چطور پول دیجیتال «ونزوئلاها» را نجات می‌دهد؟

شاید این عنوان عجیب به نظر برسد. چگونه یک ارز یا پول دیجیتال رمزگذاری شده می‌تواند راه نجاتی برای برخی کشورها باشد؟ خصوصا در کشورهایی که وضعیت اقتصادی به قدری خراب است که فکر کردن به چیزی همچون پول‌های دیجیتال بیشتر شبیه داستان علمی تخیلی است تا یک کار عملی.

اما به نظر من این‌گونه نیست. شاید پول‌های دیجیتالی که تا به امروز داشتیم همان‌طور که احتمالا شما فکر می‌کنید، چندان به درد دنیای واقعی نخورند؛ اما امروزه ما در دنیای پول‌های دیجیتال نسل سوم و یا شاید نسل چهارم هستیم. این پول‌های دیجیتال واقعا می‌توانند تغییرات مهمی در جهان ایجاد کنند.

پول‌های دیجیتال از دیروز تا امروز

پول‌های دیجیتال رمزگذاری شده در دنیای امروز و اقتصاد جهانی جایگاهی برای خود دارند. از حباب‌های بازار بیت‌کوین که قیمت آن را در یک بازه زمانی کوتاه بیش از چهار برابر کرد تا سیستم‌های قراردادهای هوشمند اتریوم (Ethereum) و پول رمزگذاری شده گرم شرکت تلگرام که قبل از اینکه توسعه‌دهندگان ایرانی همچون من بتوانند با استفاده از آن گامی برای پیشبرد اقتصاد بردارند، مسدود شد.

پول‌های رمزگذاری شده در سال ۲۰۰۹ با اختراع بیت‌کوین پا به عرصه وجود گذاشتند. بعدازآن ارزهای دیجیتال دیگری که همه بر پایه زنجیره‌بلوکی که در همان زمان اختراع بیت‌کوین به وجود آمده بود، کار می‌کردند نیز ساخته شدند.

اما راستش هیچ‌کدام از این‌ها توان رقابت با سیستم‌های پرداخت تجاری امروز مثل ویزا، پی‌پل، مستر کارت، سیستم پرداخت اپلیکیشن وی‌چت چینی و حتی کارت‌های بانکی را که همه روزه در فروشگاه‌ها برای پرداخت استفاده می‌کنیم، ندارند.

ارزهای دیجیتال امروز حداکثر می‌توانند 15 تراکنش را در ثانیه انجام دهند. این عدد را با 2000 تراکنش در ثانیه در شبکه ویزا کارت (Visa Card) مقایسه کنید. واضح است که چنین ارزهای دیجیتالی علی‌رغم توان بالقوه خود، به دلیل محدودیت عملکرد چندان به درد دنیای واقعی نمی‌خورند.

برای مثال در شبکه بیت‌کوین تعداد تراکنش‌های ممکن بین 3.3 تا 7 تراکنش در ثانیه است. در هر ۱۰ دقیقه، تراکنش‌های ۱۰ دقیقه قبل تجمیع شده و یک بلوک را تشکیل می‌دهند. این کار توسط بیت‌کوین‌کاوها صورت می‌گیرد و توان پردازشی و انرژی زیادی مصرف می‌کند.

چرا با بیت‌کوین چیپس خریدن سخت است؟

سرعت کم تراکنش‌ها و محدودیت 1 مگابایتی روی حجم بلوک‌ها می‌تواند باعث شود که انجام یک پرداخت با بیت‌کوین تا یک ساعت زمان ببرد.

تصور کنید که برای خرید چیپس به بقالی می‌روید اما یک ساعت باید صبر کنید که پرداخت شما تایید شود. مشخصا در این شرایط ترجیح می‌دهیم پول نقد با خودمان داشته باشیم. نه اینکه از یک سیستم پرداخت دیجیتال استفاده کنیم.

