جدال توییتری با ایلان ماسک / «ماسک» می‌تواند گرسنگان جهان را سیر کند؟

یک پرسش خودمانی و خیلی سرراست: «آیا ثروتمندان باید ثروت‌شان را در راستای منافع عمومی هزینه کنند؟» یا یک پرسش جایگزین «آیا ثروتمندان مسئول رفع فقر در جهان هستند؟»

به گزارش تجارت‌نیوز ، این دو پرسش بیش از اندازه صریح به نظر می‌آید، اما واقعیت این است که برای چندین دهه، دقیقا همین پرسش‌ها (یا چیزهایی شبیه به آنها)، میان دو اردوگاه «کاپیتالیسم» و «سوسیالیسم» اختلاف برانگیز بوده‌ و در مواردی حتی به جنگ و نزاع میان کشورها و رژیم‌های سیاسی ختم شده‌اند.

با این همه، طی روزهای اخیر، این پرسش‌ها بار دیگر و این بار به شکلی جدید در فضای عمومی جهان مطرح شده‌اند و این بار، پای «سلبریتی‌های دنیای ثروت» را هم به بحث و جدل‌ها در این خصوص، باز کرده‌اند.

پینگ‌پنگ توئیتریِ «ثروتمندان» در بابِ «فقرا»

ماجرا از این قرار است که «دیوید بیزلی» (David Beasley، مدیر «برنامه جهانی غذا»، وابسته به سازمان ملل متحد، در حساب توئیتری خود به «ایلان ماسک»، ثروتمندترین مرد جهان کنایه‌ای در مورد میزان ثروتش زد.

«بیزلی» با اشاره به ثروت هنگفت «ایلان ماسک» و «جف بیزوس» (به ترتیب اولین و دومین افراد ثروتمند در جهان)، نوشته بود که اگر این دو فرد ثروتمند قدم پیش بگذارند، فقط با ۶ میلیارد دلار می‌توان ۴۲ میلیون انسان را از خطر مرگ ناشی از گرسنگی نجات داد.

«ایلان ماسک» البته خیلی زود به این موضوع واکنش نشان داد. او در حساب توئیتری خود نوشت که اگر این نهاد [برنامه جهانی غذا] با ارائه مدارک کافی و شفاف بتواند توضیح دهد که ۶ میلیارد دلار دقیقا چگونه معضل گرسنگی در جهان را حل می‌کند، «من همین حالا سهام «تسلا» را می‌فروشم و آن را عملی می‌کنم».

جالب اینکه «دیوید بیزلی» یک سیاستمدار عضوِ حزب «جمهوری‌خواه» در آمریکاست که پیش از این فرماندار ایالت «کارولینای جنوبی» هم بوده است. جمهوری‌خواهان معمولا به ضدیت با اخذ مالیات‌های سنگین از ثروتمندان معروف هستند و به عنوان نمونه، تقریبا هر بار که یک جمهوری‌خواه رییس‌جمهور آمریکا بوده (از جمله در موردِ «دونالد ترامپ») و همزمان جمهوری‌خواهان در مجالس دوگانه آمریکا هم دستِ بالا را داشته‌اند، تلاش شده که نرخ مالیاتی که از ثروتمندان آمریکایی گرفته می‌شود، کاهش پیدا کند.

«ایلان ماسک» حدود ۳۰۰ میلیارد دلار ثروت دارد.

جالب‌تر اینکه ثروت خودِ «دیوید بیزلی» هم بین ۱ تا ۹ میلیون دلار تخمین زده می‌شود که هر چند در مقایسه با ثروت کسانی مانند «ایلان ماسک»، «جف بیزوس»، «بیل گیتس» یا حتی «دونالد ترامپ» بسیار ناچیز است، در مقیاسِ شهروندان کشور ثروتمندی مانند آمریکا هم عدد قابل‌توجهی است.

