فرسودگی شغلی چیست و چطور کسب‌وکارها را به‌خطر می‌اندازد؟

چندین دهه است که کارِ بیش از حد از سوی شرکت‌ها، مدیران و کارمندان یکی از نشانه‌های ارزشمند بودن تلقی می‌شود. در عین حال، رقابتی که میان صنایع و شرکت‌ها از یک‌سو و کارمندان از سوی دیگر ایجاد شده، مشکلات اجتماعی ناشی از استرس در محیط کار را افزایش داده است.

در دنیای مدرن که کارِ بیشتر از سوی کارفرمایان مورد تشویق قرار می‌گیرد و کارمندان هم به‌دلیل مشکلات اقتصادی ناچارند ساعات بیشتری را در محیط کار باشند، خستگی مفرط و فرسودگی شغلی در میان افراد، به‌ویژه آنهایی که عملکرد بهتری دارند، طبیعی است.

اما فرسودگی شغلی چیست و چگونه می‌تواند بر روی عملکرد کارمندان و همین‌طور کسب‌وکارها تاثیر بگذارد؟

در هر شغلی گاهی کارمندان به مرخصی می‌روند یا ۱۰۰ درصد انرژی خود را برای کارشان صرف نمی‌کنند. اما فرسودگی شغلی یا کارزدگی مسئله‌ای فراتر و عمیق‌تر از درست انجام ندادنِ مسئولیت‌ها و مرخصی رفتن است.

بر اساس مطالعاتی که انجام شده، فرسودگی شغلی، معضلی بزرگ در آمریکا محسوب می‌شود و حدود دوسوم از کارمندانی که به‌شکل تمام‌وقت در ادارات و شرکت‌ها کار می‌کنند، درگیر آن هستند. البته این معضل در میان کارمندان ساعتی و شیفتی هم دیده می‌شود.

مِیو کلینیک (Mayo Clinic)، که یکی از معتبرترین مراکز علوم پزشکی در جهان است، فرسودگی شغلی را نوعی خستگی جسمی و روحی توصیف می‌کند که با کاهش احساس موفقیت و از میان رفتن هویت شخصی افراد در ارتباط است.

در ظاهر، فرسودگی شغلی می‌تواند با از دست دادن علاقه‌ به کار، کاهش بهره‌وری، تعلل، مشکل با دیگر همکاران، کمبود خواب و برخی موارد دیگر همراه باشد.

هر یک از این نشانه‌ها یا ترکیبی از آنها ممکن است به‌منزله تنبلی، کم‌کاری یا بی‌مسئولیتی قلمداد شود؛ اما اینطور نیست.

در ماه می سال ۲۰۱۹، سازمان جهانی بهداشت، فرسودگی شغلی را به‌عنوان یک پدیده شغلی به رسمیت شناخت. این پدیده همچنین در میان مشکلات پزشکی طبقه‌بندی شد و اثرات آن می‌تواند شبیه به سایر اختلالات سلامت روان، از جمله استرس و افسردگی باشد.

چرا فرسودگی شغلی میان بهترین کارمندان رایج است؟

کارمندان شما هر چقدر هم که به شغل خود علاقه داشته باشند، اگر با مسئله فرسودگی شغلی مواجه شوند، برای رهایی از آن تلاش خواهند کرد. این پدیده به‌ویژه در میان کارمندانی که عمدتا عملکرد بالاتری داشته‌اند یا موفق بوده‌اند، رایج است.

مطالعات نشان می‌دهد، این دست از کارمندان مستعد خستگی مفرط و کارزدگی هستند؛ چرا که هر بار وظیفه خود را با موفقیت انجام می‌دهند، از سوی کارفرمایان تشویق شده و وظایف بیشتری بر دوش آنها گذاشته می‌شود.

با وظایف و مسئولیت‌های بیشتر، انرژی و زمان آن فرد محدود شده و در نتیجه چرخه فرسودگی ادامه می‌یابد.

