چاه ژرف چیست؟/ عمیق‌ترین چاه جهان در روسیه حفر شده است

به گزارش تجارت‌نیوز، خردادماه امسال رسانه‌ها حامل خبر خوشی برای مردم بلوچستان بودند؛ نخستین چاه ژرف سراوان در عمق هزار و ۳۷۰ متری به آب رسید.

پیشتر، برای اولین‌بار در کشور سه حلقه چاه ژرف در منطقه سیستان حفر شده بود. چاه ژرف سراوان نخستین چاه منطقه بلوچستان و چهارمین چاه ژرف کشور است.

ناگفته نماند این طرح هم به مانند دیگر طرح‌ها موافقان و مخالفانی دارد؛ مخالفان به ایجاد فروچاله و نشست زمین پس از برداشت آب در بخش‌های حفاری و همچنین هزینه چند برابری استخراج آب در مقایسه با پروژه‌های انتقال آب اشاره می‌کنند. طبق اطلاعات منتشر شده، هزینه هر متر مکعب آب ژرف در سال ۹۶، ۲۰ هزار تومان بود و هزینه حفر یک چاه اکتشافی در سال ۹۹، ۸۰ میلیارد تومان اعلام شد.

در مقابل، موافقان می‌گویند فرونشست زمین مربوط به آب زیرزمینی است و تامین آب مناطق خشک، گذر از خشکسالی و ذخیره بالا از جمله مزایایی هستند که می‌توان برای چاه ژرف اشاره داشت. در ضمن، با توجه به قرار گرفتن ایران در اقلیم خشک، عدم بهره‌برداری و استحصال از این آب‌ها را به معنای از دست دادن سرمایه می‌دانند.

در همین ارتباط، قاسم اسکندریان، کارشناس ارشد زمین‌شناسی و استاد دانشگاه، در گفت‌‌وگو با تجارت‌نیوز ضمن ارائه تعریف و برشمردن مزایای اقتصادی حفر چاه‌های ژرف به مشکلات و تجربه دیگر کشورها در این حوزه اشاره می‌کند.

چاه ژرف چیست؟

قاسم اسکندریان، کارشناس ارشد زمین‌شناسی و استاد دانشگاه، با بیان اینکه پدیده چاه ژرف در دنیا عمر حدود نیم قرن دارد، گفت: در کشور ما نیز از زمان حفاری‌های نفتی اصطلاحاً به آب‌هایی که در عمق بیشتر از متعارف به طور مثال بیش از ۴۰۰ متر به دست می‌آیند چاه‌های ژرف گفته می‌شود.

وی افزود: اما، در کشورهای دنیا معمولاً به منابع آبی که در اعماق بیش از ۱۰۰۰ متر یافت می‌شوند چاه ژرف گفته می‌شود.

تعداد چاه‌های ژرف در ایران

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه تعداد چاه‌های ژرف در ایران به منظور بهره‌برداری آب حدود چند حلقه و نسبتا محدود هستند، اضافه کرد: چاه‌هایی که تا به امروز به بهره‌برداری رسیده‌اند حدود ۳ یا ۴ حلقه هستند.

چاه‌هایی که تا به امروز به بهره‌برداری رسیده‌اند ۴ حلقه هستند.

چاه ژرف چه مزیت اقتصادی دارد؟

اسکندریان درباره مزایای اقتصادی حفر چاه‌های نفت، نیز گفت: از جمله مزایای چاه ژرف می‌توان به تامین آب مناطق خشک، گذر از خشکسالی و ذخیره بالا اشاره کرد. برخی از این چاه‌ها نیز قابلیت تجدیدپذیری از نواحی دوردست در دوره‌های بلندمدت را دارند، چون حرکت آب‌های زیرزمینی خیلی کم هست.

وی ادامه داد: همچنین، تعدادی از چاه‌ها به منظور تامین ضرب‌الاجلی آب شرب برخی از مناطق روستایی و شهری نواحی خشک مثل استان سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی که با مشکل جدی آب دست و پنجه نرم می‌کنند، به بهره‌برداری رسیدند.

مشکلات چاه‌های ژرف کدام است؟

این کارشناس ارشد زمین‌شناسی به مشکلات چاه‌های ژرف اشاره کرد و در این باره، گفت: البته، آب‌های ژرف مشکلاتی نظیر آلودگی‌های رادیواکتیویته و گرمای نسبتا بالا که از سنگ‌های آذرین و زیرزمینی نشات می‌گیرد یا وجود املاح بالا یا ترکیب با موادی مثل نفت و گاز و همچنین سختی و شوری بالایی دارند.

اسکندریان افزود: در کشورهای دنیا به‌ویژه در لیبی، عربستان و استرالیا برنامه‌های وسیعی برای استفاده از آب‌های ژرف تهیه و تدوین شده و تعدادی از آنها به بهره‌برداری رسیدند.

وی با اشاره به تفاوت آب‌های ژرف با آب‌های فسیل، عنون کرد: آب‌های فسیل معمولاً تجدیدپذیری ندارند و در اعماق زیادتری قرار دارند. معمولا در حفاری‌های چاه‌های نفت و گاز به آب‌های ژرف هم برخورد می‌کنیم که گاهی اوقات مزاحم عملیات استخراج هستند.

عمیق‌ترین چاه به زمان گورباچف برمی‌گردد

اسکندریان در پایان، گفت: از نظر عمق شاید عمیق‌ترین چاه دنیا مربوط به کشور روسیه باشد. در زمان گورباچف چاهی حدود ۱۲ کیلومتر حفر شد که البته به علت هزینه‌های بالا و مشکلات فنی، تکنولوژیکی و انحراف از امتداد شاقول، گرمای زیاد و انفجار سنگ‌های عمق بعد از برداشتن فشار از روی آنها، این چاه متوقف شد. در این کار، انگیزه‌های استخراجی، زمین‌شناسی و شناسایی لایه‌های پوسته زمین و منابع زیرزمینی مد نظر استخراج‌کنندگان بود.