بهرام دولتی 
چگونه ماسک تنفسی پارچه‌ای برای مقابله با ویروس کرونا بدوزیم؟
ما در این مقاله می‌خواهیم توضیح دهیم که شما چگونه می‌توانید ماسک خانگی برای مقابله با ویروس کرونا بسازید. اما پیش از آن مطالبی را درباره نظرات متضاد در مورد استفاده از ماسک‌ها، انواع ماسک‌ها، استانداردها و جنس ماسک‌ها مطرح می‌کنیم. اگر شما برای دانستن نحوه دوختن ماسک خانگی و نکات مهم آن به اینجا
ما در این مقاله می‌خواهیم توضیح دهیم که شما چگونه می‌توانید ماسک خانگی برای مقابله با ویروس کرونا بسازید. اما پیش از آن مطالبی را درباره نظرات متضاد در مورد استفاده از ماسک‌ها، انواع ماسک‌ها، استانداردها و جنس ماسک‌ها مطرح می‌کنیم.
اگر شما برای دانستن نحوه دوختن ماسک خانگی و نکات مهم آن به اینجا آمده‌اید، به بخش «چگونه ماسک تنفسی پارچه‌ای برای مقابله با ویروس کرونا بسازیم؟» مراجعه کنید.
برای ویروس کرونا ماسک بزنیم یا نه؟
از زمانی که ویروس کرونا در کشور ما شیوع پیدا کرده و تا امروز باعث مرگ نزدیک ۳ هزار نفر شده، بحث‌های بسیاری درباره لزوم رعایت بهداشت و محافظت از خود در برای ورود عفونت به بدن مطرح شده است.
مهم‌ترین این توصیه‌ها هم این‌ها هستند:
- دست‌هایمان مرتب با آب و صابون حداقل به مدت ۲۰ ثانیه بشوییم.
- سطوح را دائما ضدعفونی کنیم.
- وقتی بیرون از خانه هستیم و احتمالا به سطوح ضدعفونی‌نشده دست می‌زنیم، به صورتمان، به‌خصوص بینی و چشم‌هایمان دست نزنیم.
- یک محلول ضدعفونی به همراه خود داشته باشیم و هر بار که به جایی دست می‌زنیم، دست‌هایمان را ضدعفونی کنیم.
- قبل از استفاده از دستگاه‌های خودپرداز و کارت‌خوان آن‌ها را ضدعفونی کنیم.
- برای بنزین زدن دستکش دستمان کنیم یا لااقل پس از بنزین زدن دست‌هایمان را ضدعفونی کنیم.
- وقتی چیزی از بازار می‌خریم قبل از استفاده، آن را با آب و مایع ظرف‌شویی بشوییم و یا با مواد ضدعفونی‌کننده سطح آن را ضدعفونی کنیم.
ماسک تنفسی N95 فیلتردار ساخت شرکت M3
این‌ها نکاتی هستند که سازمان‌های بهداشتی بین‌المللی و ملی همه روی آن‌ها توافق دارند و همه یک‌صدا روی رعایت این نکات تاکید می‌کنند؛ اما وقتی صحبت از این می‌شود که آیا در این شرایط ماسک بزنیم یا نه نظرات دوگانه می‌شود.
افراد سالم لازم نیست ماسک بزنند
سازمان بهداشت جهانی، مرکز کنترل بیماری‌های آمریکا (CDC)، وزارت بهداشت ایران و دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور همگی می‌گویند که افراد سالم نیازی به استفاده از ماسک ندارند.
همه این سازمان‌ها متفق‌القول بیان می‌کنند که تنها افراد بیمار، کارکنان حوزه سلامت که از مبتلایان به ویروس کرونا نگهداری می‌کنند و کسانی که در خانه یک بیمار مبتلا به ویروس کرونا دارند و باید از او نگهداری کنند، از ماسک استفاده کنند.
ماسک تنفسی N99 ساخت شرکت Sperian
البته این سازمان‌ها برای این گفته خود دلیل منطقی دارند. آن‌ها همه می‌گویند از آنجایی که ماسک‌های استاندارد موجود، کم هستند و به اندازه کافی تولید یا وارد نمی‌شوند، افراد سالم از ماسک استفاده نکنند و بگذارند ماسک‌های موجود به کسانی که بیشتر اولویت دارند، برسند. این افراد دارای اولویت هم همان طور که گفتیم، مبتلایان به ویروس کرونا، کارکنان سلامت و کسانی که از این بیماران نگهداری می‌کنند، هستند.