ازاین‌روی است که ارزهای دیجیتال تا به امروز پیش از آنکه به درد زندگی واقعی بخورند، برای سرمایه‌گذاری، معاملات غیرقانونی در وب تاریک (Dark Web)، برخی خرید‌ها و پرداخت غیرسریع مثل پرداخت هزینه عضویت یک سایت و حتی برای پول‌شویی به کار می‌روند.

مشکلاتی که در پول‌های دیجیتال نسل اول و دوم وجود دارد، مانع از استفاده گسترده آن‌ها است.

سوی دیگر مشکل در این قضیه، هزینه تراکنش است. همواره چیزی حدود ۲ درصد از ارزش تراکنش، به بیت‌‌کوین‌کاوها بابت ثبت تراکنش در زنجیره‌بلوکی بیت‌کوین پرداخته می‌شود؛ یعنی اگر شما می‌‌خواهید ۱۰ هزار تومان به کسی پول پرداخت کنید، در نهایت 9800 تومان به‌حساب کیف پول دیجیتال او واریز خواهد شد یا اینکه 10200 تومان از حساب شما کسر خواهد شد.

شاید این عدد چندان چشم‌گیر نباشد اما آدم‌هایی زیادی در دنیا وجود دارند که همین مقدار هم برایشان به معنی مرگ و زندگی است.

دنیایی پر از پول‌های دیجیتال

امروزه بیش از 1500 پول‌ دیجیتال رمزگذاری شده در جهان وجود دارند. همه آن‌ها غیرمرکزی هستند. اگر بخواهید تصویر دقیقی از کارکرد آن‌ها کسب کنید دو مقاله « آیا می‌شود با بیت‌کوین‌کاوی کسب درآمد کرد؟ » و « چطور زنجیره بلوکی مفهوم پول را تغییر می‌دهد؟ » را بخوانید.

با اینکه پول‌های دیجیتال رمزگذاری شده امروزه دارای مشکلاتی هستند، اما امکان ذخیره‌سازی اطلاعات و انتقال ارزش از فردی به فردی دیگر در آن‌ها بدون نیاز به نهادی مرکزی و کنترل‌کننده همچون بانک‌ها و دولت‌ها، می‌تواند امکانات بسیار مفیدی برای شهروندان کشورهایی باشد که درگیر مشکلات اقتصادی و تورم بسیار بالا هستند. کشورهایی مثل ونزوئلا و شاید ایران.

ما در این مقاله می‌خواهیم پول‌های رمزگذاری شده نسل سوم را معرفی کنیم و به این نکته بپردازیم که چگونه این واحد‌های پولی می‌توانند در شرایط اقتصادی سخت، یاری‌رسان باشند.

برای اینکه توضیح دهیم چگونه این کار ممکن است، بهتر است به صورتی مختصر به نسل‌بندی پول‌های دیجیتال رمزگذاری شده بپردازیم.

۱- نسل اول

نسل اول پول‌های دیجیتال به‌طور خاص برای ذخیره‌سازی و انتقال ارزش ساخته‌شده‌اند. آن‌ها از زنجیره‌بلوکی به‌عنوان ساختار داده‌ها و صندوق ذخیره‌سازی اطلاعات خود استفاده می‌کنند؛ اما به دلیل همین ساختار بسیار ساده چندان پایدار نیستند.

از سوی دیگر این ساختار و شکل توسعه باعث شده است نرخ تراکنش‌ها یا همان تعداد تراکنش در ثانیه (Transaction Per Second or TPS) کاهش یابد و انجام تراکنش‌ها گران تمام شود.

کندی و وجود هزینه انجام تراکنش‌ها، از مشکلات مهم برای استفاده روزمره از پول‌های دیجیتال نسل اول است.

این مشکلات باعث می‌شود نسل اول پول‌های دیجیتال رمزگذاری شده برای استفاده به‌عنوان پول دیجیتال در دنیای واقعی به‌دردنخورند. از مشهورترین نمونه‌ها برای پول‌های دیجیتال نسل اول می‌توان به بیت‌کوین، لایت‌کوین (Litecoin)، مونرو (Monero) و بیت‌کوین کش (Bitcoin Cash) اشاره کرد.

