کدام اصلاحات اقتصادی پس از گرانی بنزین در راه است؟

افزایش چشمگیر قیمت بنزین در 15 نوامبر (24 آبان‌ماه) واکنش‌های مردم ایران را به‌دنبال داشت.

به گزارش تجارت‌نیوز ، به نقل از اکونومیست ، در برخی از شهرهای ایران، معترضان بزرگراه‌ها را مسدود کردند و با آتش زدن بانک‌ها و جایگاه‌های بنزین خشم خود را نشان دادند.

این نشریه انگلیسی مدعی شده است که این شدیدترین ناآرامی در ایران از سال 2009 تاکنون (1388 شمسی) بوده است. بیشترین اعتراضات در خوزستان، استان غنی از نفت ایران و همچنین شهرهای کوچک اطراف تهران رخ داده است.

اکونومیست در ادامه نوشته است: دو سال پیش هم پس از افزایش قیمت تخم‌مرغ و بسیاری از کالاهای اساسی دیگر، قشر فقیر جامعه با آمدن به خیابان‌ها، اعتراضات خود را به گوش مسئولان رساندند. این بار اما طبقه متوسط که از افزایشِ بیشترِ قیمت‌ها در هراس است واکنش نشان داد.

گویی دولت ایران می‌دانست با اجرایی کردن این تصمیم با واکنش مردم مواجه خواهد شد. بارها و بارها طرح افزایش قیمت سوخت از سوی مقامات دولتی مطرح اما هر بار به تعویق افتاده بود. این بار دولت تا نیمه شب 15 نوامبر (تعطیلات آخر هفته در ایران) منتظر ماند.

پس از آن بنا بر تصمیم‌گیری دولت ایران، قیمت بنزین سهمیه‌ای که 60 لیتر در ماه است، 50 درصد و بنزین آزاد 200 درصد (سه برابر) گران شد.

دولت احتمالا امیدوار بود تا با اولین برف زمستانی در ایران، معترضان در خانه بمانند، اما اینطور نشد.

ناآرامی‌ها تا جایی پیش رفت که دولت ناچار شد دسترسی مردم به اینترنت را قطع کند. برخی از شهروندان هم پیامک‌هایی مبنی بر دیده شدن در اعتراضات و خودداری از «حضور در تجمع غیرقانونی» دریافت کردند.

به‌نوشته اکونومیست، مقامات ایرانی اعلام کرده‌اند که مراکز شرارت دنیا پروژه ناامن‌سازی در کشور را کلید زده‌اند. سوال اما این است که چرا در چنین شرایط دشوار اقتصادی دولت این تصمیم را گرفته است؟ به‌نظر می‌رسد گرانی هیچ کالایی تاکنون چنین حساسیتی را ایجاد نکرده بود.

از زمان ملی شدن صنعت نفت ایران در سال 1952، ایرانی‌ها سوخت ارزان را حق مسلم خود می‌دانند.

ایران در فهرست کشورهایی قرار دارد که یارانه قابل توجهی برای سوخت در نظر گرفته است. بنزین پیش از گرانی از نفت خام و حتی از یک بطری آب معدنی هم ارزان‌تر بود.

سوخت ارزان بسیاری از مردم را به پایتخت ایران کشانده و در حال حاضر افراد زیادی به‌عنوان راننده زندگی خود را می‌گذرانند. برخی دیگر بنزین ارزان را به کشورهای همسایه قاچاق می‌کنند. در عین حال تهران یکی از آلوده‌ترین شهرهای جهان است.

پس از خروج آمریکا از توافق هسته‎ای موسوم به برجام، دونالد ترامپ اعلام کرد که قصد دارد بیشترین فشارها را بر اقتصاد ایران وارد کند.

چندی پیش حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران با افتخار اعلام کرد که این کشور به‌خوبی موفق شده در برابر این فشارها بایستد.

