رکود بزرگ جهانی پس از کرونا چقدر محتمل است؟

اندک اندک ابعاد اقتصادی کرونا در کنار ابعاد انسانی آن وضوح بیشتری می‌یابد. تمام موسسات بین‌المللی و نشریات معتبر از کرونا می‌گویند.

به گزارش تجارت‌نیوز ، «سازمان تجارت جهانی» در تازه‌ترین ارزیابی‌ خود گزارش داده است، تجارت کالایی جهان با سقوطی عمیق‌تر نسبت به بحران مالی ۲۰۰۸، ممکن است تا ۳۲ درصد کاهش یابد. برخی تحلیلگران از ترکیدن مجدد حباب مسکن در آمریکا بعد از ۲۰۰۸ خبر می‌دهند.

در سرمقاله اکونومیست آمده است، شوکی که این روزها جهان تجارت را درمی‌نوردد، هولناک است. با قرنطینه شدن کشورهایی که نیمی از تولید ناخالص داخلی جهان را به خود اختصاص می‌دهند، فروپاشی فعالیت‌های بازرگانی بسیار مهلک‌تر از نوبت‌های پیشین خواهد بود. دست آخر سخنان رئیس صندوق بین‌المللی پول سطح هشدارها را به بالاترین حد رساند.

کریستالینا جورجیوا، رکود فعلی را بزرگ‌تر از رکود اقتصادی دهه ۱۹۳۰ میلادی معرفی کرد. به گفته او، صندوق برای مقابله با ابعاد این ویروس برنامه‌ای در چهار مرحله طراحی کرده است که بیشتر بر حمایت از اقشار ضعیف و کشورهای با درآمد پایین تاکید دارد و در کنار آثار رکودی کرونا حداقل دو تغییر در کسب‌وکارها را هم رقم خواهد زد. اکونومیست می‌گوید: پس از کرونا استفاده از فناوری‌های نوین در تجارت افزایش و زنجیره عرضه جهانی به نفع تولید بومی بازطراحی می‌شود.

تکرار «رکود بزرگ» در جهان

ما امروزه با بحرانی روبرو هستیم که تاکنون به چشم ندیده‌ایم. کووید-۱۹ مانند یک صاعقه به سرعت وضعیت اقتصادی و اجتماعی جهان را برهم ریخته است. به‌طوری‌که در دوران زندگیمان مشابه آن را تجربه نکردیم. آنچه در چند هفته گذشته رواج داشت؛ مانند رفتن به مدارس و دانشگاه‌ها و دورهمی‌های خانوادگی و… اکنون به یک ریسک بزرگ تبدیل شده‌اند. مطمئن هستم که با کمک دانشمندان، پزشکان و پرستاران از این بیماری عبور خواهیم کرد. کادر درمانی با فداکاری‌های خود در پی نجات جان انسان‌های بسیاری هستند. در این شرایط افراد، کسب‌وکارها، دولت‌ها، نهادها، ارگان‌های بین‌المللی و… همه در کنار هم باید کمک کنند تا به زودی این پاندمی کنترل شود. صندوق بین‌المللی پول بر اساس وظایف خود باید به آسیب‌پذیرترین اقشار در کشورهای مختلف کمک کند.

صندوق باحضور تمام کشورهای عضو هفته جاری اجلاس مجازی در این خصوص برگزار خواهد کرد.

کجا ایستاده‌ایم؟

با توجه به گزارش چشم‌انداز اقتصاد جهانی که نشانگر افت محسوس رشد اقتصاد بین‌المللی است، ما در شرایطی بحرانی‌تر از دوره افسردگی بزرگ دهه ۱۹۳۰ میلادی قرار داریم. رئیس صندوق بین‌المللی پول می‌گوید انتظار می‌رود ۱۷۰ کشور جهان با کاهش سرانه درآمد مواجه شوند و بحران کنونی بدترین وضعیت از زمان بحران «رکود بزرگ» دهه ۱۹۳۰ میلادی است.

اشاره به رکود بزرگ نشان می‌دهد بحران شیوع کرونا و تبعات اقتصادی آن حتی از جنگ جهانی دوم که یک دهه بعد از رکود بزرگ اتفاق افتاد نیز بیشتر خواهد بود.

