آیا قیمت گازوئیل در ایران افزایش پیدا می‌کند؟

در هفته گذشته خبری منتشر شد با این مضمون که «قیمت گازوئیل از امشب افزایش پیدا می‌کند.» که در روز ۲۴ تیر ۱۳۹۹ با واکنش شدید بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت جمهوری اسلامی ایران روبه‌رو شد.

وزیر نفت شایعه افزایش قیمت گازوئیل را جنگ روانی دشمنان علیه مردم ایران عنوان کرد. بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت درباره امکان افزایش قیمت گازوئیل گفت: «این یک دروغ بزرگ است که خارجی‌ها به منظور عصبانی و ناراحت کردن مردم ایران به راه انداخته‌اند.»

وی ادامه داد: «هیچ برنامه، ایده، طرح و پیشنهادی در هیچ سطحی برای افزایش قیمت گازوئیل وجود ندارد و با وجود تکذیب‌های مکرر باز هم این جنگ روانی را علیه مردم ایران ادامه می‌دهند.»

با این حال، قیمت گازوئیل چه قبل و چه بعد از افزایش قیمت بنزین تغییری نکرده است. اما آیا دولت می‌تواند و آیا تمایل دارد که قیمت گازوئیل را افزایش دهد؟

مصرف گازوئیل در مقایسه با سال ۱۳۹۷، ۴۱ درصد افزایش پیدا کرده است.

کسری بودجه دلیلی برای افزایش قیمت گازوئیل

دولت به دلیل کسری بودجه‌ای که دارد مجبور شده است که قیمت کالاها را افزایش دهد. البته هنوز قیمت گازوئیل افزایش پیدا نکرده است، اما افزایش قیمت این سوخت می‌تواند به دلیل کسری بودجه صورت بگیرد.

طبق آماری که در روزنامه دنیای اقتصاد در دی ماه ۱۳۹۸ منتشر شده است: «مصرف گازوئیل تا سال ۱۳۹۲ افزایش داشت و به ۱۰۵ میلیون بشکه در روز رسید. اما مصرف این سوخت بین سال‌های ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۵ کاهش پیدا کرد. و از سال ۱۳۹۵ مصرف گازوئیل دوباره افزایش یافت و در سال ۱۳۹۷ به‌طور متوسط بیش از ۸۷ میلیون لیتر گازوئیل در روز مصرف می‌شد. تنها آمار اعلام‌شده جدید گازوئیل، مصرف ۱۳۴ میلیون لیتر در سال ۱۳۹۸ بوده است.»

این آمار نشان می‌دهد که مصرف گازوئیل در مقایسه با سال ۱۳۹۷، ۴۱ درصد افزایش پیدا کرده است. از طرف دیگر، دولت ایران با افزایش ۱.۵ تا ۳ برابری قیمت بنزین سود کلانی به دست آورد و توانست بخش قابل توجهی از کسری بودجه را جبران کند.

حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، عضو و رئیس سابق کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی، در ۳۱ اردیبهشت درباره درآمد دولت از محل افزایش قیمت بنزین گفت: «۲۰۰ میلیارد تومان در روز، که فقط با افزایش قیمت بنزین می‌توان این مبلغ را به دست آورد… اما می‌خواهم بگویم که ۲۰۰ میلیارد تومان در روز متوسط درآمد حاصل از افزایش قیمت گازوییل و فروش مازاد مصرف در خارج از کشور است.»

اما این افزایش قیمت دیگر جوابگوی هزینه‌های دولت و کسری بودجه نیست. رئیس‌جمهور حسن روحانی در ۲۱ خرداد گفت: «در طی این سال‌ها درآمد ما ۵۰ میلیارد دلار بوده است… ۵۰ میلیارد دلار… که این رقم تقریبا دو برابر بودجه سال گذشته است.»

بنابراین کسری بودجه می‌تواند دلیل خوبی برای افزایش قیمت گازوئیل توسط دولت باشد. اما این افزایش قیمت کار ساده‌ای نیست و می‌تواند باعث ایجاد مشکلاتی برای مردم شود.

راه‌حل این کار چیست و دولت چگونه می‌تواند قیمت گازوییل را افزایش دهد؟

شرایط افزایش قیمت گازوئیل

مانند زمانی که دولت می‌خواست قیمت بنزین را افزایش دهد، این افزایش قیمت را بارها در تلویزیون اعلام کرد که بلافاصله تکذیب شد. اما دولت مجبور است حداقل به خاطر کسری بودجه این کار را انجام دهد و تبعات آن را نیز بپذیرد.

مانند افزایش قیمت نان که در چند ماه گذشته تصویب شد و سپس قیمت نان به‌تدریج استان به استان افزایش پیدا کرد.

بهمن علیپور، مدیر روابط عمومی شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی اصفهان، اخیرا اعلام کرده است: «ما اخبار افزایش قیمت گازوئیل را نه تایید و نه تکذیب می‌کنیم.»

قاچاق سوخت دلیل دیگری برای افزایش قیمت گازوییل

یکی از دلایلی که دولت می‌تواند از آن برای توجیه افزایش قیمت گازوییل استفاده کند، قاچاق سوخت به کشورهای همسایه است.

در ماه‌های اخیر گزارش‌های متعددی از افزایش قاچاق سوخت اعم از بنزین و گازوئیل در رسانه‌های آنلاین و چاپی منتشر شده است.

