چابهار، محک صداقت آمریکا برای توسعه افغانستان

آمریکا در راهبرد جدید نظامی خود برای جنوب آسیا که اواخر مرداد ماه سال گذشته از سوی «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری این کشور پس از چند ماه تاخیر اعلام شد بر افزایش نقش سیاسی هند در افغانستان تاکید دارد و هند نیز که سال‌ها در حوزه‌های فرهنگی و اقتصادی افغانستان هزینه کرده و منطقی است انتظار داشته باشد آمریکا در روند همکاری‌هایش با افغانستان در حوزه چابهار کارشکنی نکند.

به گزارش تجارت‌نیوز ، افغانستان نیز انتظار دارد در روند اجرای توافقنامه چابهار که می‌تواند نجات بخش اقتصاد و به تبع آن ضامن تامین امنیت این کشور باشد؛ شاهد اقدام عملی آمریکا برای 17 سال وعده به منظور ایجاد امنیت و آبادانی باشد.

اما واقعیت موجود در حال حاضر تضمین کننده تحقق انتظارات هند و افغانستان نیست و تاجران فعال در چابهار از برخی مشکلات بانکی خود برآمده از سایه آمریکا بر فرآیندهای همکاری بانک‌های بین المللی خبر می‌دهند.

بدیهی است که تجارت بین المللی نیاز به زیر ساخت‌های مالی برای مبادلات بانکی در سطح بین‌المللی دارد و هنوز با توجه به سیاست‌های خصمانه آمریکا علیه ایران و حملات لفظی و تهدیدهای مستقیم و غیر مستقیم شرکت‌ها و بانک‌ها تاجران افغان برای مبادله ارزش کالاهای تجاری خود در سختی هستند افغانستان برای بهبود اقتصاد خود و رهایی از کمک‌های خارجی که تمام حیثیت کشور را تحت شعاع قرار داده نیازمند تثبیت کارکرد و ارتقای بهره‌وری ظرفیت‌های اقتصادی خود است و در این راه باید به زیر ساخت‌های متنوعی از قبیل جاده و راه آهن، خطوط انتقال انرژی و همچنین بنادر متعدد دسترسی داشته باشد.

برای مدت‌ها بنادر کشور پاکستان نزدیکترین گزینه‌های افغانستان برای بهره مندی از آب‌های آزاد به منظور تجارت بود اما از خرداد ماه سال 1395 با امضاء توافقنامه سه جانبه چابهار توسط مقامات ارشد کشورهای هند، ایران و افغانستان در تهران گذرگاه جدیدی با مزیت‌های نسبی فراوان از جمله کوتاهی مسیر، امنیت و کیفیت راه‌های دسترسی و برخورداری از تسهیلات مالیاتی در افق فعالیت بارزگانی و ترانزیت افغانستان گشوده شد.

اگر چه ایران از 25 سال پیش از این تاریخ بندر چابهار را به عنوان منطقه ویژه اقتصادی اعلام کرده بود و حتی در سال 2003 میلادی هند و ایران در مورد توسعه این منطقه موافقت‌هایی داشتند، اما تحریم‌های یک جانبه غرب علیه ایران و تعلل برآمده از تردید و نگرانی هند در کنار تنش‌های منطقه سبب شد که چابهار نقش مهم خود را ایفا نکند.

البته ایران بیش از سه دهه است که آثار تحریم‌های ظالمانه تحمیل شده از سوی آمریکا و همپیمانانش را مدیریت می‌کند و به خوبی آموخته است چگونه با حفظ استقلال و حرکت به سمت خودکفایی در این فضای خصمانه راه را برای تأمین منافع خود باز نگه دارد اما منطقی نیست این میزان انعطاف راهبردی را از همه طرف‌های اقتصادی ایران درعرصه بین المللی انتظار داشت و بخواهیم همه بتوانند منافع خود را بدون همراهی با آمریکا تامین کنند.

امضا توافق جامع و نهایی هسته‌ای وین با عنوان برنامه جامع اقدام مشترک یا «برجام» که 23 تیرماه سال 1394 خورشیدی انجام شد، نقطه عطف برانگیختگی انگیزه هند و افغانستان به منظور تلاش برای تحقق آرزویی شد که سال‌ها در مورد چابهار دنبال می‌کردند.
بنابر این برجام فرصتی شد تا منطق دغدغه کشورهایی که نگران همکاری اقتصادی با ایران بودند؛ باطل شود و مبادلات تجاری رونق بگیرد اما آمریکا این گشایش را بر نتابید و مستقیم و غیرمستقیم برای تیره کردن تصویر افق همکاری‌های اقتصادی با ایران می‌کوشد.