در بحران «رکود بزرگ» که از سال ۱۹۲۹ تا ۱۹۳۳ طول کشید، اقتصاد جهانی بیش از یک چهارم کوچک‌تر شد و نرخ بیکاری نزدیک ۲۵ درصد اوج گرفت.

کریستالینا جورجیوا، رئیس صندوق بین‌المللی پول، روز پنج‌شنبه ۲۱ فروردین اعلام کرد این نهاد در نظر دارد کمک‌های مالی خود به کشورهای نیازمند آسیب‌دیده از بحران کرونا را دو برابر کند.

صندوق پیش‌تر طرح اعطای ۴۰ میلیارد دلار وام کم‌بهره و ۱۰ میلیارد دلار وام بدون بهره برای کشورهای نیازمند را تصویب کرده بود، اما خانم جیورجیوا اعلام کرد تاکنون بیش از ۹۰ کشور درخواست کمک از صندوق داشته‌اند و صندوق در نظر دارد به کشورهای نیازمند ۱۰۰ میلیارد دلار کمک مالی کند.

وی گفت انتظار می‌رود دولت‌ها برای مواجهه با کرونا هشت تریلیون دلار بسته حمایتی تصویب کنند، اما اقتصادهای ضعیف در آفریقا و آسیا نیاز به کمک‌های خارجی دارند.

اول: با اقدامات اساسی، مهار و پشتیبانی از سیستم‌های درمانی را ادامه دهید. با توجه به اینکه این یک بحران همه‌گیر است، عبور کردن از دوران ویروس کرونا و دفاع از سلامت مردم برای بهبود اقتصاد جهانی و کشورها ضروری است. بنابراین پیام واضح است: هزینه‌های درمانی را برای آزمایش و تجهیزات پزشکی در اولویت قرار دهید. پزشکان و پرستاران را تحت حمایت مالی و ایمنی قرار دهید. مطمئن شوید که بیمارستان‌ها و کلینیک‌های تازه تاسیس می‌توانند به خوبی کار کنند. برای بسیاری از کشورها، به ویژه در کشورهای نوظهور و در حال توسعه، این به معنای دقیق توزیع مجدد منابع عمومی محدود است. همچنین به معنای افزایش جریان منابع مالی به این کشورها است. این شامل جریان کالاهای حیاتی است: ما باید برای تأمین زنجیره‌ها اختلالات را به حداقل برسانیم و با تاثیر فوری، از کنترل صادرات بر روی تجهیزات پزشکی و مواد غذایی خودداری کنیم.

دوم: محافظت افراد و بنگاه‌ها با اقدامات بزرگ، به‌موقع و هدفمند بخش مالی. این مورد بسته به شرایط کشورها متفاوت است، اما شامل معوقات مالیاتی، یارانه دستمزد و نقل و انتقالات نقدی به افراد آسیب‌پذیر است. گسترش بیمه بیکاری و کمک‌های اجتماعی؛ و تنظیم موقت ضمانت‌نامه‌های اعتباری و شرایط وام. برخی از این اقدامات در موج اول حمایت از سیاست انجام شده است. در حال حاضر بسیاری از کشورها روی موج دوم کار می‌کنند. تداوم حیات افراد و کسب‌وکارها ضروری است. ما باید از بروز مشکلات در برنامه‌های تزریق نقدینگی جلوگیری و از ایجاد زخم اقتصادی که باعث بهبودی بسیار سخت‌تر می‌شود نیز اجتناب کنیم.

سوم: استرس سیستم مالی را کاهش دهیم. گزارش جهانی ثبات مالی ما طیف وسیعی از آسیب‌پذیری‌ها را در بخش مالی تحلیل خواهد کرد. بانک‌ها طی یک دهه گذشته سرمایه و نقدینگی بیشتری ایجاد کرده‌اند و مقاومت آنها در این محیط به سرعت در حال آزمایش است. سیستم مالی با فشارهای قابل توجهی روبه‌رو است و محرک‌های پولی و تسهیلات نقدینگی نقش اساسی را ایفا می‌کنند. نرخ بهره در بسیاری از کشورها کاهش یافته است. بانک‌های مرکزی عمده خطوط مبادله را فعال کرده و موارد جدیدی را برای کاهش استرس بازار مالی ایجاد کرده‌اند. تقویت نقدینگی به طیف گسترده‌ای از اقتصادهای نوظهور، تسکین بیشتری می‌بخشد و مهمتر اینکه، اعتماد به نفس را نیز بالا می‌برد.