همچنین این سازمان‌ها تاکید دارند که اگر شما به هر دلیلی مجبور هستید به محل‌های پر ازدحام یا محیط‌های بسته بروید و یا مثلا با اتوبوس، قطار و یا هواپیما به مسافرت بروید، برای محافظت در برابر ویروس کرونا در سفر ، باید در این محیط‌ها ماسک بزنید.
برای مقابله با ویروس کرونا همه باید ماسک بزنند
اما از آن‌سو هم نظرات دیگری از کشورهای آسیای شرقی که پیش از همه درگیر ویروس کرونا بوده‌اند و از قبل هم تجربه‌هایی در مورد ویروس سارس ، مرس و انواع ویروس آنفولانزا داشتند، مطرح می‌شود.
مثلا وقتی نیروهای بهداشتی چین جهت همکاری و کمک به مدیریت شیوع ویروس کرونا به ایتالیا که تا امروز بیشترین نرخ مرگ‌ومیر را در دنیا دارد، رفتند، از یک‌چیز بسیار انتقاد می‌کردند. انتقاد آن‌ها این بود که چرا هیچ‌کسی در ایتالیا ماسک نمی‌زند.
از سوی دیگر دکتر کیم وو-جو (Kim Woo-Ju)، استاد بیماری‌های عفونی دانشکده پزشکی دانشگاه کره و پزشک بیمارستان گورو (Guro Hospital) در سئول نظر مشابهی دارد.
ماسک تنفسی FFP1 فیلتردار
دکتر کیم وو-جو از سال ۱۹۹۰ در حوزه بیماری‌های عفونی کار می‌کند و در این ۳۰ سال تجربه کاری، او با بیماری‌های عفونی گوناگونی مثل سل، ایدز، سرخک، سارس در سال ۲۰۰۳، پاندمی آنفولانزای خوکی در ۲۰۰۹، ابولا در ۲۰۱۴ و اپیدمی مرس در ۲۰۱۵ سروکله زده است. او همچنین هدایت بخشی از اقدام‌های مقابله‌ای با شیوع ویروس کرونا در کره جنوبی را بر عهده دارد.
دانستن همه این‌ها این نکته را به ما می‌رساند که نظرات او به‌عنوان متخصصی که احتمالا جزو باتجربه‌ترین افراد در این حوزه است، وزن بیشتری از سخنان دیگران دارد.
نظر او در مورد ماسک‌ها این است که همه باید ماسک بزنند.
چرا برای مقابله با ویروس کرونا همه باید ماسک بزنند؟
دلیلش این است که ویروس کرونا بین ۲ تا ۱۴ روز یا حتی در مواردی تا ۲۴ روز بدون بروز هیچ علامتی در بدن فرد مبتلاشده رشد می‌کند. در تمام این چند روز این فرد ناقل ویروس کرونا است و می‌تواند آن را از طریق قطرات تنفسی خود به دیگران منتقل کند.
دکتر وو-جو به‌عنوان یکی از کسانی که هدایت تیم‌های مقابله با ویروس کرونا را به عهده داشته، می‌گوید که آن‌ها در طول این مدت از ۳۳۰ هزار نفر تست کرونا گرفته‌اند و در این آزمایش‌ها متوجه شده است که ۳۰ درصد افرادی که نتیجه آزمایش ویروس کرونا در آن‌ها مثبت بوده هیچ علائمی نداشتند.
از سویی افرادی هم پیدا می‌شوند که مبتلا بودند اما حتی بعد از ۱۴ روز هم علائم بسیار خفیفی نشان می‌دادند. این افراد نیز ممکن است بدون توجه به این علائم و با توجه به اینکه علائمشان بسیار خفیف است، خود را مبتلا به‌حساب نیاورند، از قرنطینه خارج شوند و دیگران را مبتلا کنند.
ماسک تنفسی FFP2 فیلتردار
این افراد ممکن است نه عطسه کنند و نه سرفه؛ اما برای اینکه قطرات تنفسی ریزودرشت از دهان و بینی این افراد بیرون بیاید و وارد محیط شود حتما لازم نیست آن‌ها عطسه یا سرفه کنند.
صرف حرف زدن، خندیدن، داد زدن و تنفس کردن باعث می‌شود این قطرات آلوده از بدن وی وارد محیط شوند.