موسسه «کردیت‌سوئیس» (Credit-Suisse) تخمین زده که نزدیک به ۲۱ میلیون نفر در آمریکا بالای یک میلیون دلار (حدود ۲۷ میلیارد تومان) ثروت دارند. به این ترتیب، با احتساب جمعیت حدود ۲۵۰ میلیون نفریِ «افراد بالغ» در آمریکا، نزدیک به ۸ درصد از جمعیت این کشور «میلیونر» به حساب می‌آیند و مدیر «برنامه جهانی غذا» هم یکی از آنها است.

فضا را ول کنید، زمین را بچسبید!

طرفداران «ماسک» (که برای یک سلبریتی ابرثروتمند و یک فعال حوزه فناوری تعداد قابل‌توجهی هم به حساب می‌آیند)، بلافاصله از این اظهارنظر استقبال کردند و این در حالی است که پیش و پس از این پینگ‌پنگِ توئیتری در مورد پایان‌ دادن به گرسنگی در جهان، بحث‌هایی در مورد اینکه ثروتمندان چگونه می‌توانند مشکلات جهانی را حل کنند، همچنان داغ بوده و داغ هم هست.

نمونه‌ای مشابه، همین چند ماه پیش رخ داد. «برنی سندرز»، سناتور دموکرات ایالت «ورمونت» آمریکا (که در حزب «دموکرات» رقیبِ «جو بایدن» برای کسب نامزدیِ نهایی این حزب در انتخابات آمریکا بود)، از «ایلان ماسک» خواست تا به جای محقق‌ کردن ایده سفر به فضا، بر کره زمین تمرکز کند و به فکر محو‌ کردن پدیده مردم بی‌خانمان و کودکان گرسنه ساکن آمریکا باشد.

«برنی سندرز»، سناتور دموکرات آمریکایی، چندی پیش از «ایلان ماسک» و «جف بیزوس» خواسته بود برای رفع فقر پا پیش بگذارند.

برنی سندرز در ادامه نوشته خود تاکید کرده بود که سطح نابرابری در آمریکا ناپسند است و تهدیدی برای دموکراسی این کشور محسوب می‌شود. او چهار روز پیش از توئیتی که خطاب به «ماسک» نوشته بود، با انتشار توییتی دیگر از ثروت بالای «جف بیزوس» و «ایلان ماسک» انتقاد کرده بود و ثروت این دو نفر را بیشتر از چهار دهک درآمدی پایین جامعه آمریکا برآورد کرده بود. این سناتور دموکرات و چپ‌گرا، همچنین تصریح کرده بود که این سطح از حرص و طمع و نابرابری، نه تنها غیراخلاقی است بلکه پایدار نخواهد ماند.

تعداد گرسنگان جهان چقدر است؟

اما جهان چند نفر گرسنه دارد و با چه مقدار پول می‌توان معضل گرسنگی در جهان را رفع کرد؟ واقعیت بسیار وحشتناک است. برآوردهای سازمان ملل متحد نشان می‌دهد که همین امروز، حدود ۸۱۱ میلیون نفر (یعنی کمابیش حدود ۱۰ درصد از جمعیت جهان) سرِ گرسنه بر بالین می‌گذارند.

داده‌های موسسه « Action against hunger»هم نشان می‌دهد که جهان حتی غذای مازاد برای سیر کردن گرسنگان در اختیار دارد، اما فقر و جنگ، اصلی‌ترین عواملی هستند که موجب می‌شود غذا به فقرا نرسد.

«جف بیزوس» و «ایلان ماسک»، در مجموع حدود ۵۰۰ میلیارد دلار ثروت دارند، در حالی که سالانه با ۳۰ میلیارد دلار می‌توان گرسنگان را سیر کرد.

برآوردهای گوناگونی از میزان منابع مالی برای پایان‌ دادن به فقر در جهان وجود دارد، اما واقع‌بینانه‌ترین تخمین‌ها نشان می‌دهد که با سالانه حدود ۳۰ میلیارد دلار، می‌توان جمعیت گرسنگانِ جهان را به صفر رساند.

