پول داغ در اقتصاد ایران: چرا مردم می‌خواهند از شر تومان و ریال خلاص شوند؟

این روزها فیلمی در شبکه‌های اجتماعی وایرال و پربازدید شده و دست‌به‌دست می‌چرخد که در آن مردمی را می‌بینیم که برای خرید دلار ۲۲ هزار تومانی به سمت صرافی‌های میدوان فردوسی هجوم می‌برند. چرا مردم این قدر عجله دارند تا از شر تومان و ریال خلاص شوند؟ به این وضعیت تومان و ریال، پول داغ می‌گویند.

بازار ارز، طلا ، سکه و سهام به محلی کوتاه‌مدت برای جریان پول نقد در ایران تبدیل شده است. پولی که انگار هیچ‌کس نمی‌خواهند آن را نقد نگه دارد و بیشتر افراد ترجیح می‌دهند پول نقد خود را به دارایی‌های دیگری تبدیل کنند.

اقتصاددانان می‌گویند که افراد معمولا در دوره تورم و انتظارات تورمی، سعی می‌کنند پول خود را به دارایی دیگری تبدیل کنند، به همین دلیل بخشی از پولی که به بازارهای مختلف انتقال پیدا می‌کند، پول داغ است.

تصور کنید در یک اقتصاد نرخ تورم بالا و در حال افزایش باشد. در چنین اقتصادی ارزش پول ملی روزبه‌روز کاهش پیدا می‌کند و افراد تمام تلاش خود را می‌کنند تا از پولی که ارزش آن روزبه‌روز در حال کاهش است، فرار کنند. در چنین شرایطی افراد برای اینکه ارزش پول خود را حفظ کنند، آن را وارد بازارهای دیگر می‌کنند.

در اصطلاح اقتصادی به این اتفاق «پول داغ» می‌گویند. در حقیقت، در یک محیط تورمی، پول مانند جسم داغی است که هیچ‌کس نمی‌خواهد آن را در دستش نگه دارد و افراد سعی می‌کنند آن پول در حال سوختن را که ارزشش در حال کاهش یافتن است، به دارایی دیگری تبدیل کنند. این پول‌ها در یک بازه زمانی کوتاه و با انگیزه سود و جلوگیری از کاهش ارزش، وارد بازارهای مختلف می‌شوند.

بعضی از افراد در طول تعطیلات نوروز برای حفظ ارزش پول نقد خود وارد بورس شدند.

جریان پول داغ در بازارهای جهانی

پول داغ فقط مربوط به اقتصاد داخلی یک کشور خاص نیست. در حقیقت، این اتفاق در اقتصاد بین‌الملل نیز رخ می‌دهد. اگر نرخ بهره در یک کشور در مقایسه با دیگر کشورها افزایش پیدا کند، سپرده‌گذاری در آن کشور نیز جذابیت بیشتری خواهد داشت.

در شرایطی که امکان جابه‌جایی آزاد منابع مالی وجود دارد، مردم دیگر کشورها ترجیح می‌دهند ارز کشوری را بخرند که سود بیشتری پرداخت می‌کند و پول را در بانک‌های آن کشور سرمایه‌گذاری کنند.

اگر بخواهیم در مورد اقتصاد جهانی و امور مالی بین‌المللی حرف بزنیم، به این افزایش تقاضا برای ارز، داغ شدن پول می‌گویند. البته این اتفاق فقط به دلیل افزایش نرخ بهره نمی‌افتد و عوامل اقتصادی دیگر و همچنین شرایط سیاسی روی جابه‌جایی پول داغ در بین کشورها تاثیر می‌گذارد.

تومان داغ چه وضعیتی دارد؟

در ماه‌های اخیر برخی تغییرات در بازارهای مختلف کشور باعث به وجود پول داغ در ایران شده است. در حقیقت، اگر بخواهیم نگاهی به داغ شدن پول در اقتصاد داخلی بیندازیم، باید به ارتباط بین تورم، و تقاضا برای پول نقد و سایر دارایی‌ها توجه کنیم.