در نتیجه استدلال دکتر کیم وو-جو ساده است. چون ویروس کرونا در طول دوره رشد در بدن فرد مبتلا در علائمی ایجاد نمی‌کند و از سویی این دوره بسیار طولانی است، در نتیجه هیچ‌کسی نمی‌تواند به راحتی متوجه شود که بیمار است یا دیگران بیمار هستند و در نتیجه باید از بقیه دوری کند. در نتیجه همه باید ماسک بزنند که احتمال مبتلا شدن یا مبتلا کردن دیگران بسیار کاهش یابد.
چرا در دوران ویروس کرونا ماسک کمیاب شد؟
همین نگاه هم تا حدی باعث شده است که ماسک‌های بهداشتی در دیگر کشورهای جهان دچار کمبود شوند؛ زیرا چین با در تجارب گذشته خود در شیوع ویروس سارس، مرس، آنفولانزای خوکی و آنفولانزای پرندگان، به شهروندان خود دستور می‌داد که ماسک بزنند.
در نتیجه در سال گذشته و امسال نیز با گسترش ویروس کرونا در چین، دولت ماسک زدن در اماکن عمومی را اجباری کرد.
با توجه به اینکه ۹۵ درصد ماسک‌های جراحی (Surgical Mask) و ۷۰ درصد از ماسک‌های تنفسی (Respiratory Mask) از جمله ماسک N95 در چین تولید می‌شود، دولت این کشور در ادامه گسترش ویروس کرونا صادرات این ماسک‌ها را محدود کرد تا بتواند تقاضا برای ماسک را در خود چین تامین کند.
چنین مسئله‌ای باعث شد دیگر کشورهای دنیا که از چین ماسک وارد می‌کردند، نتوانند ذخیره ماسک‌های خود را افزایش دهند.
ماسک تنفسی FFP3 فیلتردار ساخت شرکت M3
از آن‌سو هم مواد اولیه تولید ماسک‌ها در دیگر کشورها از چین می‌آمد؛ اما با ممنوع شدن صادرات ماسک و مواد اولیه و اختصاص آن‌ها برای تامین نیاز داخلی چین، شرکت‌های تولیدکننده ماسک در خارج از چین دیگر نتوانستند ماسک تولید کنند.
لااقل دیگر نتوانستند ظرفیت تولید خود را افزایش دهند؛ زیرا مواد اولیه آن‌ها از چین تامین می‌شد.
همه این‌ها در کنار این نکته است که به‌طور کلی و در حالت عادی میزان تقاضا برای ماسک‌های صورت کم است. در نتیجه ظرفیت تولید کارخانه‌ها هم در حد همین تقاضا است. با شیوع ویروس کرونا و افزایش بسیار شدید تقاضای این ماسک‌ها، مشخص است که به این راحتی نمی‌توان پاسخگوی این تقاضا بود.
آیا ماسک تنفسی پارچه‌ای جلوی ویروس کرونا را می‌گیرد؟
با توجه به همه این حرف‌ها بد نیست که اگر ماسک در دسترس داریم، همه ماسک بزنیم. لااقل وقتی برای خرید مایحتاج ضروری به مغازه‌ای مراجعه می‌کنیم، بهتر است ماسک بزنیم.
اما در بیشتر کشورهای دنیا از جمله ایران ماسک به‌اندازه کافی وجود ندارد. اگر هم وجود دارد خیلی طول نمی‌کشد که تمام شود.
توصیه سازمان‌ها بهداشتی از جمله مرکز کنترل بیماری‌های آمریکا این است که ماسک‌ها و به‌خصوص ماسک‌های جراحی فقط یک‌بار استفاده و سپس دور انداخته شوند.
ماسک تنفسی N95 تمام فیلتر ساخت شرکت M3
هرچند در برخی از موارد به دلیل همین کمبود لاجرم این ماسک‌ها پس از ضدعفونی شدن دوباره استفاده می‌شوند، اما در نهایت همین‌ها را هم باید دور انداخت.
به همین دلیل هم مرکز کنترل بیماری‌های آمریکا می‌گوید، احتمالا کارکنان بخش سلامت در نهایت مجبور شوند از ماسک‌های دست‌ساز خانگی برای محافظت از خود استفاده کنند؛ زیرا بعید نیست که هیچ ماسک دیگری در دسترس نباشد. همین الان هم در ایران و کشورهای دیگر افراد وجود دارند که در خانه‌های خود ماسک تولید می‌کنند.
اما این ماسک‌ها می‌توانند مانند ماسک جراحی و ماسک تنفسی N95 از افراد محافظت کنند؟ پاسخ این سوال بستگی به جنس پارچه و نوع دوخت ماسک خانگی دارد.
