صورت صفر و یک، ناقص است. در این مساله فرصت و تهدید با هم در جریان است.»
به گزارش تجارت‌نیوز ، از وطن خود رانده شده‌اند و راهی کشورهای دیگر شدند. اولین مقصدشان هم کشور همسایه یعنی ایران است. اما مهاجران افغانستانی در کشور میزبان هم با هزار مشکل دیگر دست و پنجه نرم می‌کنند. مهاجرانی که برای داشتن یک سیم‌کارت هم با چالش مواجه هستند.
مهاجرت از افغانستان به ایران عقبه‌ای طولانی دارد. کشوری که با بحران‌های متعددی مواجه بود و با هر بحران هم چاره‌ای برای برخی از مردم آنجا نمی‌ماند جز مهاجرت. با تسلط طالبان بر این کشور هم موجی از افغانستانی‌ها مجبور به کوچ از آنجا و رفتن به کشورهای دیگر از جمله ایران شدند.
در هفته‌های اخیر اما مهاجران افغانستانی در خاک کشور میزبان هم مورد حمله قرار گرفتند؛ یعنی در محله افغانستانی‌نشین در اقبالیه قزوین. مهاجرانی که در وطن خود روی آرامش ندیدند، اما اینجا هم با حمله برخی تندروها مواجه شدند.
حضور مهاجران در ایران در هفته‌های اخیر بحث‌برانگیز شد. رویکردهای هم متفاوتی نسبت به این موضوع وجود دارد. در همین مورد روز سه‌شنبه نشستی با عنوان «پناهندگان افغانستانی، سیاستگذاری مهاجرت و حمایت اجتماعی» از سوی گروه جمعیت و مهاجرت انجمن جامعه‌شناسی ایران با همکاری موسسه رحمان برگزار شد. در این نشست کارشناسان به بررسی وضعیت مهاجران و راهکارهایی برای مدیریت وضعیت فعلی پرداختند.
ایران؛ اثرپذیرترین همسایه افغانستان
میثم مهدی‌پور، معاون نماینده ویژه ایران در امور افغانستان گفت: «شاید ایده‌آل من هم در یک شمای کلی و بدون در نظر گرفتن وضعیت کلی حاکم بر کشور، این است که مانند کشورهای توسعه‌یافته به مسئله مهاجرت بپردازیم. ولیکن دادن این نسخه برای ایران ایده‌آل نیست، یعنی با کشوری که با همسایه‌ای مواجه است که درگیر بحران‌های متعدد است.»
او ادامه داد: «در موضوع افغانستان هیچ کشوری به اندازه ایران اثرپذیر و اثرگذار نیست؛ از چین که مرز 76 کیلومتری با افغانستان دارد تا پاکستان که دومین مقصد مهاجران افغانستانی است.»
رویکرد چین در قبال افغانستان
معاون نماینده ویژه ایران در امور افغانستان توضیح داد: «برای مثال کشور چین در موضوع افغانستان دو عنصر مهم دارد و به موضوعات دیگر کمتر توجه دارد یا اصلا توجه نمی‌کند. چین یک حکومتی برای افغانستان متصور می‌شود و فرقی نمی‌کند دیکتاتور یا مردم‌نهاد باشد؛ فقط اقتصاد خود را بتواند رونق دهد.»
او ادامه داد: «دومین اصلی که چین در تصمیم‌گیری خود بنا می‌گذارد، معمولا به این صورت است که این سیاست را به اویغورها دیکته کند. هیچ اثرپذیری بحران‌آفرینی از قبل افغانستان بر چین حادث نمی‌شود. اما ایران به عنوان اولین مقصد پناهجویان افغانستان، مولفه‌های متعددی را در موضوع مهاجران در نظر دارد.»
چرا ورود مهاجران غیرقانونی مدیریت نشد؟
میثم مهدی‌پور در ادامه نشست گفت: «طبیعی است که اگر ما بخواهیم در افغانستان ثبات و امنیت باشد {که می‌خواهیم}، اقتصاد پویا داشته باشد و میل به مهاجرت کم باشد، مستلزم تحقق پارامترهای بسیاری است. آیا ما ذاتا با نگاه صرفا اسلامی-انسانی این میزان مهاجر را می‌پذیریم؟ این سوال مهمی است که باید به آن توجه داشت.»
او ادامه داد: «ما در شرایطی هستیم که نمی‌توانیم الگویی مانند کانادا را در ایران پیاده کنیم. ابتدا به این دلیل که ما 950 کیلومتر مرز با افغانستان داریم. این نقاط مرزی باید از سوی دو کشور مورد ارزیابی و نظارت قرار بگیرد تا ورود و خروج غیرقانونی صورت نگیرد.»
