کارنامه ۱۰ ساله مالیاتی دولت/ هزینه‌های گران دولت را چه کسی می‌پردازد؟

در شرایطی که دولت قرار است بیش از ۲۴۰ هزار میلیارد تومان درآمد را از محل مالیات‌ها دریافت کند، همچنان فرار گسترده مالیاتی یکی از چالش‌های جدی اقتصادی در ایران است. مطابق اعلام مقامات رسمی، رقمی بین ۳۰ تا ۴۰ هزار میلیارد تومان فرار مالیاتی در کشوراست و برخی برآوردها حاکی از آن است که این عدد به بیش از ۱۰۰ هزار میلیارد تومان می‌رسد.

به گزارش تجارت نیوز ، دولت در بودجه سال آینده معادل ۳۱۷ هزار میلیارد تومان درآمد پیش‌بینی کرده که از این رقم حدود ۲۴۷ هزار میلیارد تومان درآمد مالیاتی است. رقم پیش‌بینی شده مذکور برای سال ۱۴۰۰ نسبت به رقم مصوب سال ۹۹، ۵۲ هزار میلیارد تومان افزایش پیدا کرده است.

همچنین هدف دولت فروش ۱۹۹ هزار میلیارد تومان نفت است. یعنی فروش روزانه ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه در روز. بسیاری معتقدند دولت نه توان افزایش ۴ برابری ‌درآمد نفت را دارد و نه توان دریافت ۲۴۷ هزار میلیارد تومانی مالیات را. اما به نظر می‌رسد دولت برای تحقق این درآمد مالیاتی خیز برداشته و در این میان بیش از همیشه به مالیات‌های جدید و خرد از مردم امید بسته است.

در واقع در سالی که قرار است درآمدهای نفتی ۴ برابر شود، یارانه ها افزایش پیدا نکند و حقوق‌ها هم حدود نصف تورم افزایش پیدا کند، اخذ درآمدهای مالیاتی از محل «مالیات بر درآمد» و «مالیات بر ثروت» و همین طور بخش‌های دیگر افزایش زیادی پیدا خواهد کرد، به طوری که مالیات بر درآمد و مالیات بر ثروت هر کدام ۵ هزار میلیارد تومان افزایش پیدا می‌کند.

منبع: بانک مرکزی و مجلس

البته اختلافاتی میان دولت و مجلس بر سر درآمدهای مالیاتی وجود داشت، قصد دولت این بود که عمدتا بر روی درآمدهای نفتی حساب کند اما مجلس و بخشی از کارشناسان بر این باور بودند که درآمدهای پیش‌بینی شده از محل فروش نفت در لایحه بودجه سال ۱۴۰۰ واقع‌بینانه نیست و تنها راه برای تحقق درآمدها در بودجه بالا بردن سطح مالیات‌ها است و چاره‌ای جز این کار وجود ندارد.

مالیات محال؟

کارشناسان بر این باورند با توجه به مولفه‌های فوق احتمال ادامه یافتن تحریم‌ها و شرایط تورمی در سال آینده، سیاست افزایش درآمدهای مالیاتی عمدتا به اقشار ضعیف و کسب و کارهای خرد فشار وارد خواهد کرد. ضمن آنکه کرونا به عنوان یکی دیگر از نااطمینانی‌‌های موجود در‌ سال آینده هم ادامه خواهد داشت و اثرات آن بر کسب و کارها و فعالیت‌های اقتصادی استمرار پیدا می‌کند و بار افزایش مالیات به سوی مردم ‌را سنگین خواهد کرد‌.

اگرچه هنوز اصلاح ساختاری در نظام بودجه ریزی اتفاق نیفتاده است و به طور طبیعی باید سهم مالیات از درآمدهای دولت در بودجه افزایش پیدا کند و در مقابل سهم درآمدهای نفتی کاهش یابد، اما با این وجود افزایش یکباره مالیات‌‌های خرد در شرایطی که هنوز بخشی زیادی از معافیت‌ها و فرارهای مالیاتی پابرجا هستند و کرونا هم به بحران‌های موجود دامن زده، مورد انتقاد است.

بنابراین پیشنهاد کارشناسی این است که سیاستگذار به جای فشار بر مردمی که قدرت خرید و درآمدشان در مقایسه با تورم کاهش شدید پیدا کرده و کسب و کار بسیاری از افراد به دلیل اثرات تحریم‌ها و محدودیت‌ ‌ ها خارجی و کرونا آسیب دیده، تور مالیاتی خود را به سمت فراریان مالیاتی ببرد و از معافیت‌های غیر ضرور مالیاتی بکاهد.

اما آمارهایی که از سوی دستگاه‌های مختلف در مورد میزان و رقم فرار مالیاتی در کشور عنوان می‌شود متفاوت است. وزیر اقتصاد در اظهارنظری اعلام کرده بود که در بخش مودیانی که فرار مالیاتی دارند برآوردها حاکی از آن است که بدون احتساب جرایم مالیاتی میزان فرار مالیاتی ۳۰ تا ۴۰ هزار میلیارد تومان است. همچنین امیدعلی پارسا، رئیس سازمان امور مالیاتی هم رقم ۴۰ هزار میلیارد تومان را در اظهار نظر دیگر تایید کرده بود.

تغییرات درآمدهای مالیاتی در ۱۴۰۰

مطابق آمارهای ارائه شده در سال ۹۹، میزان مالیات اشخاص حقوقی ۴۴ هزار میلیارد تومان، مالیات بر درآمدها ۳۲ هزار میلیارد تومان، مالیات بر ثروت ۶۹۰۰ میلیارد تومان، مالیات بر واردات ۲۰ هزار میلیارد تومان و مالیات بر کالاها و خدمات ۹۳ هزار میلیارد تومان پیش‌بینی شده بود.

اما برای سال ۱۴۰۰ هر یک از مالیات‌های اشخاص حقوقی، درآمدها، ثروت، واردات و کالا و خدمات به ترتیب ۱۴ هزار میلیارد تومان، ۱۶ هزار میلیارد تومان، ۱۵ هزار و ۹۰۰ میلیارد تومان، ۲۰۰۰ میلیارد تومان و ۱۰۰۰ میلیارد تومان افزایش یافته که در این بین مالیات بر درآمدها بیشترین افزایش را داشته است. در مجموع طبق بررسی‌های انجام شده میزان درآمد پیش بینی شده دولت از محل مالیات نسبت به قانون بودجه سال ۹۹، ۵۲ هزار میلیارد تومان و نسبت به قانون بودجه سال ۹۸، ۷۳ هزار میلیارد تومان رشد داشته است.

همچنین مطابق لایحه بودجه ۱۴۰۰ حداکثر نرخ مالیات بر درآمد افراد ۲۵ درصد است و درآمدهای کمتر از ۴ میلیون تومان در ماه از مالیات معاف شده‌‌اند.

برای مطالعه مطالب تحلیلی بیشتر در خصوص اقتصاد ایران صفحه آکادمی تجارت‌نیوز رادنبال کنید.