پیش‌بینی قیمت دلار در ۱۴۰۱/ سناریوهای مختلف برای اقتصاد ایران

به گزارش تجارت‌نیوز ، اخبار مذاکرات وین در ماه‌های پایانی سال همچون پاندولی از امیدواری به سمت تردید می‌رود و بازمی‌گردد. در حالی که هفته‌های گذشته اخباری از پایان ماراتن نفس‌گیر مذاکرات منتشر شده بود، حالا همه چیز متوقف شده است و هیات‌ها برای مشورت و تصمیم‌گیری به کشورهای خود بازگشته‌اند. در این میان قیمت دلار با هر سیگنال از وین بالا و پایین می‌رود. اخبار امیدوارکننده هفته‌های پیشین، نرخ ارز را به کانال ۲۵ هزار تومان برد اما با ایجاد دوباره تردیدها نسبت به سرانجام برجام، باز هم دلار به محدوده ۲۶ هزار تومان بازگشت.

این نوسانات قرار است سال آینده به چه سمتی بروند؟ حجت قندی، اقتصاددان در گفتگو با تجارت‌نیوز، سناریوهای مختلف برای بازار ارز را در سال ۱۴۰۱ بررسی کرده است.

احتمال ثبات قیمت دلار در محدوده فعلی

به اعتقاد او، عوامل خارجی و داخلی بر قیمت دلار اثرگذار هستند. قندی توضیح می‌دهد: دسته نخست متاثر از درآمدهای ارزی کشور و دسته دوم شامل سیاست‌های دولت در رابطه با بازار ارز و تجارت است. برای مثال اگر تجارت تسهیل شود، میزان واردات و توان خرید مردم افزایش می‌یابد و قیمت ارز در همین محدوده فعلی باقی می‌ماند.

او می‌افزاید: احتمالا دولت در سال آینده انگیزه خواهد داشت که حتی در صورت افزایش درآمدهای ارزی، از کاهش قابل توجه قیمت دلار جلوگیری کند.

قندی تاکید می‌کند: البته کاهش قیمت دلار می‌تواند اشتباه بزرگی باشد. چرا که شرکت‌های ایران توان رقابت خود را با محصولات خارجی از دست می‌دهند و سریع‌تر از بازار خارج می‌شوند.

این اقتصاددان ادامه می‌دهد: بهترین حالت وجود ثبات نسبی در بازار ارز است که شرایط لازم برای تحقق آن وجود دارد. دولت در کوتاه‌مدت و برای بازه یک تا دو ساله می‌تواند قیمت ارز را تا حدودی کنترل کند. احتمالا قیمت دلار در بازار آزاد در همین محدوده فعلی ۲۵ و ۲۶ هزار تومان باقی می‌ماند.

کنترل، تثبیت یا فاجعه ارزی؟

او می‌افزاید: ممکن است قیمت ارز مانند برخی سال‌های گذشته روی یک نرخ خاص تثبیت نشود و نوساناتی داشته باشد. البته اگر دولت بر تثبیت نرخ دلار اصرار نکند، شرایط بهتر خواهد بود. اما می‌تواند با تزریق ارز بازار را تا حدودی کنترل کند.

قندی توضیح می‌دهد: کنترل به این معناست که قیمت‌ها برای مثال در محدوده ۲۳ تا ۲۷ هزار تومان در نوسان باشد. اما اگر مانند برخی سال‌ها ناگهان قیمت دلار سه برابر شود، شرایط از کنترل خارج شده و می‌توان گفت نوعی فاجعه ارزی رخ داده است.

او می‌‌افزاید: این حالت با توجه به شرایط بازار انرژی، احتمالا در آینده نزدیک رخ نمی‌دهد. اما تجربه نشان داده است که اگر دولت تصمیم بگیرد در برابر قیمت دلار سدی ایجاد و در واقع آن را تثبیت کند، این سد پس از مدتی می‌شکند. در ادامه، قیمت ارز چند برابر می‌شود.

این اقتصاددان تاکید می‌کند: بازار، مردم و دولت نباید به تغییرات در حد چند هزار تومان حساس باشند. برای مثال نوسان در محدوده ۲۰ تا ۳۰ هزار تومان، برای قیمت دلار چندان شدید محسوب نمی‌شود.

شوک ارزی بعدی دور نیست

قندی در عین حال معتقد است: واقعیت‌های اقتصادی ایران نشان می‌دهد که فاصله میان شوک‌های ارزی کاهش یافته است. پیش از این، بالاترین فاصله میان ورود دو شوک افزایشی به قیمت دلار، حدود سال‌های ۷۳ تا ۸۸ بود.

او می‌افزاید: از ۸۸ به این سو، چند شوک دیگر اتفاق افتاده و با توجه به نرخ فزاینده تورم، آن فاصله زمانی‌‌ ۱۵ ساله دیگر بعید است ایجاد شود.

احتمال تکرار اشتباهات گذشته و وقوع شوک ارزی

او می‌گوید: بر اساس برخی واقعیت‌ها، احتمال افزایش درآمدهای ارزی ایران در سال آینده زیاد است. تجربه نشان می‌دهد در این مواقع دولت مخارج خود را برای مثال از طریق تزریق پول به جامعه، بالا می‌برد. در نتیجه قدرت خرید مردم بیشتر می‌شود.