۲- نسل دوم

نسل دوم پول‌های دیجیتال بیشتر بسترهایی برای اپلیکیشن‌های غیرمرکزی (Decentralized Applications of dApps) هستند. در این نسل به‌جای تمرکز صرف روی انتقال ارزش، چند منطق برنامه‌نویسی نیز همراه پول ارائه می‌شود.

در این واحد‌های پولی می‌توان یک برنامه کامل هوشمند ارائه داد. چنین ابزاری برای ساختن قراردادهای هوشمند به کار می‌رود. قراردادها معمولا در چند زبان سطح بالا نوشته و پس از کامپیال شدن در زنجیره‌بلوکی آپلود می‌شوند.

بااین‌همه بسیاری از پول‌های دیجیتال نسل دوم از همان مشکل ناپایداری که ناشی از ساختار زنجیره‌بلوکی است، رنج می‌برند. چند مثال مشهور از پول‌های دیجیتال نسل دوم عبارت‌اند از اتریوم، نئو (Neo)، کیو‌تی‌یو‌ام (QTUM) و لیسک (Lisk).

چرا ساختار زنجیره‌‌بلوکی به کندی و ناکارآمدی پول‌های نسل اول و دوم می‌انجامد؟

وقتی تراکنشی ایجاد می‌شود، اطلاعات آن به‌ مجموعه از تراکنش‌های در حال انتظار اضافه می‌شود. بیت‌کوین‌کاوها یا اتریوم‌کاوها در سراسر جهان گروه‌هایی از این تراکنش‌ها را برمی‌دارند تا از آن‌ها یک بلوک درست کنند. هر کاونده‌ای (Miner) در رقابت با دیگران است تا زودتر از بقیه بلوک خودش را بسازد.

وقتی این بلوک ساخته و منتشر می‌شود، این کاونده یا گروه کاوندگان پاداش می‌گیرند؛ اما کار هنوز تمام نشده. آن‌ها باید اندازه بلوک رو تنظیم و به حداکثر یک مگابایت در شبکه بیت‌کوین و یا ۸ مگابایت در شبکه اتریوم برسانند.

محدودیت حجمی روی اندازه هر بلوک، تعداد تراکنش‌های ممکن را محدود و در نتیجه نرخ تراکنش‌ها را کاهش می‌دهد.

و اما پول‌های دیجیتال نسل سوم

وقتی این همه مشکل وجود دارد، مشخص است که باید به دنبال راهکار باشیم. واحد‌های پولی دیجیتال نسل سوم به دنبال حل این مشکلات هستند. هنوز تعریف واضحی از پول‌های دیجیتال نسل سوم وجود ندارد. رهیافت‌ها و ایده‌های گوناگونی برای حل مشکلات پول‌های دیجیتال نسل اول و دوم ارائه‌شده است؛ اما هنوز به‌طور دقیق نمی‌دانیم که به چه چیزی پول دیجیتال نسل سوم اطلاق کنیم.

برخی از این پول‌های نسل سوم از گراف‌های جهت‌دار غیر‌مدور (Directed Acyclic Graph or DAG) استفاده می‌کنند. در زنجیره‌بلوکی که در نسل اول و دوم وجود دارد، از مکانیسمی دنباله‌ای برای ذخیره‌سازی تراکنش‌ها استفاده می‌شود؛ اما با استفاده از گراف‌های جهت‌دار غیرمدور امکان تراکنش‌های لحظه‌ای وجود دارد.

لوگوی ارز دیجیتال نانو

در این حالت که ما به‌جای زنجیره‌بلوکی و مکانیسم دنباله‌ای، از گراف‌های جهت‌دار غیرمدور استفاده می‌کنیم. در این حالت هر تراکنش خود به‌منزله یک بلوک عمل می‌کند که این قضیه زمان تایید را بسیار کاهش می‌دهد.

