سرنوشت نامعلوم نفتا

الهام میرمحمدی: قرارداد تجارت آزاد آمریکای شمالی یا نفتا (NAFTA)، توافقنامه‌ای میان کانادا، مکزیک و آمریکاست که یک بلوک تجاری سه‌جانبه در آمریکای شمالی تشکیل داده است. طبق این توافقنامه که در ژانویه سال 94 به اجرا گذاشته شد، تمام محدودیت‌های تجارت و سرمایه‌گذاری میان این سه کشور از میان رفت.

به گزارش تجارت‌نیوز به نقل از سی‌ان‌ان، از مهم‌ترین وعده‌های انتخاباتی دونالد ترامپ، ایجاد تغییرات اساسی در قرارداد نفتا بود. او بارها اعلام کرد، نفتا آسیب‌های فراوانی را متوجه کارگران و تولیدکنندگان آمریکایی کرده است. پایین بودن قابل توجه تراز تجاری آمریکا با مکزیک از مهم‌ترین عوامل ناامیدی ترامپ از این قرارداد بود.

او که پیش‌تر نفتا را بدترین قرارداد تجاری آمریکا می‌دانست و تهدید کرد که از آن خارج می‌شود، بعدها تغییر موضع داد و تهدید او به تقاضای بازنگری قرارداد تبدیل شد.

دور اول مذاکرات این پیمان تجارت سه‌جانبه هفته گذشته در واشنگتن انجام شد. مقامات این کشورها در بیانیه‌ای اعلام کردند، با در نظر گرفتن استانداردهای تجارت در قرن 21، به انجام مذاکراتی جامع که به نفع شهروندان هر سه کشور باشد، متعهد شده‌اند.

دور دوم، اول تا پنجم سپتامبر در مکزیکوسیتی و دور سوم نیز در اواخر ماه سپتامبر در اوتاوا برگزار می‌شود.

همچنین گفته شده، دور چهارم این مذاکرات، در ماه اکتبر و در واشنگتن‌دی‌سی انجام خواهد شد. این کشورها در نظر دارند با برگزاری 7 دور مذاکره جداگانه، تکلیف این توافقنامه را تا پایان دسامبر سال جاری میلادی مشخص کنند. البته مقامات هر سه کشور پیش‌بینی کرده‌اند، ماه دسامبر ممکن است آخرین ضرب‌الاجل نباشد و این مذاکرات تا اوایل سال 2018 به طول بینجامد. از نگاه بسیاری از تحلیل‌گران، با توجه به چالش‌های پیش رو، مدت‌ زمان در نظر گرفته‌شده بسیار کوتاه است.

مذاکرات نفتا در حالی برگزار می‌شود که مذاکره‌کنندگان هر سه کشور بر به‌روز شدن این پیمان در راستای منافع خود تاکید دارند. نمایندگان آمریکا، مکزیک و کانادا، با اذعان به این که بیش از سه دهه از عمر این قرارداد می‌گذرد و نیاز به روزآمدسازی دارد، اولویت خود را حمایت از منافع ملی کشورهای خود اعلام کرده‌اند.

این در حالی است که، شهروندان مکزیکی به ازسرگیری مذاکرات کشورشان با کشورهای عضو نفتا اعتراض دارند. اما مقامات مکزیک معتقدند، این قرارداد باید به‌روز شود.

گابریل سی‌یر، کارشناس مسائل اقتصادی در این باره گفته است، مکزیکی‌ها به دنبال آن هستند تا قرارداد نفتا مورد بازنگری قرار بگیرد، چرا که در زمان تنظیم مفاد قرارداد، مواردی چون انرژی، فناوری و تجارت الکترونیک مورد بحث قرار نگرفته است.

کانادا، دیگر شریک این توافقنامه هم، طی ماه‌های گذشته تنش‌های اقتصادی بسیاری بر سر مبادلات تجاری با آمریکا داشته است.