ماسک جراحی
ماسک جراحی، ماسک یک‌بارمصرفی است که شل روی صورت قرار می‌گیرد و دهان و دماغ را می‌پوشاند. اگر ماسک جراحی درست روی صورت گذاشته شود می‌تواند جلوی ورود و خروج قطرات تنفسی بزرگ، مایعات پاشیده‌شده و اسپری را بگیرد. ماسک جراحی می‌تواند جلوی پاشیدن بزاق و قطرات تنفسی فرد به دیگران را نیز بگیرد.
ماسک‌ها جراحی
ماسک‌های جراحی همچنین با ایجاد یک لایه روی صورت، هنگامی که مثلا فرد می‌خواهد صورت خود را بخاراند، مانع تماس مستقیم دست و صورت می‌شوند و به‌نوعی به او یادآور می‌شوند که صورت خود را لمس نکند.
ماسک جراحی نمی‌تواند جلوی ورود و خروج ذرات بسیار کوچک سرفه و عطسه را بگیرد.
همچنین ماسک جراحی به دلیل اینکه شل روی صورت نصب می‌شود، محافظت کامل را فراهم نمی‌کند و ذرات می‌توانند از فاصله بین ماسک و صورت به سیستم تنفسی فرد شوند.
ماسک تنفسی
ماسک‌های تنفسی با توجه به قدرت فیلتر آن‌ها و مقاومت به روغن یا مواد روغنی دسته‌بندی می‌شوند.
ماسک‌هایی که توسط سازمان ملی ایمنی کار آمریکا (National Institute for Occupational Safety and Health) یا NOISH درجه‌بندی می‌شوند به سه سری N، R و P تقسیم می‌شوند. در جدول زیر مشخصات این ماسک‌ها را می‌توانید ببنید.
| نوع ماسک | مشخصات | مقاومت در برابر روغن |
| N95 | جلوی ورود و خروج حداقل ۹۵ درصد ذرات موجود در هوا را می‌گیرد | غیرمقاوم |
| N99 | جلوی ورود و خروج حداقل ۹۹ درصد ذرات موجود در هوا را می‌گیرد | غیرمقاوم |
| N100 | جلوی ورود و خروج ۱۰۰ درصد ذرات موجود در هوا را می‌گیرد | غیرمقاوم |
| R95 | جلوی ورود و خروج حداقل ۹۵ درصد ذرات موجود در هوا را می‌گیرد | مقاوم |
| R99 | جلوی ورود و خروج حداقل ۹۹ درصد ذرات موجود در هوا را می‌گیرد | مقاوم |
| R100 | جلوی ورود و خروج ۱۰۰ درصد ذرات موجود در هوا را می‌گیرد | مقاوم |
| P95 | جلوی ورود و خروج حداقل ۹۵ درصد ذرات موجود در هوا را می‌گیرد | ضدروغن |
| P99 | جلوی ورود و خروج حداقل ۹۹ درصد ذرات موجود در هوا را می‌گیرد | ضدروغن |
| P100 | جلوی ورود و خروج ۱۰۰ درصد ذرات موجود در هوا را می‌گیرد | ضدروغن |
ماسک تنفسی N100 ساخت شرکت M3 همچنین در استاندارد اروپایی EN 143 ماسک‌های کلاس P نیز تعریف می‌شود که با استفاده از فیلتر‌هایی (که ممکن است قابل تعویض باشند) جلوی ورود و خروج ذرات را می‌گیرند.
استاندارد EN 149 نیز ماسک‌های FFP یا «نیم‌فیلتر» (Filtering Half Masks) یا «تمام‌فیلتر» (Filtering Face Piece) را شامل می‌شود که تماما با پارچه مخصوص فیلترکننده ساخته می‌شوند.
در جدول زیر مشخصات این ماسک‌ها را هم می‌توانید ببینید.
| نوع ماسک | مشخصات | میزان نشتی ماسک به داخل |
| P1 | جلوی ورود و خروج حداقل ۸۰ درصد ذرات موجود در هوا را می‌گیرد | نامعلوم |
| P2 | جلوی ورود و خروج حداقل ۹۴ درصد ذرات موجود در هوا را می‌گیرد | نامعلوم |
| P3 | جلوی ورود و خروج حداقل ۹۹.۹۵ درصد ذرات موجود در هوا را می‌گیرد | نامعلوم |
| FFP1 | جلوی ورود و خروج حداقل ۸۰ درصد ذرات موجود در هوا را می‌گیرد | کمتر از ۲۲ درصد |
| FFP2 | جلوی ورود و خروج حداقل ۹۴ درصد ذرات موجود در هوا را می‌گیرد | کمتر از ۸ درصد |
| FFP3 | جلوی ورود و خروج حداقل ۹۹.۹۵ درصد ذرات موجود در هوا را می‌گیرد | کمتر از ۲ درصد |
پارچه فیلترکننده ماسک
ماسک‌های جراحی و ماسک‌های N و FFP همه از یک یا چندلایه فیبری هیدروکربنی بافته‌نشده ساخته می‌شوند. این لایه فیبر کربنی بافته‌نشده به روش Melt Blowing ساخته می‌شود.
