ايران به پيمان تجارت آزاد با همسايگان شمالی پيوست

به گزارش تجارت‌نیوز ، امروز آمارهای تجارت جهانی نشان می‌دهد كه با وجود عضویت ۱۶۴ كشور در سازمان تجارت جهانی، همچنان بالغ بر ۸۰ درصد از تجارت جهان در سطح منطقه‌ای انجام می‌شود و این در حالی است كه سهم كالاهای ایرانی در بازار منطقه، تنها 3 درصد از كل واردات همسایه‌ها را تشكیل می‌دهد.

این آماری است كه چندی قبل از زبان محمدرضا مودودی، سرپرست سابق سازمان توسعه تجارت بیان شد؛ آماری كه نشان می‌دهد هر چند بخش قابل توجهی از كشورهای دنیا، امروز تجارت در یک فضای جهانی را پذیرفته‌اند اما همچنان این تجارت با همسایگان و كشورهای حاضر در یك منطقه است كه حرف نخست را می‌زند، تجارتی كه هر چند ایران در سال‌های گذشته بخش زیادی از ظرفیت بالقوه موجود در آن را از دست داده اما با پیوستن به اتحادیه اقتصادی اوراسیا گامی مهم برای جبران این فرصت از دست داده برداشته است.

هرچند موقعیت جغرافیایی ایران، باعث شده این كشور در تاریخ طولانی خود، همواره نقشی كلیدی در تجارت ایفا كند و از جاده ابریشم تا تجارت در دوران مدرن، عبور محموله‌های ترانزیتی از ایران، برای بسیاری از كشورهای منطقه، یك مزیت نسبی قابل توجه به وجود آورد اما در سال‌های گذشته ایران اولویت اقتصادی خود را تغییر داده و نقش‌آفرینی به عنوان یك صادركننده نفت و یك مسیر تردد برای ترانزیت كالاهای صادراتی دیگر كشورها، تلاش كرده خود را در حوزه صادراتی غیرنفتی نیز مطرح كند.

آمار صادرات غیرنفتی ایران در سال 97 نشان از صادرات بیش از 40 میلیارد دلاری تاجران ایرانی دارد و هر چند این عدد در دوران تحریم، یك موفقیت به شمار می‌رود اما همچنان فاصله‌ای طولانی تا رسیدن به اهداف بلندمدت دارد.

حتی اگر محدودیت‌های تحریم را نیز كنار بگذاریم، نوع محصولات صادراتی ایران كه بسیاری از آنها از فناوری‌های نوین فاصله دارند از یك سو و دشواری و هزینه بالای نقل و انتقال كالا به مقاصد دور باعث شده كه لااقل در كوتاه‌مدت تمركز بر بازارهای منطقه‌ای و نیاز كشورهای همسایه اولویتی مهم برای اقتصاد ایران باشد.

جدای از چین به عنوان مهم‌ترین غول در حال رشد اقتصاد جهان كه از سال‌ها قبل، در فهرست شركای تجاری مهم ایران قرار گرفته، آمارهای تجاری كشور در سال‌های اخیر نشان می‌دهد كه عراق، بیشترین حجم از صادرات ایران را به خود اختصاص داده و كشورهایی مانند امارات متحده عربی و تركیه دیگر شركای مهم تجاری ایران به شمار می‌روند.

در طول این سال‌ها علامت سوال مهمی كه در كارنامه تجاری ایران وجود داشته، چرایی پایین بودن میزان تجارت دوجانبه با روسیه است، همسایه شمالی كه هر چند از نظر سیاسی همكاری‌های گسترده‌ای داشته اما در عرصه اقتصاد هیچ‌گاه در فهرست اصلی‌ترین شركای تجاری كشور قرار نگرفته است.

آخرین آمارهای ارائه شده نشان می‌دهد كه متوسط صادرات ماهانه ایران به روسیه طی ۵ ماهه نخست سال ۲۰۱۹ میلادی به ۵۱ میلیون دلار رسیده است. هر چند این عدد در قیاس با سال میلادی قبل، در هر ماه افزایش بیش از شش میلیون دلاری را نشان می‌دهد اما حتی در صورت تداوم این روند تا پایان سال نیز، كل صادرات ایران به روسیه در مرز 600 میلیون دلار قرار می‌گیرد كه در قیاس با وضعیت اقتصاد روسیه بسیار ناچیز است.

ایران در پنج ماهه ابتدایی سال ۲۰۱۹ به‌طور متوسط ماهانه حدود یك درصد از نیاز وارداتی روسیه را تامین كرده و عملا سهمی بسیار ناچیز در این بازار گسترده دارد.

فرصت مهم اوراسیا

با وجود قرار گرفتن روسیه در منطقه اوراسیا، عملكرد تجارت جهانی در سال‌های گذشته نشان می‌دهد كه اقتصاد این منطقه با رقبای خود، فاصله‌ای بسیار گسترده دارد.

از سویی شرق آسیا با توسعه قابل توجه چین، ژاپن و كره جنوبی، شرایطی منحصر‌به‌فرد پیدا كرده و از سوی دیگر، اقتصاد اوراسیا، قابل قیاس با بسیاری از كشورهای عضو اتحادیه اروپا نیست. این خلأ و فاصله بزرگ باعث شد از چند سال قبل كشورهای حاضر در این منطقه به فكر ایجاد یک اتحادیه اقتصادی بیفتند كه لااقل مشكل تبادلات اقتصادی منطقه‌ای میان خودشان را برطرف كنند، موضوعی كه پس از چند سال بررسی، سرانجام به تاسیس اتحادیه اقتصادی اوراسیا منجر شد.