قندی می‌افزاید: این رویه احتمالا در سال آینده نیز رخ می‌دهد. به عبارت دیگر، دولت می‌تواند در کوتاه‌مدت نرخ تورم را اندکی کاهش دهد و قیمت دلار را تا حدودی کنترل کند.

او تاکید می‌کند: اما بر اساس تجربیات گذشته و مکانیزم اقتصادی ایران، هر زمان که وضعیت درآمدهای ارزی رو به بهبود می‌رود، اشتباهات مشابهی تکرار می‌شود. برای مثال دولت به جای کنترل، تصمیم به تثبیت قیمت دلار می‌گیرد. این موضوع، احتمال وقوه شوک ارزی صعودی را در سال‌های آینده افزایش می‌دهد.

به گفته این اقتصاددان، بعید است این بار هم دولت از منابع مالی موجود، به صورت بهینه‌ای استفاده کند تا از شوک‌های ارزی در سال‌های آینده و زمانی که هر دلیل دوباره درآمدها کاهش یابد، جلوگیری شود.

شرایط اقتصاد و بازار ارز در ۳ سناریوی برجامی

اما مذاکرات وین اکنون در حالت تعلیق قرار دارد. در این شرایط، سه سناریو پیش روی اقتصادی کشور است؛ احیای برجام، شکست مذاکرات و ادامه حالت برزخی کنونی. در هر کدام از این شرایط، اقصاد و به دنبال آن بازار ارز به چه سمتی می‌رود؟

قندی می‌گوید: اکنون بادهای موافقی که به سمت اقتصاد ایران می‌آید قوی‌تر از بادهای مخالف هستند. به عبارتی به نظر می‌رسد، وضعیت اقتصادی کشور و میزان درآمد ارزی دولت رو به بهبود است.

او می‌افزاید: در واقع چه برجام احیا شود، چه مذاکرات شکست بخورد و چه شرایط تعلیق فعلی باقی بماند، به دلیل شرایط حاکم بر بازار انرژی، وضعیت اقتصاد ایران در سال آینده رو به بهبود می‌رود.

این اقتصاددان ادامه می‌دهد: بیشتر درآمد ارزی ایران، به صورت مستقیم یا غیرمستقیم از این بازار به دست می‌آید و افزایش قیمت‌ها باد موافقی برای اقتصاد کشور است. به ویژه که در صورت شکست مذاکرات، می‌توان فرض کرد که احتمال گزینه نظامی، به عنوان نوعی ریسک دنباله، بسیار پایین است.

قندی تاکید می‌کند: بدون شک احیای برجام، مزایای زیادی برای کشور دارد اما حتی در صورت تداوم حالت تعلیق مذاکرات یا شکست آن، بالا بودن قیمت انرژی، به ایران کمک می‌کند نفت خود را بسیار بهتر از سال‌های اخیر بفروشد.

ورود به دوره ترسالی و احتمال شوک ارزی بزرگ‌تر

او می‌گوید: وقوع جنگ روسیه و اکراین و افزایش نرخ انرژی، اقتصاد ایران را به دوره ترسالی وارد کرده است. در نتیجه افزایش درآمدهای ارزی، شوک به قیمت دلار را به عقب می‌اندازد. اما مکانیزم اقتصادی ایران به‌گونه‌ای است که به هر حال دیر یا زود این اتفاق رخ می‌دهد.

قندی می‌افزاید: اگر شرایط در بازار انرژی به همین صورت فعلی ادامه یابد، با برجام تا سه یا چهار سال آینده و بدون آن، در حدود دو سال دیگر، قیمت ارز می‌تواند در ثبات نسبی به سر ببرد.

این اقتصاددان تاکید می‌کند: اما تجربه نشان می‌دهد به هر حال باید منتظر شوک ارزی بعدی باشیم و هر چه دوران ترسالی طولانی‌تر باشد، آن شوک بزرگ‌تر‌ می‌شود.

شکست مذکرات، درآمدهای ارزی را کاهش می‌دهد؟

اما آیا شکست مذکرات، باعث محدودیت‌های صادراتی و کاهش درآمدهای ارزی کشور نمی‌شود؟

قندی پاسخ می‌دهد: اگر بحران جنگ میان روسیه و اوکراین رخ نداده بود، شکست کامل مذاکرات می‌توانست تهدید بزرگی برای اقتصاد ایران باشد.

او می‌افزاید: در شرایط فعلی آمریکا انگیزه کمتری برای جلوگیری از صادرات و حذف نفت کشور، از بازار انرژی جهان دارد. از آن سو ایران هم انگیزه بالاتری برای بازگشت کامل به بازار دارد.

این اقتصاددان می‌گوید: این شرایط، امکان موفقیت مذاکرات را افزایش می‌دهد. اما بدون برجام نیز به احتمال زیاد، درآمد ارزی ایران، بیشتر و بهتر از امسال خواهد بود. البته احیای برجام، هم درآمدها را افزایش می‌دهد و هم انتقال آنها را به کشور تسهیل می‌کند.

آخرین اخبار حوزه ارز، طلا و سکه را در صفحه طلا و ارز تجارت‌نیوز بخوانید.