اما توافقنامه چابهار در بین کارشکنی‌های آمریکا موضوعی ویژه است، زیرا این طرح می‌تواند نماد راستی آزمایی آمریکا در صداقتش پیرامون وعده‌هایش به دو کشور هند و افغانستان باشد.

اشاره به این مشکل تنها از سوی تاجران افغانستان نبود است، «محمد رضا بهرامی» سفیر جمهوری اسلامی ایران در کابل نیز چندی قبل به همین مانع اشاره داشت.

بهرامی در آخرین روزهای اسفند ماه سال قبل در جلسه رونمایی از تحقیقات علمی مشترک ایران، افغانستان و هند پیرامون تجزیه و تحلیل راهبرد بندر چابهار؛ از این بندر به عنوان جلوه تفکر اتصال منافع منطقه‌ای نامبرد و افزود: تبلور مزایای این طرح منوط به تسهیل روابط بانکی است.

او در این جلسه که عبدالله عبدالله رئیس اجرایی دولت وحدت ملی افغانستان و سفیر هند نیز حضور داشتند افزود که از طریق وصل کردن منافع در منطقه می‌توان در ایجاد تسهیلات، تولید ثروت و بهبود رفاه بیشتر برای مردم منطقه گام برداشت.

وی ظرفیت‌های موجود در منطقه را به قدری بالا دانست که امکان اجرای همه طرح‌های توسعه‌ای بدون تداخل یا تقابل و تعارض با یکدیگر، وجود دارد.

بهرامی خطاب به کشورهایی که برای ایران محدودیت وضع کرده‌اند، گفت که اگر در فهم ضرورت توسعه افغانستان و کمک به بهبود وضعیت این کشور برای ایجاد امنیت اشتراک نظر وجود داشته باشد، باید در حوزه همکاری با افغانستان این محدودیت‌ها کنار گذاشته شود تا امکان توسعه و پیشرفت طرح‌هایی مانند چابهار به نتیجه مطلوب برسد.

سفیر هندوستان در کابل نیز که چند روزی است ماموریتش پایان یافته در آن نشست پیرامون چابهار گفت که این طرح برخوردار از دو منطق اقتصادی و منطق امنیتی است و همه کشورها باید بر اساس سیاست برد - برد این راهبرد را دنبال کنند.

«من پریت هورا» در تبیین چالش‌های پیش روی چابهار اشاره داشت که تحریم آمریکا مانعی برای سرمایه گذاری و رونق کار تاجران افغانستان است.

البته در این میان آمریکا همچنان برای کار شکنی‌های خود بهانه می‌آورد.

در آخرین مورد از این بهانه، دیروز دوشنبه برخی رسانه‌های افغانستان به نقل از همکارانشان در هند گفتند که «آلیس ولز» معاون وزارت امور خارجه آمریکا و نماینده ویژه این کشور در جنوب آسیا اعلام کرده است در مورد چابهار آنها باید مطمئن شوند که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در این منطقه منفعتی نداشته باشد و معنای این سخن تلف کردن زمان به بهانه رد یا اثبات این ادعاست.

ایران در حال حاضر مسیر چهار دهه گذشته خود را در برابر زیاده خواهی آمریکا و متحدانش دارد قاطعانه طی می‌کند و هند نیز اگر چه با توجه به ظرفیت‌های اقتصادیش به اشکال دیگری از طرح چابهار بهره مند است فقط در این میان تنها افغانستان است که از یک سو آمریکای لانه کرده در خانه‌اش به آنها وعده کمک و حمایت می‌دهد و از آن طرف موانع فعالیت اقتصادی این کشور را که به دست اوست مرتفع نمی‌کند.

به نظر می‌رسد افغانستان برای توسعه اقتصادی و تامین امنیت با ثبات برای خود نخست باید تکلیفش را با سیاست‌های دوگانه آمریکا روشن کند و بین ماهیگیری یا گرفتن ماهی یکی را انتخاب کند.

منبع: ایرنا