در این روش فیبرهای هیدروکربنی ذوب‌شده را با فشار بالا از نازل‌های بسیار تنگی به بیرون پرتاب می‌کنند. این فیبرهای کربن پراکنده‌شده در ادامه روی یک غلتک فرود می‌آیند و یک لایه درست می‌کنند.
روش Melt Blowing برای تولید پارچه فیلترکننده در ماسک‌ها
الیاف این پارچه مخصوص می‌تواند تا ۳۶ نانومتر هم نازک شوند. ماسک‌های تمام فیلتر معمولا با چند لایه از این فیبر کربن بافته‌نشده ساخته می‌شوند.
برای درست کردن ماسک‌ها ممکن است یک لایه پارچه نرم نیز در داخل ماسک استفاده شود تا مانع از ایجاد حساسیت روی پوست صورت مصرف‌کننده شوند. ماسک‌های فیلتردار هم از چند لایه پارچه فیلتر و یک یا دو فیلتر مجزا ساخته می‌شوند.
چگونه ماسک تنفسی پارچه‌ای برای مقابله با ویروس کرونا بسازیم؟
با در نظر گرفتن آنچه گفتیم، مشخص است که نمی‌توان با پارچه معمولی ماسک‌های به‌دردبخوری درست کرد.
ماسک‌هایی که با پارچه با بافت تنگ مثل پارچه‌های کتانی که در تی‌شرت‌ها استفاده می‌شود، دوخته می‌شوند، در بهترین حالت یک‌سوم کارایی یک ماسک استاندارد را دارند.
اما با این همه می‌توان ماسک‌هایی خانگی تولید کرد که مثلا بتوانند بیشتر از ۹۰ درصد ذرات را جذب کنند.
به همین دلیل هم برخی از بیمارستان‌ها نیز دستورالعملی برای تولید ماسک‌های خانگی ارائه داده‌اند که در سطور آتی به آن می‌پردازیم.
ماسک تنفسی FFP2 تمام‌فیلتر
برای دوختن ماسک شما می‌توانید از حوله حمام، پارچه‌های میکروفیبر که برای تمیزکاری استفاده می‌شود و همچنین پارچه‌های کتان با بافت تنگ و چندلایه که مثلا برای تولید تی‌شرت‌ها به کار می‌رود، استفاده کنید.
پیش از بریدن و دوختن ماسک‌ها باید پارچه‌ها را بشویید و ۱۰ دقیقه در آب بجوشانید.
توجه داشته باشید که اندازه ماسک‌ها باید به‌قدری باشد که از بالای بینی تا زیر چانه و همچنین تا نزدیکی گوش را بپوشاند. در نتیجه اندازه پارچه‌ای که می‌برید باید در حدود ۱۵*۳۰ سانتی‌متر باشد.
همچنین برای اینکه ماسکی که می‌سازید موثر باشد، بهتر است از سه لایه پارچه استفاده کنید (هر لایه به‌اندازه یک‌سوم یک ماسک استاندارد کارایی دارد). اگر پارچه بافت بسیار تنگ و سفتی دارد می‌توانید از دو لایه هم استفاده کنید.
بقیه کار هم ساده است. صرفا باید بندهای کشی به ماسک بدوزید که بتوان آن‌ها را پشت گوش محکم کرد.
همچنین می‌توانید برای نرم شدن بافت ماسک از یک لایه پارچه نرم در قسمت داخلی ماسک هم استفاده کنید تا صورت مصرف‌کننده اذیت نشود. ترجیحا برای این لایه از پارچه‌های پشمی یا پارچه‌های دیگری که می‌توانند حساسیت‌زا باشند استفاده نکنید.
حال با در نظر گرفتن این نکات می‌توانید با یکی از روش‌های معمولی که نمونه آن را می‌توانید در اینجا بیابید، ماسک مورد نظر خود را بدوزید.
نظرات