در این فرآیند کاونده‌ها حذف می‌شوند. در چنین سیستمی همچنین هزینه تراکنش نیز وجود نخواهد داشت؛ زیرا برای حفظ امنیت شبکه، نیازی به وجود کاونده‌ها نخواهد بود. نمونه‌های پول‌های دیجیتال نسل سوم که از گراف‌های جهت‌دار غیرمدور استفاده می‌کنند عبارت‌اند از بایت‌بال بایتز (Byteball Bytes)، آیوتا (Iota) و نانو (NANO).

پول دیجیتال گرم که شرکت تلگرام درصدد عرضه آن است، یک سیستم ترکیبی از زنجیره‌بلوکی و گراف‌ها، دارد. این سیستم قدرت بیشتری نسبت به همه پول‌های دیجیتال رمزگذاری شده خواهد داشت. شاید بتوانیم این واحد پولی را پول دیجیتال رمزگذاری شده نسل چهارم بنامیم. در این پول دیجیتال می‌توان 2 میلیون تراکنش در ثانیه انجام داد.

چگونه پول‌های دیجیتال نسل سوم می‌توانند ملت‌ها را نجات دهند؟

ما در مقاله اقتصاد ونزوئلا؛ مدفون در دلار‌های نفتی ، به اقتصاد این کشور و دلایل مشکلات آن پرداختیم. در این مقاله توضیح داده‌ایم که ونزوئلا بالاترین نرخ تورم در حدود 24 هزار درصد را دارد. این نرخ تورم باعث می‌شود دسترسی به غذا و درمان برای بسیاری غیرممکن شود. در ماه ژوئن امسال هم نرخ تورم در این کشور به 40 هزار درصد رسید. به نظر هم نمی‌آید این رشد نرخ تورم متوقف شود.

ارزش پول این کشور یا همان بولیوار بسیار پایین است. هر دلار آمریکا برابر 3 میلیون و 3 هزار بولیوار است. میانگین درآمد هم برابر 5 میلیون و 196 هزار بولیوار یا 1.73 دلار آمریکا است؛ یعنی 1.73 دلار برای یک ماه کار.

سیستم بوروکراتیک و پر از فسادی بانک‌ها و اقتصاد این کشور را کنترل می‌کند. به همین دلیل ایجاد هر تغییری در آن بسیار سخت است. چنین سیستم فاسد و کنترل‌های سخت و غیرمنطقی، خلاقیت و شکوفایی را در اقتصاد ونزوئلا در نطفه خفه می‌کنند.

مجموع این مشکلات، اقتصاد ونزوئلا را به در گرداب هولناکی قرار داده‌اند که نجات از آن اگر غیرممکن نباشد، بسیار سخت است؛ اما شاید بتوانیم برای آن چاره‌ای بیابیم.

پول‌های دیجیتال نسل سوم، راه نجات ونزوئلا

شاید پول دیجیتال شرکت تلگرام یعنی گرم بتواند راهگشا باشد؛ اما هنوز تا عرضه این واحد پولی، شاید یک سالی زمان نیاز است؛ اما واحد پول نانو (‌NANO) در حال حاضر وجود دارد. این واحد پولی امکان تراکنش‌های بدون هزینه و لحظه‌ای را ممکن می‌کند. نانو از گراف‌های جهت‌دار غیرمدور که با نام شبکه بلوک شناخته‌ می‌شوند، برای ذخیره‌سازی اطلاعات تراکنش بهره می‌گیرد.

در این سیستم هر کاربر یک زنجیره‌بلوکی دارد که به‌ آن زنجیره‌حساب (Account Chain) گفته می‌شود. چنین کاری هزینه‌ تراکنش را صفر و آن را لحظه‌ای می‌کند.
ارزهای دیجیتال نسل سوم به دو طریق می‌توانند به شهروندان کشور ونزوئلا کمک کنند تا کمی اوضاع اقتصادی‌شان بهتر شود.