به گفته مقامات ایالات متحده آمریکا، این نخستین بار در تاریخ است که این کشور وارد مذاکره برای رسیدن به توافقی می‌شود که پیش‌تر به طور جامع انجام شده است.

تحلیل‌گران می‌گویند، مدت‌زمان در نظر گرفته شده برای بازنگری این قرارداد کوتاه است. موافقت برای انعقاد اصل قرارداد، که تیم ترامپ معتقد است باعث از دست دادن 700 هزار شغل و بسته شدن کارخانه‌ها در آمریکا شده است، چندین سال به طول انجامید.

از یک سو انتخابات کنگره آمریکا و از سوی دیگر انتخابات ریاست‌جمهوری مکزیک در راه است. انریکه پنیا نیتو، رئیس‌جمهور فعلی مکزیک به دلیل محدودیت دوره، نمی‌تواند در این انتخابات شرکت کند. وزیر اقتصاد مکزیک که مذاکره‌کننده ارشد برای رسیدگی به مفاد این قرارداد است، بارها هشدار داده که در زمان تبلیغات انتخاباتی که بهار آینده برگزار می‌شود، پاسخی برای پرسش‌های سیاستمداران در این مورد نخواهد داشت، مگر اینکه تکلیف این معاهده تا پیش از آغاز سال 2018 مشخص شود.

در نشست هفته گذشته، رهبران کشورهای مکزیک و کانادا با اشاره به موفقیت‌های تجاری که این قرارداد از سال 1994 تاکنون به ارمغان آورده، نسبت به بازنگری در مورد این پیمان سه‌جانبه ابراز خوشبینی کردند.

رابرت لایتیزر، نماینده تجاری آمریکا اما با اشاره‌ای کوچک به مثبت بودن مذاکرات، بیش از هر چیز، به مشاغل از میان رفته و تعطیلی کارخانه‌ها پرداخت و این پیمان را محکوم کرد. او همچنین تاکید کرد، این توافقنامه به هیچ وجه برای آمریکایی‌ها موفق عمل نکرده است.

از چالش‌برانگیزترین مباحثی که در دور اول مذاکرات مورد بحث قرار گرفت، «قواعد مبدا» بود.

کشور مبدا کشوری است که کالا در آن تولید یا ساخته می‌شود و به منظور اعمال اهداف تعرفه‌ای گمرکی، محدودیت‌های مقداری یا هر اقدام دیگر مرتبط با امر تجارت در آن به کار گرفته می‌شود. این بدان معناست که مقدار مشخصی از قطعات محصول تولیدی در هر یک از سه کشور باید در همان کشور مبدا تولید شود. به عنوان مثال 62 درصد از قطعات خودرویی که در یکی از این سه کشور فروخته می‌شود باید در کشور اصلی تولید شود.

دولت ترامپ در حال حاضر، بازنگری این قوانین را از کلیدی‌ترین نکات این مذاکرات می‌داند.

در حال حاضر، تردیدها در مورد اینکه آیا آمریکا قصد دارد قوانینی جداگانه برای هر دو کشور وضع کند، کانادا و مکزیک را نگران کرده است. پیش‌تر در ماه آپریل هم، وزیر اقتصاد مکزیک در مصاحبه‌ای عنوان کرد، در نظر گرفتن قوانین جداگانه برای هر یک از کشورها، منجر به لغو این قرارداد از سوی مکزیک خواهد شد. در حال حاضر، به گفته مقامات دولتی مکزیک، دور اول مذاکرات نتیجه خاصی نداشته است.

لایتیزر پیش‌تر گفته بود: دونالد ترامپ به دنبال تنها چند تغییر ساده در مفاد و به‌روزرسانی برخی فصول این قرارداد نیست. ما احساس می‌کنیم معاهده نفتا اساسا، شکست اقتصادی بسیاری از آمریکایی‌ها را به دنبال داشته و نیاز به تغییرات عمده دارد.

