محمد امین سامنی 
گزارش اختصاصی تجارت‌نیوز از همایش صنعت نیروگاهی ایران
جایگاه انرژی های تجدیدپذیر در اقتصاد ایران کجاست؟
جایگاه انرژی های تجدیدپذیر در اقتصاد ایران کجاست؟ خبرنگار تجارت‌نیوز در گفتگو با شرکت‌کنندگان متخصص سی و یکمین همایش سالانه بین‌المللی مهندسی مکانیک ایران و نهمین همایش صنعت نیروگاهی ایران به دنبال پاسخی برای این سوال رفته است.
به گزارش تجارت‌نیوز ، سی و یکمین همایش سالانه بین‌المللی مهندسی مکانیک و نهمین همایش صنعت نیروگاهی ایران به همت انجمن مهندسان مکانیک ایران و با همکاری دانشگاه شهید بهشتی، گروه مپنا در تاریخ‌های 19 تا 21 اردیبهشت ماه سال 1402 برگزارشد.
خبرنگار تجارت‌نیوز در بازدید میدانی این همایش به دنبال یافتن پاسخ برای این موضوع بود که جایگاه انرژی های تجدیدپذیر در اقتصاد کشور چه جایگاهی‌ست که آیا می‌توان امیدوار بود ورود تجدیدپذیرها به پروسه تامین انرژی کشور بتواند ما را از بحران‌های اقتصادی این بازار و از چالش‌های زیست محیطی نجات دهد. در این میان مهمترین سند بالادستی در حوزه انرژی تجدیدپذیر، برنامه ششم توسعه است که سهمِ تولید 7500 مگاوات برق را به انرژی‌های پاک واگذار کرده بود. آیا این برنامه تحقق یافته است؟
نگاهی به برنامه کلان کشور در حوزه انرژی های تجدیدپذیر
در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر، پرسش‌های فراوانی وجود دارد که مهمترین آن در ابتدای امر، ترسیم وضعیت ایران در زمینه انرژی و میزان دسترسی و بهره‌برداری از این دست انرژی‌هاست. علی جهانگیری، دبیر اجرایی همایش و استاد دانشگاه شهید بهشتی در گفتگو با تجارت‌نیوز می‌گوید که برگزاری همایش‌هایی از این دست می‌تواند فرهنگ عمومی در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر را گسترش دهد تا شهروندان بیش از همیشه به این حوزه توجه کنند: «در این همایش سعی کردیم در نشست‌های صنعتی و تخصصی به حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر و کاربرد مختلف آن بپردازیم. درست است که این دست همایش‌ها تخصصی هستند اما نکته مهم اینجاست که افزایش آگاهی عمومی در خصوص انرژی‌های تجدیدپذیر، میزان مطالبات عمومی در این باره را افزایش می‌دهد.»
او همچنین معتقد است که در حال حاضر مهمترین بخشی که می‌توان از انرژی تجدیدپذیر در کشور بهره‌برداری کرد، حوزه صنعت است: «به عنوان مثال صنایع کلیدی مانند فولاد، در تابستان با مشکل کمبود برق مواجه است و در زمستان با مشکل کمبود گاز. نکته مهم اینجاست که هر دوی این مشکلات با حرکت به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر قابل حل است و اتفاقا برگزاری چنین همایش‌هایی به این خاطر است که کارشناسان فنی، مهندسان و صنعتگران بیایند و از نزدیک در جریان رشد و ارتقای دانش فنی و مهندسی کشور در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر قرار بگیرند.»
دبیر اجرایی همایش صنعت نیروگاهی ایران با اشاره به منابع بالای کشور دز زمینه انرژی تجدیدپذیر خاطر نشان کرد: «در برنامه ششم توسعه، افق رسیدن به تولید بیش از 7500 مگاوات برق از طریق انرژی‌های پاک مطرح بود که متاسفانه به دلیل تحریم‌ها و مشکلات داخلی خیلی از آنها تاکنون محقق نشده است.»
تصویر او از وضعیت انرژی تجدیدپذیر در کشور به این صورت است: «در حال حاضر کمتر از نیم درصد از برق تولیدی کشور از انرژی‌های تجدیدپذیر تولید می‌شود که این میزان با توجه به ذخایر غنی خورشید، بادی، آبی و نیروگاه‌های سبز ایران واقعا رقم بسیار پایینی است. از این سهم نیم درصدی انرژی‌های تجدیدپذیر، 70 درصد برق تولید شده از انرژی خورشیدی است و حدود سه درصد هم برق‌آبی و سایر انرژی های تجدیدپذیر بخش‌های دیگر را پوشش می‌دهند.»
