چرا صادرات نفت ایران کاهش یافت؟

به گزارش تجارت‌نیوز، جدیدترین گزارش تنکر ترکرز نشان می‌دهد صادرات نفت و میعانات گازی ایران در ماه گذشته میلادی با کاهش ۱۹۴ هزار بشکه‌ای، به یک میلیون و ۴۳۰ هزار بشکه رسیده است. این شرکت تخصصی ردیابی نفتکش‌ها دو ماه پیش نیز از کاهش 162 هزار بشکه‌ای صادرات نفت ایران خبر داد. 

اما علت کاهش 356 هزار بشکه‌ای صادرات نفت ایران چیست؟ یکی از دلایل کاهش صادرات نفت ایران افت تقاضای نفتی کشورهای شرق آسیاست؛ چراکه به نظر می‌رسد کاهش رشد اقتصادی در این منطقه منجر به کاهش تقاضا شده است. 

چین؛ مشتری نفت تخفیف‌دار ایران

نگاهی به صادرات نفت ایران پس از خروج آمریکا از برجام نشان می‌دهد به دنبال وضع تحریم‌هایی که در سال ۲۰۱۲ از سوی ایالات متحده علیه ایران اعمال شد، بسیاری از کشورها خرید از ایران را متوقف کردند.

با این حال دولت سیزدهم بارها اعلام کرده صادرات نفت ایران طی چند ماه اخیر رکورد پنج ساله را شکسته است. اما این رشد صادرات هم ریشه در چند دلیل دارد که ازجمله آن می‌توان به چشم‌پوشی آمریکا از تحریم ایران و البته ارزان‌فروشی نفت دارد. چنان که شاید ایران منابع خود را با قیمت واقعی عرضه کند، بعید است چین ریسک دورزدن تحریم‌ها و مقابله با آمریکا در این راه را به جان بخرد. از این رو باید پکن را مشتری نفت ارزان و تخفیف‌دار ایران دانست و نه مشتری نفت ایران. 

همچنین، بر هیچ‌کس پوشیده نیست که در آغاز تحریم‌ها به‌ویژه در مدت زمانی که چین درگیر ویروس کرونا بود تقاضای نفت این کشور تقریباً به صفر رسید و حتی به دلیل نبود تقاضا قیمت نفت در یک اتفاق تاریخی منفی شد. 

از سوی دیگر، پشت تحریم‌های جدید آمریکا دونالد ترامپ جمهوری‌خواهی حضور داشت که سیاست‌های او بسیار سخت‌گیرانه‌تر از جو بایدن، رئیس جمهوری کنونی ایالات متحده بود و هیچ نوع اغماضی در سیاست‌های تحریمی وی دیده نمی‌شد؛ در حالی که اکنون کاخ سفید در اختیار دموکرات‌هایی قرار دارد که در سیاست خارجه خود کمتر از اهرم فشار استفاده می‌کنند.

این در حالی است که وزارت نفت در ارائه داده‌های خود هیچ‌گاه به چنین مواردی اشاره نمی‌کند و صرفاً با ارائه اعداد و ارقامی کلی سعی دارد رشد صادرات نفت را دستاورد محض خود جا بزند؛ در حالی که همزمانی دولت قبل و ریاست جمهوری ترامپ را نمی‌توان با همزمانی فعالیت دولت رئیسی و حزب دموکرات مقایسه کرد. شاید اگر اکنون فعالیت دولت قبل ادامه داشت، تیم مذاکره‌کننده دست بازتری در مذاکرات هسته‌ای داشت و با توجه به دیدگاه آن نسبت به سیاست خارجی، برجام بار دیگر به اجرا درمی‌آمد و همانند سال 1395 صادرات نفت کشور به دو میلیون و 800 بشکه با قیمت واقعی می‌رسید.   

کاهش صادرات نفت ایران نشانه چیست؟

درحال حاضر به نظر می‌رسد که دم خروس دولت رئیسی بیرون زده و کاملا مشخص شده که افزایش صادرات هنر دولت نبوده است؛ چراکه با کاهش حدود 400 هزار بشکه‌ای صادرات نفت ایران، در پی رکود اقتصادی چین فعلا این مشتری پرو پا قرص نفت ایران دست از خرید کشیده و رقم صادرات به یکباره کاهش یافته است.

البته اکنون عمده مشتریان نفت ایران شرکت‌ها و پالایشگا‌های کوچک چینی هستند و نفتی که به دلیل تحریم‌های آمریکا علیه ایران مشتری ندارد با تخفیف‌های نجومی به دست مشتریان می‌رسد. 

رفتار پکن نیز به گونه‌ای است که نشان می‌دهد آن‌ها برای سرمایه‌گذاری و اجرای پروژه‌های بزرگ، بیشتر در سمت رقبای ایران ایستاده‌اند.

چندی پیش  سعد الکعبی، وزیر انرژی و مدیرعامل شرکت قطر انرژی، اعلام کرد که این شرکت با شرکت ملی نفت چین برای تامین سالانه چهار میلیون مترمکعب تن گاز طبیعی مایع برای مدت 27 سال قرارداد امضا کرده و این فقط یک نمونه از قراردادهای چین با کشورهای دارای منابع نفتی و گازی است.

هرچند در هر صورت چه با فروش نفت و چه قراردادهای صادرات غیرنفتی نمی‌تواند نفع اقتصادی چندانی برای ایران داشته باشد و وجود نام ایران در لیست سیاه FATF باعث می‌شود پول فروش نفت و صادرات غیرنفتی با تهاتر با غذا، دارو یا ارزهای کم‌ارزش دیگر پرداخت شود.

در واقع نکته حائز اهمیت دیگر در مورد صادرات نفت ایران این است که حتی اگر رکود در کشورهای شرق آسیا نادیده گرفته شود و فرضا چین هنوز هم تشنه نفت ایران باشد، پول این صادرات به کشور نمی‌رسد. چنانکه اوایل آبان امسال مرکز پژوهش‌های مجلس پیش‌بینی کرد دولت به دلیل محقق نشدن درآمدهای پیش‌بینی‌شده از محل فروش و صادرات نفت و فرآورده‌های نفتی، در پایان سال با کسری بودجه ۳۸۰ هزار میلیارد تومانی مواجه شود.

با این تفاسیر دولت برای رفع تحریم‌ها برنامه مشخصی ندارد و همچنان تحریم را نعمت می‌داند و به نظر می‌رسد به فروش نفت به چین آن‌هم هروقت چین تمایل داشت قانع شده و کسری بوده 400 هزار میلیاردی هم برای دولت سیزدهم اهمیت چندانی ندارد. هرچند چین هم در حال حاضر از خرید نفت ایران بی‌نیاز شده و آمار و ارقام هم گویای افت تقاضای این کشور برای نفت است.