چهارم: حتی وقتی در مرحله مهار حرکت می‌کنیم، باید برای احیای مبتلایان و اقتصاد برنامه‌ریزی کنیم. مجددا، ما باید اثرات خطرناک بحران را با اقدامات سیاسی به حداقل برسانیم. این امر مستلزم توجه دقیق و به موقع برای برداشتن محدودیت‌ها است؛ بر اساس شواهد روشن مبنی بر عقب‌نشینی این بیماری همه‌گیر. از آنجا که اقدامات برای تثبیت اقتصاد در دست اجراست و تجارت شروع به عادی شدن می‌کند؛ برای افزایش تقاضا باید سریع عمل کنیم؛ محرک مالی هماهنگ در این مرحله ضروری خواهد بود. در شرایطی که تورم پایین است، سیاست‌های پولی باید تسهیل‌کننده باقی بمانند. کسانی که منابع بیشتر و فضای سیاست‌گذاری بیشتری دارند باید کارهای بیشتری انجام دهند. دیگران، با منابع محدود نیاز به پشتیبانی بیشتری دارند.

صندوق بین‌المللی پول هزار میلیارد دلار ظرفیت وام دارد و آن را در خدمت اعضای خود قرار می‌دهد. ما در حال پاسخ به تعداد بی‌سابقه‌ای از تماس‌ها برای تأمین مالی اضطراری هستیم؛ که با بیش از ۹۰ کشور تاکنون هیات اجرایی ما موافقت کرده است. هیات اجرایی همچنین موافقت کرده که دسترسی مضاعف را به تأسیسات اضطراری خود دو برابر کنیم، که به ما این امکان را می‌دهد تا تقاضای مورد انتظار حدود ۱۰۰ میلیارد دلار بودجه را تأمین کنیم. برنامه‌های وام از قبل با سرعت زیادی تصویب شده‌اند؛ از جمله برای جمهوری قرقیزستان، روآندا، ماداگاسکار و توگو؛ و بسیاری دیگر. ما در حال بررسی مجموعه ابزار خود هستیم تا ببینیم چگونه می‌توانیم بهتر از خطوط اعتباری پیشگیرانه برای تشویق حمایت نقدینگی اضافی، ایجاد خط نقدینگی کوتاه‌مدت و کمک به رفع نیازهای تامین مالی کشورها از طریق گزینه‌های دیگر از جمله استفاده از SDR (ارز مخصوص صندوق بین‌المللی پول) استفاده کنیم. و در جایی‌که ممکن است ما نتوانیم وام دهیم زیرا بدهی یک کشور ناپایدار است، ما به دنبال راه‌حل‌هایی خواهیم بود که بتوانند بودجه بحرانی را باز کنند.

ما برای مهار فوریت بدهی به کشورهای کم‌درآمد تحت تأثیر این بحران، فاجعه مهار و امداد خود را اصلاح کرده‌ایم تا بدین ترتیب فضای بیشتری برای هزینه‌ نیازهای بهداشتی فوری ایجاد شود تا بازپرداخت بدهی. ما در حال همکاری با اهدا‌کنندگان هستیم تا مدت زمان تسویه بدهی افزایش یابد. ما به همراه بانک جهانی، خواستار توقف خدمات بدهی به طلبکاران رسمی دو‌جانبه برای فقیرترین کشورها در جهان هستیم. من به کارمندان صندوق بین‌المللی پول افتخار می‌کنم که در این بحران قدم برداشته‌اند. من مشتاقانه منتظر بحث و تبادل نظر در جلسات بهار در هفته آینده درمورد اینکه چه کاری می‌توانیم انجام دهیم هستم.

نتیجه‌گیری: آزمایشی برای بشریت

با یک خط از ویکتور هوگو نتیجه بگیرم که زمانی گفت: «خطرات بزرگ این زیبایی را دارند که برادری غریبه‌ها را روشن می‌کنند». این تهدید مشترک است که همه ما را گرد هم می‌آورد تا از بزرگترین نقاط قوت بشریت: همبستگی، شجاعت، خلاقیت و شفقت استفاده کند. ما هنوز نمی‌دانیم که چگونه اقتصاد و روش زندگی ما تغییر خواهد کرد اما می‌دانیم که در برابر این بحران مقاومت بیشتری خواهیم کرد.

منبع: دنیای اقتصاد