قرارداد تشكیل اولیه اتحادیه اقتصادی اوراسیا در سال ۲۰۱۴ میان كشورهای روسیه، بلاروس و قزاقستان منعقد و جایگزین اتحادیه گمركی اوراسیا شد و سپس كشورهای ارمنستان و قرقیزستان نیز به عضویت آن در آمدند و این اتحادیه كار خود را به‌طور رسمی از اول ژانویه ۲۰۱۵ آغاز كرد.

بررسی وضعیت كشورهای عضو این اتحادیه نشان می‌دهد كه بخش قابل توجهی از ظرفیت‌ها به وسیله روسیه در اوراسیا فعال می‌شود. این اتحادیه مساحتی نزدیك به 20 میلیون مترمكعب را در برمی‌گیرد كه بخش قابل توجهی از آن مربوط به كشور پهناور روسیه است و نزدیک به 185 میلیون نفر جمعیت نیز باز بخش قابل توجهی از آن را روس‌ها تشكیل می‌دهند.

این اتحادیه با هدف، كاهش محدودیت‌های اقتصادی، كاهش و حذف تعرفه‌های گمركی، تعریف تعرفه‌های ترجیحی و ارایه مشوق‌های لازم اقتصادی برای افزایش همكاری‌های مشترك میان كشورهای عضو، تاسیس شده و یك نقطه امن تجاری در شمال ایران به وجود آورده است. بحث پیوستن ایران به این اتحادیه از چند سال قبل مطرح و با استقبال ابتدایی اعضا، مذاكرات برای الحاق به این اتحادیه آغاز شد.

پس از طی كردن گام‌های ابتدایی سرانجام از چند ماه قبل برنامه الحاق نهایی با تصویب مجلس و سپس تایید شورای نگهبان كلید خورد تا در نهایت از پنج آبان امسال، عضویت آزمایشی ایران در این اتحادیه كلید بخورد.

رضا اردكانیان، وزیر نیرو، دهم مهر ماه امسال اعلام كرد: موافقتنامه همكاری اقتصادی میان ایران و اتحادیه اوراسیا از پنجم آبان ماه عملیاتی می‌شود. به موجب این تفاهمنامه حدود ۸۴۰ قلم كالا مشمول تعرفه ترجیحی خواهد شد و این یعنی تعرفه‌ها تخفیف پیدا كرده و تعرفه تعدادی از كالاها هم صفر خواهد شد.

ایران می‌تواند بیش از ۵۰۰ كالا را با تعرفه‌های مخفف یا صفر صادر كند و صادرات بیش از ۳۰۰ قلم هم برای سایر كشورها در نظر گرفته شده است. از آبان ماه امسال فرصت حداكثر سه ساله‌ای داریم كه می‌توانیم این الحاق موقت را به حالت دایمی تغییر دهیم به صورتی كه همه كشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا و ایران بتوانند به صورت منطقه آزاد تجاری عمل كنند.

تمرین تجارت آزاد

طبق برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته، عضویت موقت ایران در اتحادیه اوراسیا از یكشنبه هفته جاری كلید خورده و طبق برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته، تعداد زیادی از كالاها در این تجارت امكان جابه‌جایی با تعرفه ترجیحی خواهند داشت. این برنامه‌ریزی از سویی می‌تواند در تامین نیازهای وارداتی ایران در دوران تحریم نقشی بسیار مهم ایفا كند و از سوی دیگر با توجه به محدودیت‌هایی كه در تبادلات بانكی وجود دارد، احتمالا طرح واردات در ازای صادرات نیز از گزینه‌های روی میز اوراسیا برای اقتصاد ایران خواهد بود.

هرچند با توجه به تازه بودن این عضویت، هنوز ابعاد مشخص تاثیرگذاری كار مشخص نیست، اما آنچه بیشترین اهمیت را دارد، برداشتن سد مهم پیش ‌روی اجرای توافقنامه‌های تجاری منطقه است.

هر چند ایران چند سال قبل و در سطحی محدود توانسته بود، در تجارت با تركیه، تعرفه‌های ترجیحی را اجرایی كند اما حضور رسمی در اتحادیه‌ای كه چند عضو مهم منطقه‌ای دارد، احتمالا مهم‌ترین تمرین ایران، برای پیوستن به تجارت آزاد جهانی است.

با وجود آنكه در سال‌های گذشته بارها بحث پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی مطرح بوده و حتی در برخی سال‌ها، پیگیری‌هایی نیز برای پیوستن به آن انجام شده اما هربار ترس از شوك حذف تعرفه‌های گمركی یا كاهش حمایت از تولیدات داخلی، مانع از پیگیری جدی از این امر شده و از این‌رو شاید، حضور در تجارت آزاد محدود در سطح منطقه بتواند تصویری روشن‌تر از ورود ایران به این عرصه‌ها در سطحی كلان عرضه كند، تصویری كه نتیجه ابتدایی آن افزایش ظرفیت بازارهای صادراتی، تامین نیازهای وارداتی كشور، افزایش ارزش ریال با استفاده از ارزهای منطقه‌ای به جای دلار و قرار گرفتن در فهرست كشورهایی است كه تجارت با منطقه‌شان را به شكلی جدی دنبال می‌كنند.

منبع: روزنامه اعتماد