۱- کمک‌های بین‌المللی

سازمان‌‌های بین‌المللی برای ارسال کمک‌های مالی مشکلاتی دارند. یکی از این مشکلات ارسال کمک‌های نقدی است؛ آن‌ها برای ارسال کمک‌های نقدی لاجرم مجبور هستند از سیستم بانکی و اداری کشور هدف استفاده کنند؛ اما چون معمولا در این سیستم‌ها فساد گسترده وجود دارد، نمی‌توان به‌خوبی چنین کمک‌رسانی‌هایی را انجام داد.

اما با استفاده از یک پول دیجیتال رمزگذاری شده می‌توان به‌صورت مستقیم به افراد دسترسی پیدا کرد و با دور زدن سیستم فاسد دولتی، به آن‌ها کمک مالی رساند.

۲- استفاده از پول‌های دیجیتال به‌جای ارز رایج کشور

در کشورهایی که اقتصادشان دچار مشکل شده، افزایش دائمی نرخ تورم یک مشکل پیچیده است. رفع آن نیز نیازمند سال‌ها کار مداوم و اصلاحات اساسی است؛ اما همان‌طور که پیش‌ازاین نیز گفتیم، وجود فساد سازمان‌یافته، بی‌تدبیری، بی‌سوادی و همچنین بروکراسی‌های دست‌وپا گیر، امکان اصلاحات و توسعه را سخت‌تر می‌کند.

در این صورت شهروندان می‌توانند خود به‌جای استفاده از واحد پولی داخلی کشوری مثل ونزوئلا که ارزشش از قیمت کاغذ آن‌هم کمتر است، از یک واحد پول دیجیتال استفاده کنند. چنین واحد پولی به علت مجازی بودن، راحت‌تر در دسترس همه می‌تواند قرار بگیرد و مثلا به‌راحتی می‌تواند برای پرداخت‌های خرد هم استفاده شود.

در کشوری که ارزش پول آن از قیمت کاغذ اسکناسش هم کمتر است، می‌توان به جای ارز رایج کشور از یک پول دیجیتال استفاده کرد.

برای مثال در کشوری مثل ونزوئلا استفاده از یک ارز خارجی همچون دلار در کارهای روزانه، برای مردم عادی چندان راحت نیست؛ زیرا احتمالا اسکناس دلار کافی برای استفاده در بازار وجود نداشته باشد. از سویی پرداخت‌های کمتر از یک دلار، با سکه چند سنتی امکان‌پذیر هستند؛ اما به نظر نمی‌آید در کشوری که واحد پولی دیگری دارد، بتوان سکه یک ارز خارجی مثل دلار را پیدا کرد.

سوی دیگر قضیه در کشورهایی است که به نحوی با تحریم‌های بانکی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. تحریم‌های بانکی یکی از مشکلات اساسی برای مبادله کالا با جهان و برای مثال خرید اقلام ضروری همچون دارو و تجهیزات پزشکی است.

اگر بتوان شرکای خارجی پیدا کرد که حاضر باشد با پول‌های دیجیتال با کشور تحت تحریم معامله انجام دهند، در این صورت استفاده از سیستم ارز دیجیتال، شما را از سامانه بانکی بین‌المللی بی‌نیاز می‌کند.

پول‌های دیجیتال ما را به کجا می‌برند

چنین کاری باعث می‌شود شرکت‌های واردکننده بتوانند بدون نگرانی از تورم روی ارز داخلی، کالاهای خود را با همان ارز دیجیتال در بازار به فروش برسانند. این مسئله‌ هم ثبات نسبی در بازار ایجاد می‌کند و هم بار روانی تورم را کاهش می‌دهد. با این کار کم‌کم تمامی کسب‌وکارها می‌توانند به‌سوی ارز دیجیتال سوق پیدا کنند.

البته من دانش زیادی از اقتصاد ندارم. بیشتر برنامه‌نویس و نویسنده حوزه فناوری هستم. هدف از نوشتن این مقاله هم ارائه راهکاری هست که نه‌تنها در ونزوئلا بلکه شاید در کشورهای دیگر نیز به کار بیاید.