مهدی‌پور در ادامه گفت: «در تمامی ادوار به‌ویژه در یک دهه اخیر پاسگاه‌های مرزی که در آن سوی مرز بودند، تعمدا با یک برنامه‌ای خالی می‌شدند. یعنی حکومت قبلی در درون افغانستان به چند دلیل پاسگاه‌های مرزی را خالی می‌کرد؛ از جمله فضاسازی برای جانشینی تروریست در آن منطقه.»
او توضیح داد: «یعنی ما (ایران) به صورت یک‌طرفه سعی می‌کردیم که انسداد مرزی را برای اعمال حاکمیت خود انجام دهیم. پس اولین اصلی که می‌توانست در درون کشور ما محقق شود و میل به پذیرش مهاجرت غیرقانونی کم شود، اعمال حاکمیت از دو طرف است که از آن سمت مرز صورت نمی‌گیرد. در دو سال اخیر هم تلاش بسیار شد که این اتفاق بیفتد.»
افغانستان؛ بزرگترین سرمایه‌گذاری خارجی در ایران
معاون نماینده ویژه ایران در امور افغانستان گفت: «اقدامات دیگری هم وجود دارد که از طریق آن ما بتوانیم از این بحران خارج شویم. از جمله این اقدامات این است که در افغانستان امنیت و اقتصاد پویا و پایداری شکل گیرد. آیا در چهار دهه اخیر چنین شد؟ خیر این اتفاق نیفتاد. در مجموع این شرایط، ایران در شرایط بحرانی قرار می‌گیرد. زمانی هم که شرایط بحرانی باشد، تصمیمات متناسب با آن گرفته می‌شود.»
او ادامه داد: «اینکه گفته می‌شود ما به مهاجران افغانستانی در چهار دهه اخیر به صورت موقتی نگاه کردیم، اینطور نیست. ما با نگاه شرایط بحرانی بخش زیادی از این پذیرش‌ها را انجام دادیم. بخش دیگری از پذیرش‌ها هم بر اساس نیاز کشور بود. در بحث بحرانی، توضیح دادیم که نیاز به اقداماتی از سوی افغانستان است.»
مهدی‌پور گفت: «در بخش نیازهای کشور، به نظرم نگاه فرصت و تهدید به صورت صفر و یک، ناقص است. همین حالا افغانستان بزرگترین سرمایه‌گذار خارجی در ایران است. ظرفیت افغانستان برای ایجاد تراز مالی در حوزه ارزی کشور به وضوح دیده می‌شود. بخش عمده‌ای از اقتصاد طبقه متوسط با همکاری کارگران افغانستان رونق دارد. با این نگاه در مسئله مهاجران، فرصت و تهدید باهم در جریان است.»
وضعیت اشتغال افغانستانی‌ها در ایران
معاون نماینده ویژه ایران در امور افغانستان گفت: «آنچه اخیرا منجر به نگرانی شده، این است که آیا اصل این پذیرش درست یا اشتباه است؟ از نظر من، مشاغلی که اتباع گرفته‌اند، مشاغلی نیست که ایرانی‌ها خیلی تمایلی به آن ندارند.»
او ادامه داد: «میزان جرم و جنایتی که در کشور صورت می‌گیرد، نسبت به جمعیت مهاجران بر اساس آمارهایی که می‌دهند بسیار ناچیزتر از آن چیزی است که در هر جامعه دیگر با این میزان مهاجر می‌توانست اتفاق بیفتد.»
هزینه‌کرد ایران برای مهاجران
میثم مهدی‌پور در ادامه نشست به هزینه‌کرد ایران برای مهاجران اشاره کرد. او گفت: «منصفانه نگاه کنیم در شرایط بحرانی که بخشی از مهاجران قانونی و بخش دیگر غیرقانونی هستند، آیا جامعه ایران می‌پذیرد که ما آنها را خدمات محروم کنیم. قطعا جامعه ما اینگونه نیست. اما آیا این فعل درست است؟»
او ادامه داد: «باید ساختاری را طراحی کنیم که در حوزه مهاجرت به صورت نظام‌مند مهاجران را پذیرش کند و نیازمندی‌های کشور را در اولویت اول قرار دهد. یعنی اگر ما در حوزه پرستاری، تکنولوژی و… را مورد سنجش قرار دهیم و میزان مهاجری که در این موارد نیاز است را پذیرش کنیم.»
ورود مهاجران نظام‌مند می‌شود
معاون نماینده ویژه ایران در امور افغانستان گفت: «اینکه چه خدماتی به مهاجران دهیم و در قبال آن چه ارزش افزوده‌ای را دریافت کنیم، باید ساختار داشته باشد.»
او در پایان گفت: «این ساختار می‌تواند در سازمان ملی مهاجرت صورت بگیرد. سازمان ملی مهاجرت از اردیبهشت سال گذشته آغاز به کار کرد، در حال طی کردن مراحل قانونی است تا بتواند نظام‌مندی در حوزه مهاجرت را پیاده کند.»
نظرات