با وجود واقعی‌سازی قیمت بنزین در کشور، به نظر می‌رسد که قاچاق سوخت همچنان طرفداران زیادی دارد. محمدرضا صالحی یکی از اعضای کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی به بازار می‌گوید: «روزانه هفت میلیون لیتر گازوئیل از مرزها قاچاق و خارج می شود و پولشویی‌هایی نیز اتفاق میفتد.»

محمودرضا افشاریان، مدیرکل دفتر پیشگیری از قاچاق فرآورده‌های نفتی هم پیشتر در این باره به یکی از رسانه‌ها اعلام کرده بود که: «۸۰ درصد قاچاقی که انجام می‌شود مربوط به نفت‌گاز (گازوئیل) است.»

او که خود نیز تلویحا بی‌تاثیری سهمیه‌بندی بنزین در قاچاق سوخت را تایید می‌کند، ادامه می‌دهد: «بیشترین تاثیری که بازگشت کارت سوخت و سهمیه‌بندی بنزین در دو نرخ سهمیه ۱۵۰۰ تومان و آزاد ۳۰۰۰ تومان داشت، مدیریت مصرف داخل بود و آمارها نیز این موضوع را نشان می‌دهند. به‌طوری که مصرف بنزین حدود ۲۰ درصد کم شده است. اما در مورد قاچاق، میان نرخ بنزین آزاد کشور و مناطقی که به آنها قاچاق می شود، هنوز اختلاف زیادی دیده می‌شود. اما بی‌تاثیر نیست و در یک بازه زمانی بلندتر می‌توان آمار آن را بر اساس شواهد و تحقیقات اعلام کرد.»

نگاهی به تفاوت قیمت سوخت در ایران و سایر کشورها نشان می‌دهد که این ادعا چندان هم بیراه نیست. اگر بهای فوب خلیج فارس را در نظر بگیریم می‌توان گفت که حتی بنزین آزاد در ایران حداقل ۳ هزار تومان از سایر کشورها ارزان‌تر است.

میانگین قیمت گازوئیل در جهان کمی بیش از یک دلار و در کشورهای شرقی همسایه ایران حدود ۸۰۰۰ تومان و در ترکیه با قیمتی بیش از ۱۴۰۰۰ تومان فروخته می‌شود.

گازوئیل در ایران، ۹۶ درصد ارزان‌تر از فوب

قیمت گازوئیل بر اساس اعلام شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران، به قیمت ‌۳۰۰ تومان در هر لیتر عرضه می‌شود. گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی اما نشان می‌دهد که قیمت فوب خلیج فارس هر بشکه گازوئیل، ۷۳ دلار و ۶۴ سنت است. اگر هر بشکه گازوئیل را معادل ۱۵۹ لیتر در نظر بگیریم، ‌قیمت هر لیتر گازوئیل فوب خلیج فارس حدود ۶ هزار و ۸۶۹ تومان خواهد بود. به عبارت دیگر می توان گفت که ایرانی‌ها تنها ۴ درصد قیمت واقعی گازوئیل را پرداخت می‌کنند و ۹۶ درصد مابقی تحت عنوان یارانه از جیب دولت پرداخت می‌شود.

آن‌گونه که مدیر کل برنامه‌ریزی شرکت پخش فرآورده‌های نفتی به بازار اعلام کرده در حال حاضر روزانه حدود ۷۵ میلیون لیتر گازوییل در کشور مصرف می‌شود. در واقع اگر یارانه‌ای که دولت به‌ازای هر لیتر از این سوخت پرداخت می‌کند را حدود ۶۵۶۹ تومان در نظر بگیریم، می‌توان ادعا کرد که دولت هم اکنون ۴۹۲ میلیارد و ۶۷۵ میلیون تومان یارانه تنها به این سوخت پرداخت می‌کنند.

یارانه سوخت برای بنزین و گازوئیل

بر اساس آخرین گزارشی که شرکت پخش و پالایش اعلام کرده، این روزها به‌طور متوسط ۷۲ میلیون لیتر بنزین در کشور سوخته می‌شود که طبق گفته‌های رضایی مدیرکل برنامه‌ریزی این شرکت، ۷۰ درصد آن (حدود۵۰ میلیون و ۴۰۰ هزار لیتر) مربوط به سهمیه دولتی ۱۵۰۰ تومانی بوده و ۳۰ درصد آن به قیمت آزاد ۳ هزار تومانی فروخته می‌شود. به عبارت دیگر می‌توان ادعا کرد که دولت هم‌اکنون چیزی حدود ۲۹۱ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان یارانه به بنزین پرداخت می کندکه تقریبا می‌توان گفت ۲۰۰ میلیارد تومان کمتر از یارانه گازوئیل است که هیچ تلاشی برای واقعی شدن قیمت آن صورت نگرفته است.

قیمت گازوییل چه قبل و چه پس از افزایش قیمت بنزین، در ایران لیتری ۳۰۰ تومان بود، در حالی که در بازارهای جهانی قیمت آن فرقی با قیمت بنزین ندارد.

میانگین قیمت گازوئیل در جهان کمی بیش از یک دلار و در کشورهای شرقی همسایه ایران حدود ۸۰۰۰ تومان و در ترکیه با قیمتی بیش از ۱۴۰۰۰ تومان فروخته می‌شود.