چطور می‌توان فرسودگی شغلی را در میان کارمندان تشخیص داد؟

این سناریو را در نظر بگیرید. X یکی از کارمندانِ بسیار خوب شماست. هر کاری را که برعهده‌اش می‌گذارید با آغوش باز می‌پذیرد و با موفقیت انجام می‌دهد. در نتیجه، شما مسئولیت‌های بیشتری به او واگذار می‌کنید.

به‌تدریج عملکرد X کاهش می‌یابد و او با سرعت کمتری کار می‌کند. هر چند ساعات بیشتری را در مقایسه با گذشته در دفتر کار می‌ماند، اما پس از مدتی متوجه می‌‌شوید که بازدهی او رو به کاهش است. X حالا برای انجام وظایفش به زمان بیشتری نیاز دارد و خطاهایش هر روز بیشتر و بیشتر می‌شود.

او مدام قهوه می‌نوشد تا کارش را انجام دهد و هر چه زودتر روز یا شیفت کاری‌اش را به‌پایان برساند. از نظر شما این علائم تنها نشان‌دهنده یک خستگی جزئی است.

X اما روزی خیلی ناگهانی نامه استعفایش را روی میز شما می‌گذارد و بهترین کارمند شما برای همیشه شرکت را ترک می‌کند.

X یک نمونه واقعی از فردی است که به فرسودگی شغلی مبتلا شده است.

خوب، شما ممکن است غافلگیر شوید و از خود بپرسید: «چرا قبل از آنکه استعفا بدهد، در مورد این موضوع صحبت نکرد؟ چرا تا این حد خودش را تحت فشار قرار داد؟»

پاسخ واضح است. همه ما به‌خوبی می‌دانیم که وقتی از نظر ذهنی و جسمی خسته هستیم، سخت است که بهترینِ خود را در کار ارائه دهیم. اما در دورانی که همه افراد ساعات طولانی‌تری را صرف کار می‌کنند و به نسبت گذشته دیرتر به‎خانه‌هایشان می‌روند، درخواست برای فاصله گرفتن از کار، کمی زمان و استراحت از مدیر سخت‌تر است!

کاهش بهره‌ورری و کارمندانِ خوبی که به‌دلیل فرسودگی شغلی شرکت را ترک می‌کنند، هزینه‌های زیادی روی دست مدیران خواهد گذاشت.

رابطه تکنولوژی و فرسودگی شغلی چیست؟

درحالی‌که تکنولوژی، ارتباطات و همکاری میان کارکنان را تسهیل کرده، اما در عین حال، موجب شده مرزهای میان زندگی شغلی و زندگی شخصی باریک‌تر از گذشته باشد. در واقع زمانی‌که ساعت یا شیفت کاری کارمندان تمام می‌شود، کار تمام نمی‌شود. در واقعیت، از بسیاری از کارمندان انتظار می‌رود، همواره و در تمام ساعات روز در حال انجام وظیفه باشند.

حالا این انجام وظیفه می‌تواند چک کردن ایمیل‌ها، پاسخگویی به مدیران در شبکه‌های اجتماعی یا تماس‌های تلفنی در روزهای تعطیل باشد. عموما هم به کارمندان گفته می‌شود، در دسترس باشند، چرا که ممکن است مسئله‌ای ضروری پیش بیاید.

بهداشت روانی در محیط کار

سلامت روان و حال عمومی کارمندان، یکی از مباحثی است که به‌راحتی نمی‌توان درباره آن صحبت کرد.

بر اساس مطالعاتی که در آمریکا انجام شده، حدود ۵۸ درصد از کارمندان می‌گویند، نمی‌توانند به‌سادگی به رئیس خود بگویند که از نظر سلامت روان دچار مشکل شده‌اند. تنها ۲۰ درصد از این نمونه آماری می‌گویند که احتمالا مدیرانشان از آنها حمایت خواهند کرد.

این در حالی است که فرسودگی شغلی به قوت خود باقی است و با سرعت نگران‌کننده‌ای هم در حال رشد است.