آمار پایین تولید انرژی از تجدیدپذیرها در ایران وقتی به ایستگاه «هیدروژن سبز» می‌رسد به طور کامل صفر می‌شود! جهانگیری می‌گوید: «در زمینه هیدروژن سبز، متاسفانه کشور ما از کشورهای دیگر یک عقب افتادگی جدی دارد. در شرایط کنونی ما شاهدیم که کشورهایی نظیر انگلستان، سرمایه‌گذاری 5 هزار میلیارد یورویی در زمینه این دارند و می‌خواهند تا سال 2030 انرژی‌های خودشان را از انرژی پاک تامین کنند. امیدوار هستیم در برنامه‌های توسعه آتی، همکاری‌هایی بین صنعت و دانشگاه انجام شود و بتوانیم خروجی بهتری از انرژی‌های تجدیدپذیر در بخش‌های مختلف صنعت، کشاورزی، شهری و … داشته باشیم.»
تولید 10 هزار مگاوات برق بادی در کشور
محمد عامری استاد تمام دانشگاه شهید بهشتی و دبیر همایش صنایع نیروگاهی ایران در گفتگو با تجارت‌نیوز توجه‌ها را به سمت مقایسه منابع تجدیدپذیر و فسیلی در کشور می‌برد: «وضعیت کشور ما در حوزه انرژی‌های فسیلی و کربی یکی از بهترین جایگاه‌ها در دنیاست؛ در حوزه منابع گازی، ما دومین کشور جهان پس از روسیه به شمار می‌آییم و در به لحاظ ذخایر نفتی در رتبه چهارم جهان قرار گرفته‌ایم. در حوزه انرژی‌های پاک نیز کشور ما در وضعیت بسیار خوبی قرار دارد؛ منابع بی‌شمار طبیعی در کشور قرار دارد که نیازمند بهره‌برداری در حوزه انرژی است. با این همه متاسفانه تاکنون استفاده زیادی از این فرصت خدادادی نشده است.»
دبیر همایش همچنین با مقایسه وضعیت انرژی بادی در کشور می‌گوید: «شاید کمتر کسی بداند که ایران از نظر مکان‌های بادخیر حتی شرایطی بهتر از کشور دانمارک برای تولید برقِ بادی دارد اما این داشته‌ها به صورت پتانسیل باقی مانده و تا زمانی که مورد بهره برداری قرار نگیرد و به مدار وارد نشود نتیجه‌بخش نیست.» به گفته او ذخایر بادی در کشور به اندازه‌ای است که در صورت راه‌اندازی نیروگاه‌های بادی ایران می‌تواند رقمی حدود 10 هزار مگاوات برق تولیدی خود را از طریق انرژی پاک باد تامین کند.
جایگاه ایران در تجدیدپذیرهای جدید کجاست؟
هر چه به سال 2030 نزدیکتر می‌شویم عزم جهان برای حرکت در مسیر انرژی تجدیدپذیر جدی‌تر می‌شود. یزدان الواری، کارشناس حوزه انرژی معتقد است که ایران نیز به دلیل شرایط و جنس انرژی مورد استفاده در بخش‌های مختلف و خصوصا برای حل مشکل کلان کشور در زمینه محیط زیست باید گام‌های جدی در این حوزه بردارد: «یکی از اصلی‌ترین معضلاتی که کشور با آن مواجه بوده، تامین انرژی ارزان، پاک و پایدار است. ما انرژی‌های تجدیدپذیر را راهکاری می‌دانیم که می‌تواند پاسخی به این معضلات در سطوح مختلف باشد. نوعِ همبستگی انرژی‌های تجدیدپذیر به محیط، محیط‌زیستی بودن پروسه تولید انرژی از این دسته انرژی‌ها و پاک بودن شیوه مصرف آنها می‌تواند آن پاسخ مناسبی باشد که ما نیازمند پیدا کردنش هستیم.»
در کنار این موضوع، انرژی‌های تجدیدپذیر در صورت به رسمیت شناخته شدن، نیازمند به رسیدن به مرحله خودکفایی نیز بوده، موضوعی که این کارشناس انرژی به آن اشاره می‌کند: «شرایط اقلیمی کشور، ایران را در زمینه انرژی خورشیدی بسیار مستعدتر از دیگر زمینه‌های تجدیدپذیرها نشان می‌دهد. براساس سنجش‌های صورت گرفته، بدترین نقطه ایران از نظر تابش خورشیدی، از بهترین نقاط کشورهایی چون آلمان، دو برابر بیشتر در معرض است و اتفاقا دلیل اصلی رونق انرژی خورشیدی در ایران به همین خاطر است.»