ریال ایران که طی یک سال گذشته بیش از 60 درصد از ارزش خود را از دست داده، حالا اندکی بهبود یافته است. این بهبود البته حاصل افزایش مالیات، فروش برخی دارایی‌های دولتی و صادرات محصولات پتروشیمی بوده است. دولت از این طریق در تلاش است تا کاهش درآمدهای نفتی را تا حدی جبران کند.

اکونومیست مدعی شده است که احتمالا داده‌های اقتصادی اخیر اعتمادبه‌نفس کاذب دولت را به‌همراه داشته است.

ماه گذشته بانک جهانی پیش‌بینی کرد که تورم سال آینده در ایران به یک‌چهارم میزان کنونی کاهش خواهد یافت. این گزارش با اشاره به چشم‌انداز اقتصاد ایران در سال آینده نوشته است: تولید ناخالص داخلی در ایران که با کاهش 8.7 درصدی مواجه شده بود، در سال 2020 تا 2022 با خروج از رکود به حدود نیم درصد خواهد رسید.

همچنان و با وجود مشکلات اقتصادی یک سال و نیم اخیر، ایران پس از عربستان سعودی دومین اقتصاد بزرگ خاورمیانه است.

به‌نوشته اکونومیست اما تحریم‌های ترامپ آسیب‌رسان بوده است. بودجه سال جاری شمسی با فرض فروش 1.5 میلیون بشکه در روز با قیمت 54 دلار بسته شد. اما به‌نظر می‌رسد ایران برای فروش یک‌سوم از این میزان هم دچار مشکل شده است.

به‌گفته یک مقام وزارت دارایی در ایران، درآمدهای نفتی که قرار بود برای پوشش یارانه‌های دولتی (25 میلیارد دلار معادل پنج درصد از تولید ناخالص داخلی) مورد استفاده قرار بگیرد، حالا 70 درصد کمتر از بودجه مورد نظر است.

اکونومیست در ادامه توضیح داده است که حالا مردم قرار است بهای کسری بودجه دولت را بپردازند.

کاهش ارزش ریال و افزایش تورم، قدرت خرید کارگران و کارمندان را تحت‌الشعاع قرار داده است. یک کارمند ارشد دولتی که در ابتدای سال جاری حدود دو هزار دلار در ماه درآمد داشت حالا تنها می‌تواند معادل 400 دلار درآمد کسب کند. قیمت مواد غذایی با سرعت بیشتری در مقایسه با تورم در حال افزایش است و علاوه بر اقشار آسیب‌پذیر جامعه، زندگی برای قشر متوسط هم سخت شده و فقر در حال افزایش است.

مقامات در ایران به‌خوبی می‌دانند که باید هرچه سریع‌تر خشم و نگرانی را در مردم از میان ببرند. انتخابات مجلس در آینده نزدیک برگزار می‌شود و حسن روحانی گفته است، پس‌انداز ناشی از کاهش یارانه بنزین قرار است به‌شکل نقدی میان مردم توزیع شود.

بر اساس آماری که از سوی مسئولان اعلام شده، حدود 18 میلیون خانوار (سه‌چهارم از جمعیت ایران) واجد شرایط یارانه جدید هستند. پرداخت یارانه‌های جدید و سیاست‌های پوپولیستی دولت روحانی در حالی شروع شده که پیش از این او یارانه‌‌‌های نقدی را که در دوران محمود احمدی‌نژاد برای پرداخت به مردم تصویب شده بود، برای برخی خانوارها قطع کرد.

با گرانی بنزین حالا مردم نگرانند که افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل موجب افزایشِ بیشترِ مواد غذایی شود.

ترامپ قطعا مشکلات ایران را موفقیتی در جهت سیاست خارجی دولتِ خود تلقی می‌کند.

اکونومیست در پایان می‌پرسد: درحالی‌که اعتراضات گذشته از یاد رفته و ناآرامی‌های اخیر هم مهار شده، چه تغییرات و اصلاحاتی قرار است اتفاق بیفتد و مقامات ایرانی چه روندی را در پیش خواهند گرفت؟