با توجه به این مواضع از سوی تیم ترامپ و همین‌طور پیچیده بودن مذاکرات تجاری، به نظر می‌رسد دور دوم مذاکرات نفتا سخت و طولانی باشد. این در حالی است که دونالد ترامپ طی 8 ماه گذشته موفق نشده، یکی دیگر از وعده‌های انتخاباتی‌اش را عملی کند.

لازم به ذکر است، خودروسازان یکی از ذی‌نفعان این توافقنامه بوده‌اند. با اجرای قرارداد نفتا این امکان برای خودروسازان فراهم شد تا برای بهینه ساختن ساختار عملیاتی و کم کردن هزینه‌های تولیدی کسب‌وکارهای خود، بهترین مکان را برای راه‌اندازی کارخانه‌هایشان انتخاب کنند. تحولاتی از این دست موجب شد تا خودروسازان بتوانند قدرت رقابتی خود را در سطح جهان حفظ کنند. از سوی دیگر نفتا تاکنون میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری داخلی و سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی برای آمریکا، کانادا و مکزیک به همراه داشته است. در کنار چنین مزیت‌هایی اما، دونالد ترامپ به کسری تجاری آمریکا و استقرار کسب‌وکارهای آمریکایی در خارج از مرزهای این کشور معترض است و می‌خواهد تغییرات بنیادین در مفاد این قرارداد به وجود آورد.

بر اساس گزارش‌های منتشرشده، کانادا بزرگ‌ترین و مکزیک دومین بازار بزرگ صادراتی برای آمریکا در سال 2016 بوده‌اند. در بخش واردات هم مکزیک و کانادا به ترتیب در جایگاه دوم و سوم قرار گرفتند که آمریکایی‌ها بیشترین واردات را از این دو کشور داشته است.

مجموع کسری تجاری آمریکا در سال 2016 با کشورهای کانادا و مکزیک به 75 میلیارد دلار رسید. ناگفته نماند که در همین سال، کسری تجاری صنعت خودروی آمریکا مقابل مکزیک به تنهایی 74 میلیارد دلار بود. بر اساس آمارها حدود 40 درصد کل صادرات وسایل نقلیه سبک آمریکا، 50 درصد از واردات وسایل نقلیه سبک آمریکا، 75 درصد از ارزش کل صادرات قطعات خودروی آمریکا و همین‌طور 51 درصد از ارزش کل واردات قطعات خودروی آمریکا از کانادا و مکزیک بوده است.

با استناد به این اعداد و ارقام، ترامپ دیدگاه درستی را در خصوص آینده نفتا اتخاذ کرده است. اما کارشناسان اقتصادی و صاحب‌نظران حوزه خودرو نظری متفاوت دارند. به عقیده آنها، هر سیاستی که موجب شود آمریکا از قرارداد نفتا خارج شود و یا محدودیتی بر صنعت خودروی این کشور ایجاد کند، منجر به افزایش هزینه‌های تولید، کاهش بازدهی سرمایه‌گذاران و کاهش رقابت تولیدکنندگان و عرضه‌کنندگان صنعت خودروی آمریکا منجر می‌شود.

این در حالی است که هدف ترامپ برای خروج یا مذاکره مجدد نفتا، وضع تعرفه‌های سنگین و بازگرداندن مشاغل به خاک این کشور است. اما آنچه از شواهد بر می‌آید، هر کدام از این تصمیم‌ها منجر به از دست دادن حاقل 31 هزار شغل در صنعت خودرو و قطعات خودروی آمریکا خواهد شد.

با برگزاری دور نخست مذاکرات نفتا در واشنگتن، شرکت‌های خودروسازی در تلاشند سهم خود را از این مذاکرات به دست آورند. اما بعید به نظر می‌رسد که پایان این مذاکرات منجر به بهتر شدن شرایط خودروسازان شود.