نکته‌ای که مدیران کسب‌وکارها باید در نظر بگیرند، این است که افزایش هزینه‌ها برای صاحبان شغل و همچنین کارمندان، به‌خودیِ خود مسائل کاری را سخت کرده است.

بنابراین پیش از آنکه فرسودگی شغلی گریبان کارمندان شما را بگیرد و کسب‌وکارتان را تحت تاثیر قرار دهد، با آنها صحبت کنید.

فرسودگی شغلی چطور محیط کار را تحت تاثیر قرار می‌دهد؟

فرسودگی شغلی یک مسئله شخصی نیست؛ برعکس یک مسئله سازمانی است که می‌تواند روی هر کدام از بخش‌های کسب‌وکار شما تاثیر بگذارد. کاهش بهره‌وری و کارمندانِ خوبی که شرکت را ترک می‌کنند، هزینه‌های زیادی روی دست مدیران خواهد گذاشت.

البته صاحبان مشاغل تنها افرادی نیستند که بهای این کارزدگی را می‌پردازند. مطالعات نشان می‌دهد، این پدیده می‌تواند منجر به بروز بیماری‌های قلبی، مشکلات گوارشی و حتی مرگ در کارمندان شود.

البته آسیب‌های جسمی ناشی از فرسودگی را هم نباید نادیده گرفت. در سال ۲۰۱۵، حدود ۷۹ درصد از کارگرانی که در رستوران‌های فست‌فود مشغول به کار بودند، اعلام کردند که در حین کار دچار سوختگی شده‌اند.

فرسودگی شغلی در کارمندان

درست مانند X، کارمندانی که شیفت‌های بیشتری در محل کار می‌مانند و مسئولیت‌های زیادی برعهده دارند، تحت فشار بیشتری هستند. احتمال آنکه این دست از کارمندان، دچار حوادث ناشی از کار شوند، وابستگی عاطفی‌شان را به شغل و سازمان از بدهند، استعفا داده و به سراغ کارفرماهای دیگری بروند، بیشتر است.

طرف دیگر داستان بسیار متفاوت است. عملکرد کارمندان خوشحال ۲۰ درصد بالاتر از عملکرد کارمندانی است که دچار کارزدگی می‌شوند. مطالعات نشان می‌دهد، داشتن کارمندان خوشحال می‌تواند فروش کسب‌وکار شما را تا ۳۷ درصد افزایش دهد.

بر اساس مطالعاتی که انجام شده، کارمندان با روحیه بالا می‌توانند ارزش سهام شرکتی را تا دو برابر افزایش دهند.

فرسودگی شغلی در کارآفرینان

دچار شدن هر یک از کارمندانتان از جمله خودِ شما به فرسودگی شغلی می‌تواند برای کسب‌وکار شما مضر باشد.

هرچند کارآفرینی، شغلی بسیار رضایت‌بخش و ارزشمند است، اما تعداد قابل توجهی از کارآفرینان به فرسودگی شغلی مبتلا می‌شوند.

بنیانگذاران و موسسان شرکت‌ها اشتیاق قابل توجهی نسبت به شغلشان دارند، اما احتمال آنکه از نظر اجتماعی دچار انزوا شوند، بسیار بالاست. در عین حال، عدم قطعیت در طول انجام تمام فعالیت‌های آنها حاکم است. تمامِ این اتفاقات در طول زمان می‌تواند منجر به کارزدگی یا همان فرسودگی شغلی شود.

چطور از فرسودگی شغلی کارمندان جلوگیری کنیم؟

مطالعاتی که در دانشگاه هاروارد انجام شده که نشان می‌دهدف شرکت‌هایی که کارمندانشان به فرسودگی شغلی دچار می‌شوند، سه وجه مشترک دارند: اول آنکه مشارکت و همکاری از نوع افراطی میان کارمندان وجود دارد (ایمیل، تماس‌های تلفنی فراوان و جلسات کاری متعدد). دوم آنکه دستورالعمل‌های ضعیفی در مورد مدیریت زمان وجود دارد؛ و در نهایت مدیران تمایل دارند تا مسئولیت‌های بیشتری را بر دوشِ افراد توانمند بگذارند.