مجله «فوربس» (Forbes)، ثروت میلیاردرهای جهان را به صورت لحظه‌ای نشان می‌دهد ( اینجا ). بر این اساس، (در لحظه نگارش این متن)، «ایلان ماسک» حدود ۲۹۸ میلیارد دلار و «جف بیزوس» حدود ۱۹۴ میلیارد دلار ثروت داشته‌اند. به این ترتیب، این دو نفر در مجموع حدود ۴۹۲ میلیارد دلار ثروت دارند و ۳۰ میلیارد دلار، تنها حدود ۶ درصد از ثروت آنها را تشکیل می‌دهد.

حق با کیست؟

پاسخ به این پرسش که «برنی سندرز» درست می‌گوید یا «ایلان ماسک»، چیزی نیست که در این نوشته پیدایش کنید، چرا که این مباحثه، چندین دهه است که در سرتاسر جهان در جریان بوده و احتمالا همچنان هم خواهد بود: «آیا بیش از حد ثروتمند‌شدنِ ثروتمندان، اساسا مشکل‌دار است؟»

از منظرِ نابرابریِ اقتصادی در جهان امروز می‌توان گفت بله. شواهد بسیاری هستند که نشان می‌دهند انباشت ثروت در دست عده‌ای خاص، می‌تواند حتی «دموکراسی» (و در کشورهای غیر دموکراتیک، خودِ «سیاست») را آلوده کند.

« اسناد پاندورا » که همین اواخر منتشر شدند، شاهدی هستند بر اینکه که فسادِ سیاسی و اقتصادی در عمل دست در دست یکدیگر دارند: از «عبدالله دوم»، پادشاه اردن گرفته تا «الهام علی‌اف»، رییس‌جمهور مادام‌العمرِ جمهوری‌آذربایجان، بسیاری از رهبران جهان در حال انبار کردنِ ثروت نامشروع در «بهشت‌های مالیاتی» در جهان هستند.

همزمان، میزان نابرابری در جهان هم سال به سال گسترش پیدا می‌کند. داده‌های موسسه «کردیت‌سوئیس» نشان می‌دهد که تنها در یک سال فاصله بین ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۰ میلادی، تعداد «میلیونرها» (افرادی با ثروت بالاتر از یک میلیون دلار) در جهان ۹٫۸ درصد رشد کرده و به حدود ۵۶ میلیون نفر رسیده است.

تعداد گرسنگان جهان در سال ۲۰۲۱ میلادی، حدود ۸۱۱ میلیون نفر تخمین زده می‌شود، یعنی تقریبا یک نفر از هر ۱۰ نفر انسان.

عجیب تر از همه اینکه این ۵۶ میلیون نفر، روی هم حدود ۴۳٫۵ درصد از ثروت جهان را در اختیار دارند که حدود ۱۷۳٫۳ تریلیون دلار تخمین زده می‌شود. (ایران از زمان کشف نفت در کشور تا به امروز، تنها حدود ۱٫۳ تریلیون دلار نفت فروخته است!)

اما رویِ دیگر سکه را هم باید دید: انباشت ثروت معمولا برای جوامع انسانی فایده داشته است. مشکل بتوان تصور کرد که بدون انباشت سرمایه خصوصی در شرکت‌های بزرگِ داروسازی در جهان (از آمریکا و آلمان گرفته تا چین و روسیه)، واکسنی برای ویروس کووید-۱۹، می‌توانست با این سرعت ساخته شود.

با این همه، کسانی مانند «توماس پیکتی» (Thomas Piketty)، اقتصاددان فرانسوی می‌گویند که هر چند انباشت و تجمیع ثروت می‌تواند فوایدی برای جوامع داشته باشد، اما بررسی‌های تاریخی نشان می‌دهند که فوایدی که خودِ ثروتمندان از ثروت‌شان می‌برند، بیش از فوایدی است که جامعه از ثروتِ ثروتمندان می‌برد.