استفاده از انرژی بادی در کشور عمری نزدیک به 70 سال دارد و تصاویر توربین‌های بادی برای ایرانی‌ها آشناست. با این همه به نظر می‌رسد بهره‌وری استفاده از انرژی بادی در کشور نیز نیاز به ارتقا دارد: «به دلایل شرایط اقلیمی که ایران دارد، توربین‌های بادی محور عمودی که به صورت هیبریدی کار می‌کنند بسیار مفیدتر از توربین‌های محور افقی هستند. نکته مهم اینجاست که دانش مهندسی دانشگاه‌های کشور به این مهم دست یافته که چنین توربین‌هایی را می‌تواند برای تبدیل انرژی بادی به خورشیدی با حداکثر راندمان تولید کند. بنابراین آنچه ما به آن نیاز داریم، ایجاد یک پیوند عمیق و اصولی میان دانشگاه و صنعت است.»
در بخش‌هایی از همایش می‌توان غرفه‌هایی را دید که در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر جدید فعالیت می‌کنند. در حالی که به نظر می‌رسد کشور چندان برای سرمایه گذاری در حوزه هیدروژن سبز آماده نیست، الواری می‌گوید که «گلخانه تاریک انرژی تیک» می‌تواند یکی از مسیرهای قابل توجه برای سرمایه‌گذاری باشد: «گلخانه تاریک انرژی تیک با حذف نور مادون قرمز امکان این که گیاه بتواند فتوسنتز را بدون تعریق انجام دهد ایجاد می‌کند. این امر باعث می‌شود که بین 80 تا 90 درصد در مصرف آب صرفه جویی شود که نوعی از کشاورزی سبز را بنا می‌نهد.»
این کارشناس انرژی معتقد است که در حوزه ذخیره‌سازی انرژی نیز کشور باید تکانی اساسی بخورد: «اَبَر خازن‌ها یک تکنولوژی تازه در دنیاست که متاسفانه ایران به دلیل تحریم‌ها امکان استفاده از آن را نداشته اما تلاش‌های فراوانی در صنعت و دانشگاه صورت گرفته و در حال حاضر ابر خازن‌هایی با ظرفیت هزار فاراد و دو هزار فاراد در کشور تولید شده که می‌تواند جایگاه ایران در این حوزه را تکان دهد.»
از نظر کارشناسان، اقتصاد وابسته به نفت، اصلی‌ترین دلیل عقب‌افتادگی ایران در حرکت به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر است. الواری با تایید این موضوع می‌گوید: «ما به شدت از برنامه‌های توسعه در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر عقب هستیم». شاهد این مدعا، تمایل تنها 20 درصدی سرمایه‌گذاری در بخش انرژی‌های پاک بوده است: «انرژی‌های تجدیدپذیر می‌توانند جایگزین سوخت‌های فسیلی شوند اما کشور نیازمند یک بازتعریف در حوزه «سبد انرژی» خود است. به این معنا که ما باید به ترکیب بهینه‌ای از فسیلی‌ها و تجدیدپذیرها در این سبد برسیم تا از سویی امنیت پایدار در حوزه انرژی داشته باشیم و از سوی دیگر انرژی ارزان در اختیار مصرف‌کننده اش قرار بگیرد.»
این کارشناس می‌گوید که در حال حاضر جهان بنا دارد تا سال 2050 سبد انرژی خود را متکی بر انرژی‌های تجدیدپذیر و خصوصا انرژی خورشیدی بازتعریف کند.
از تولید انرژی تجدیدپذیر تا ساخت نیروگاه
یکی از راه‌های کشف این واقعیت که نسبت توسعه ایران با انرژی‌های تجدیدپذیر چه خواهد بود، نگاه کردن به مسیر تولید انرژی‌های پاک است.
به عبارت دقیقتر، آنطور که امیر زندی، کارشناس حوزه انرژی می‌گوید، اجرای این برنامه‌ها زمانی به نتیجه می‌رسد که کشور به سمت ساخت نیروگاه برای تبدیل انرژی حرکت کند: «از لحاظ اقتصادی، متاسفانه در ایران هزینه احداث نیروگاه‌ها، پنل‌ها و تامین تکنولوژی و تجهیزات خیلی بالاست. این درحالی‌ست که دولت‌ها در تمام دنیا یارانه انرژی خود را به انرژی‌های سبز و تجدیدپذیر اختصاص داده‌اند و همین دو موضوع باعث می‌شود مسیرِ حرکت به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر در سطح کلان کشور با چالش همراه باشد.»
این کارشناس انرژی در پایان معتقد است ایران این ظرفیت را دارد که در صورت تثبیت تفکر تقدم انرژی تجدیدپذیرها بر دیگر انرژی‌های مضر برای طبیعت، کشورمان می‌تواند تامین‌کننده انرژی اولیه و سبز دنیا باشد.
نظرات