اگر مدام در حال از دست دادن نیروهای خوبتان هستید، وقت آن رسیده که نگاه دقیق‌تری به مسائل شرکت بیندازید.

هرچند کار کردن با یکدیگر موجب خلاقیت می‌شود، اما جلساتِ بی‌پایانی که تصمیم‌گیری در آن رخ نمی‌دهد، نتیجه عکس می‌دهد.

اگر اعضای تشکیل‌دهنده تیم شما زمان زیادی را صرف کار می‌کند، روزهای آنها را با جلسات بی‌نتیجه پُر نکنید و انتظار نداشته باشید که پس از اتمام جلسات همان میزان کار را انجام دهند.

از وظایف کارمندانتان و مدت زمانی که برای اتمام پروژه‌ها نیاز دارند، آگاه باشید و اطمینان حاصل کنید، افرادی در شرکت شما کار می‌کنند که از مهارت‌ها و شایستگی لازم برخوردارند.

در نهایت آنکه، میزان کاری که کارمندانتان می‌توانند انجام دهند را دست بالا نگیرید. بهترین کارمندانِ شما ممکن است نسبت به سایر همکاران دو برابر سریع‌تر کار کنند. اما این به آن معنا نیست که وظایف آنها باید دو برابر باشد.

چطور تغییر را شروع کنید؟

به‌عنوان مدیر، زمانی‌که تلاش می‌کنید جلوی فرآیند فرسودگی شغلی را بگیرید، احساس عجیب‌وغریبی خواهید داشت. دقیقا نمی‌دانید، اتفاقی که آن را تجربه می‌کنید، تقصیر شماست یا اینکه کاملا تصادفی رخ داده است.

اگر قصد ایجاد تغییرات سازمانی دارید، در مورد دو مسئله میزانِ کار و سلامت روان کارمندانتان به‌وضوح با آنها صحبت کنید.

اگر به‌کار بردن برخی کلمات و واژه‌ها برای شما سخت است، از آزمون‌های رتبه‌بندی استفاده کنید و از کارمندانتان بخواهید تا به هر مورد از یک تا ده نمره بدهند.

یک کلمه کُد را برای مسائل مربوط به سلامت و بهداشت روان انتخاب کنید تا ناچار نباشید در این زمینه بپرسید. همچنین، روش‌های ساده‌ای فراهم بیاورید تا متوجه شوید کارمندان شما تحت نظر پزشک هستند یا نه.

در هنگام صحبت کردن تا جایی‌که ممکن است سطح استرس را پایین بیاورید و سعی کنید این حس را القا کنید که آنها برای شما اهمیت دارند.

شاید آهسته‌تر کردن روند کار یا کاهش فشارهای کاری از روی تیمتان، به‌ویژه در فصول شلوغ سال امکان‌پذیر نباشد. اما گسترش روابط با کارمندان در خارج از محیط کار و داشتنِ سیاستِ درهای باز برای گفتگو با آنها می‌تواند از فرسودگی شغلی کارمندان تا حدِ قابل توجهی جلوگیری کند و فضای متعادل‌تری در محیط کار ایجاد شود.

در پایان می‌توان گفت، فرسودگی شغلی کارمندان مسئله‌ای است که تقریبا تمامی صاحبان مشاغل یا خود آن را تجربه کرده‌اند یا می‌توانند درس‌هایی از آن بیاموزند.

اگر متوجه می‌شوید که کارمندان شما خسته شده‌اند، سریع قضاوت نکنید و آن را به‌حساب کم‌کاری و تنبلی آنها نگذارید. برعکس این خستگی مفرط را نشانه‌ای برای شروع تغییرات بزرگ در کسب‌وکارتان بدانید.