عاطفه محمودی 
سیمین کاظمی، جامعه‌شناس:
مهاجرت برای نظام سیاسی خلاصی از دست فرد ناراضی است
خودکشی رزیدنت‌ها؛ نشانه شرایط غیرقابل تحمل تحصیل در ایران
سیمین کاظمی، جامعه‌شناس گفت: «در ایران، مهاجرت با امر پیشرفت و موفقیت پیوند خورده است. برای نظام سیاسی نیز به راه‌حلی برای خلاص شدن از دست فرد ناراضی تبدیل شده است. هر هفته از خودکشی دستیاران پزشکی خبر می‌شنویم. خودکشی رزیدنت‌ها نشانه شرایط غیرقابل تحمل تحصیل در ایران است.»
به گزارش تجارت‌نیوز، آمار مهاجرت از ایران، روندی صعودی را طی می‌کند. مهاجرت‌هایی که بازار کار ایران را خالی از نیروی انسانی مهارت‌دیده می‌کند. کادر درمان هم بخشی از مهاجران ایرانی هستند که ترجیح می‌دهند دانش و مهارت خود را جای دیگری به کار گیرند.
روز سه‌شنبه نشست «آینده‌اندیشی درباره مهاجرت نخبگان ایرانی» در موسسه رحمان برگزار شد. در این نشست کارشناسان به ابعاد مختلف مهاجرت از ایران پرداختند. سیمین کاظمی، جامعه‌شناس در بخشی از این نشست با بررسی وضعیت شغلی و تحصیلی پزشکان به عوامل مهاجرت این گروه از کادر درمان پرداخت.
او در ابتدای این نشست با انتقاد از عنوان «مهاجرت نخبگان» گفت: «مهاجرت پدیده‌ای است که همه اقشار را در برمی‌گیرد. چرا باید فقط از عنوان نخبگان برای بررسی وضعیت مهاجرت استفاده کنیم؟ نباید افراد را ارزش‌گذاری کنیم. با این نوع رویکرد به مسئله، حق سرزمین برای همه افراد نادیده گرفته می‌شود.»
مهاجرت از ایران برابر با موفقیت شده است
کاظمی گفت: «در ایران، مهاجرت با امر پیشرفت و موفقیت پیوند خورده است. یعنی وقتی می‌بینیم کسی مهاجرت کرده است، ناخودآگاه او را فرد موفقی می‌دانیم. او را کسی می‌دانیم که توانسته است خود را از این شرایط نجات دهد.»
او ادامه داد: «مهاجرت پدیده‌ای است که نمی‌توان از آن پیشگیری کرد، اما از منظر جامعه‌شناسی می‌توان به دلایل آن پرداخت. مهم‌ترین ویژگی یک جامعه مهاجرفرست، نارضایتی است. در دوره‌هایی که این نارضایتی کم یا زیاد می‌شود، روند مهاجرت هم تغییر می‌کند.»
راه‌حل خلاصی از دست فرد ناراضی!
این جامعه‌شناس گفت: «مهاجرت در مرحله نخست یک انتخاب فردی است، اما در بزنگاه‌هایی از تاریخ این راه‌حل به این دلیل است که امکان اتخاذ راه‌حل جمعی وجود ندارد.»
او ادامه داد: «همزمان که مهاجرت برای افراد یک راه‌حل فردی محسوب می‌شود، برای نظام سیاسی به راه‌حلی برای خلاص شدن از دست فرد ناراضی تبدیل شده است. به عبارتی در تریبون‌های رسمی گفته می‌شود که اگر از قوانین ما ناراضی هستید، می‌توانید از کشور بروید.»
نابرابری عمیق در جامعه پزشکی
کاظمی در ادامه نشست به وضعیت پزشکان مهاجر پرداخت. او گفت: «مهاجرت پزشکان به عنوان بخشی از سرمایه نظام سلامت، موضوع قابل توجهی شده است. قبلا درباره مهاجرت پزشکان پژوهشی انجام دادم که در انجمن جمعیت‌شناسی ایران هم منتشر شد.»
او توضیح داد: «مهاجرت پزشکان عوامل مختلفی دارد. یکی از این عوامل شرایط شغلی نامطلوب پزشکان است. منظور وضعیت معیشتی پزشکان است. در رسانه‌ها به گونه‌ای بازنمایی می‌شود که گویی همه پزشکان در وضعیت یکسان زندگی می‌کنند. در جامعه پزشکی هم نابرابری‌های عمیقی وجود دارد. می‌توان گفت برای برخی یک گونه اشرافیت پزشکی شکل گرفته است که در اقلیت هستند. سایر پزشکان با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند، به‌ویژه پزشکان جوان.»