با افزایش انتظارات تورمی در جامعه، تقاضا برای پول کاهش می‌یابد، و سرمایه‌گذاری در بازارهای مختلف باعث کاهش پول نقد در دست افراد می‌شود و در عوض سبد دارایی‌های آنها افزایش پیدا می‌کند. این همان پول داغی است که در کوتاه‌مدت و به‌سرعت از پول نقد به یک دارایی سودآور تبدیل می‌شود.

هر چند در اقتصاد ایران خبری از ابرتورم چند صد درصدی نیست، اما نرخ بالای تورمی که مشابه آن در کشورهای دیگر دیده نمی‌شود، باعث شده است که ریال یا تومان هر بار به سمت یک بازار برود و وارد آن بازار شود و در کوتاه‌مدت باعث ایجاد التهاباتی در آن بازار گردد.

دلار ، طلا، سکه، سهام و خودرو بازارهایی هستند که با ورود کوتاه‌مدت این پول‌ها مواجه شده‌اند. اقتصاددانان می‌گویند پول داغ پولی است که مردم می‌خواهند از شر آن خلاص شوند. آیا سردرگمی تومان در بازارهای مختلف به این معنی است که تومان پول داغ است؟

معمولا مردم سعی می‌کنند در دوره تورم و انتظارات تورمی، پول را به دارایی دیگری تبدیل کنند. بنابراین، بخشی از پولی که به بازارهای مختلف انتقال پیدا می‌کند، پول داغ است. در حقیقت، پول داغ، پولی است که می‌خواهد قدرت خرید خود را در برابر تورم حفظ کند.

در دیگر کشورها یک خودرو با فرآیندهای پیچیده‌ای برای خرید مثل صف، کالای سرمایه‌ای محسوب نمی‌شود. در بیشتر کشورها، خودرو با شرایط و امکانات مناسب و به‌صورت تحویل فوری به مشتریان فروخته می‌شود.

رکود اقتصادی دلیل جابه‌جایی کوتاه‌مدت پول بین بازارها است

بخش دیگر این انتقال پول به رکود اقتصادی ارتباط دارد. در حقیقت سود بعضی بازارها در حال کاهش است، در حالی که بعضی از بازارهای دیگر رونق زیادی دارند و می‌توانند در کوتاه‌مدت سودآور باشند. به‌عنوان مثال، بعضی از افراد در طول تعطیلات نوروز برای حفظ ارزش پول نقد خود وارد بورس شدند.

دو سه ماه بعد و با اعلام خبر ثبت‌نام خودرو زیر قیمت بازار، این افراد پول خود را از بورس بیرون کشیدند و اقدام به شرکت در قرعه‌کشی ایران‌خودرو و سایپا و خرید خودرو کردند. همچنین بعضی از اشخاصی که ارز خارجی مثل دلار و یورو در اختیار داشتند، آنها را به ریال تبدیل کرده و در کوتاه‌مدت در یکی از بازارهای سودآور سرمایه‌گذاری کردند.

در هر صورت، چنین جابه‌جایی‌ها و تغییراتی نشان‌دهنده یک اقتصاد ناسالم است. این حرکت‌ها باعث اختلال در بازارها و سردرگمی بازیگران اقتصادی می‌شود.

وضعیت نرخ بالای تورم در اکثر کشورها به پایان رسیده است اما در ایران ادامه دارد

وضعیتی مانند شرایط فعلی ایران در دیگر اقتصادهای جهان معمولا خیلی نادر است. در کشورهای توسعه‌یافته اقتصاد به‌گونه‌ای کار می‌کند که در وضعیت مشابهی با وضعیت فعلی اقتصاد ایران قرار نگیرد.

وضعیت نرخ بالای تورم در بیشتر کشورها به پایان رسیده است و علاوه بر این، بازارها به شکل دیگری کار می‌کنند.

به‌عنوان مثال، در دیگر کشورها یک خودرو با فرآیندهای پیچیده‌ای برای خرید مثل صف، کالای سرمایه‌ای محسوب نمی‌شود. در بیشتر کشورها، خودرو با شرایط و امکانات مناسب و به‌صورت تحویل فوری به مشتریان فروخته می‌شود.

در حقیقت، مشکل آنها این نیست که عرضه از تقاضا کمتر است، بلکه عرضه از تقاضا بیشتر است و این سیاست‌های محرک تقاضا و روش‌های فروش است که پویایی بازار را حفظ می‌کند.