تفاوت درآمد پزشکان در ایران و امریکا؛ این کجا و آن کجا!
این جامعه‌شناس در ادامه نشست گفت: «بخش بزرگی از جامعه پزشکی، پزشکان عمومی هستند که با درآمد بسیار کم کار می‌کنند. درآمد پزشکان و جراحان در ایالات متحده امریکا به طور متوسط حدود 239 هزار دلار در سال است. در حالی‌که درآمد سالانه پزشک عمومی در ایران سالانه حدود 3500 دلار است. این کجا و آن کجا! یک تفاوت بسیار فاحش است.»
او ادامه داد: «مشکلات معیشتی یکی از عوامل مهمی است که پزشکان را به محاسبه وادار می‌کند. وقتی می‌بینند که درکشورهای دیگر شرایط بهتر است، مهاجرت می‌کنند.»
کاظمی گفت: «وضعیت شغلی پزشکان را هم باید در نظر داشته باشیم. راه‌حلی که وزارت بهداشت برای حل مشکلات مناطق محروم اندیشیده، این است که پزشکان را به این مناطق بفرستد. این موضوع برای بسیاری از پزشکان ناگوار است.»
او ادامه داد: «ما انتظار داریم بعد از گذشت چهار دهه از انقلاب اسلامی، تغییری در مناطق محروم به وجود آمده باشد. حداقل مناطق محروم هم برای ساکنان آنجا و هم برای کسانی که برای کار به آنجا می‌روند قابل تحمل باشد. در این مناطق محرومیت‌زدایی صورت نگرفته است. تنها راه‌حلشان این است که نیروی انسانی را آنجا مستقر کنند. تعدادی از این نیروی انسانی هم پزشکان هستند.»
خودکشی رزیدنت‌ها؛ فاجعه‌بارترین بخش ادامه تحصیل
کاظمی در ادامه بررسی عوامل مهاجرت پزشکان گفت: «نکته دیگر شرایط نامطلوب ادامه تحصیل است. فاجعه‌بارترین قسمت موضوع ادامه تحصیل، خودکشی رزیدنت‌ها (دستیاران پزشکی) است. هر هفته از خودکشی رزیدنت‌ها خبر می‌شنویم. این نشان می‌دهد که وضعیت ادامه تحصیل در ایران چقدر غیرمنصفانه و غیرقابل تحمل است که برخی را به سمت خودکشی می‌کشاند.»
او ادامه داد: «از دیگر عوامل مهاجرت، تنزل جایگاه پزشکان است. پزشکان هم مانند گروه‌های دیگر دچار خطا می‌شوند. »
کاظمی توضیح داد: «ممکن است پزشکان هم دچار فساد مالی، فرار مالیاتی و... شوند. اما اینکه بیایم یک گروه شغلی را به صورت مکرر و عامدانه در رسانه‌ها تخریب کنیم، قطعا نتایج مطلوبی نخواهد داشت. خشونت علیه پزشکان در ایران زیاد شده است. گاهی هم فیلم‌هایی از حمله به پزشکان و کادر درمان منتشر می‌شود. اقدامی برای پیشگیری از این خشونت‌ها انجام نمی‌شود.»
تعهد محضری و وثیقه سنگین، راه‌حل وزارت بهداشت
این جامعه‌شناس توضیح داد: « فقدان تعادل بین کار و زندگی از دیگر عوامل مهاجرت است. یک دانشجوی پزشکی برای اینکه بتواند کار کند باید سایر جنبه‌های زندگی را کنار بگذارد. همه گروه‌های شغلی اینگونه هستند، حالا چون صحبت از مهاجرت پزشکان است به وضعیت شغلی پزشکان می‌پردازم.»
او ادامه داد: «موضوع دیگر فقدان انگیزه و پیشرفت نکردن است. در واقع دانشجویان پزشکی در ایران معتقد هستند که هر چقدر هم تلاش کنند، پیشرفت نمی‌کنند. این موضوع نه‌تنها در پزشکی که در حوزه‌های دیگر هم شاهد هستیم. وقتی این تعداد بازمانده از تحصیل داریم، نشان می‌دهد که انگیزه‌ای برای پیشرفت از طریق تحصیل ندارند.»
کاظمی گفت: «موضوع دیگر شرایط سیاسی و اقتصادی کشور است. مسئله دیگر مقایسه با وضعیت کشورهای دیگر است. در مجموع، عواملی که گفته شد باعث مهاجرت پزشکان می‌شود. راه‌حل وزارت بهداشت برای پیشگیری از مهاجرت پزشکان تعهد محضری و وثیقه سنگین گرفتن است.»
نظرات