برق پاک؛ راه‌حل واقعیِ بحران قطعی برق

به گزارش تجارت‌نیوز ، هر سال با شروع فصل تابستان و گرما کشورهای زیادی با بحران کمبود یا قطعی برق دست و پنجه نرم می‌کنند. وضعیت ایران اما وخیم‌تر گزارش شده به نوعی که حتی در بهار امسال نیز قطعی برق خانگی جریان داشت و آن طور که پیش بینی شده در تابستان این شرایط به مراتب بدتر نیز خواهد شد.

در حالی که دولت و رسانه‌ها، مشترکان برق خانگی را به عنوان مقصران اصلی قطعی برق می‌شناسند، نگاهی به میزان تولید و مصرف برق در کشورهایی همچون عربستان، ترکیه و آلمان نشان می‌دهد دو عامل منابع فسیلی تولید برق و شیوه تقسیم آن از اصلی‌ترین دلایل شرایط نامناسب توزیع برق در کشور است که تابستان‌ها را با قطعی برق همراه می‌کند.

میزان تولید برق در ایران

وبسایت ceicdata ، در گزارش‌های خود، میزان تولید برق ایران در ماه مارس 2021 را 343108 گیگاوات ساعت اعلام کرده که این رقم در سال 2020، 326431 گیگاوات ساعت بود.

بر اساس این آمارها، متوسط سالیانه تولید برق در ایران در طول سال‌های 1964 تا مارس 2021، 65062 گیگاوات ساعت گزارش شده است به این معنا که در این چهل سال، تولید برق در ایران همواره روند صعودی داشته و از 2338 گیگاوات ساعت به 343108 گیگاوات ساعت رسیده است. ظرفیت تولید برق در ایران در حال حاضر حدوداً کمتر از 100 هزار مگاوات است و از طریق نیروگاه‌های حرارتی، هسته‌ای، بادی و آبی تولید می‌شود. با توجه به نیاز روزافزون به برق، طرح‌ها و برنامه‌هایی برای افزایش ظرفیت تولید برق در دست بررسی است، اما با توجه به قطعی برق سراسری روزانه در زمان‌های کوتاه و طولانی مدت، ممکن است به مشاغل آسیب‌های جبران ناپذیری وارد شود.

میزان تولید برق در آلمان

در گزارش وبسایت cleanenergywire تولید ناخالص برق آلمان در نیمه اول سال 2023، میزان 266 میلیارد کیلووات ساعت گزارش شده که نسبت به مدت مشابه سال قبل 11 درصد کاهش یافته است. به عبارت دیگر مصرف برق آلمان از 281 میلیارد کیلووات ساعت در نیمه اول سال 2022 به 263 میلیارد کیلووات ساعت در سال 2023 کاسته شده است. قیمت بالای انرژی در روزگارِ جنگ اوکراین که به بحران انرژی منجر شد، آلمانی‌ها را به کاهش مصرف و تولید برق واداشته، به طوری که خانوارها و صنایع در پاسخ به تحولات بازار و درخواست‌های دولت برای صرفه‌جویی در انرژی، مصرف انرژی را کاهش داده‌اند. از مجموع مصرف در نیمه اول سال 2023، 58 میلیارد کیلووات ساعت از انرژی بادی، 33 میلیارد کیلووات ساعت از فتوولتائیک، 22 میلیارد کیلووات ساعت از زیست توده، 12 میلیارد کیلووات ساعت از باد دریایی و 10 میلیارد کیلووات ساعت از انرژی آبی حاصل شده است. آلمان قصد دارد تا سال 2030 سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در مصرف برق را به 80 درصد افزایش دهد و تا سال 2035 یک منبع بدون آلایندگی داشته باشد. آنطور که رویترز گزارش داده، سهم انرژی‌های تجدیدپذیر از مصرف برق آلمان در نیمه اول سال به 52.3 درصد رسیده است. انرژی‌های تجدیدپذیر 52.3 درصد از برق مصرفی آلمان را در شش ماهه اول سال به خود اختصاص داده که 3.1 واحد نسبت به سال قبل افزایش داشته است.

آلمان می‌خواهد تا سال 2030، 80درصد از انرژی خورشیدی، بادی، زیست‌توده و تولید برق آبی را به خود اختصاص دهد، زیرا انرژی هسته‌ای را رها کرده و قصد دارد بیشتر تولید زغال سنگ خود را کاهش دهد و از نیروگاه‌های گازی بیشتر برای پشتیبانی از شبکه استفاده کند.

میزان مصرف برق در آلمان

آلمانی‌ها همچنین مصرف انرژی بسیار کمتری را در نیمه اول سال 2023 نشان دادند، این مهم به حدی بود که مصرف برق با 6.5 درصد کاهش سالانه به 262.8 تراوات ساعت رسید. آمارها نشان می‌دهد که تولید برق داخلی با 10.8 درصد کاهش به 265.9 تراوات ساعت در دوره شش ماهه (حتی در حوزه برق صادراتی) کاهش یافته است. انرژی‌های تجدیدپذیر با 137.5 تراوات ساعت، 51.7 درصد از کل تولید برق آلمان را تشکیل می‌دهند که همین میزان نیز رشد 6 درصدی از ابتدای سال داشته است. منابع انرژی متعارف هسته‌ای، زغال سنگ، گاز طبیعی و نفت در مجموع، 128.4 تراوات ساعت تولید برق داشتند که نسبت به سال گذشته حدودا 30 تراوات کاهش داشته است. در نهایت اگر سال 2021 را به عنوان معیار در نظر بگیریم، آلمان در این سال 511.6 تراوات مصرف خالص برق داشته و تولید ناخالص این حوزه 588 تراوات ساعت بوده است.

سهم تجدیدپذیرها در تولید برق عربستان

ember-climate در گزارشی، پیشرفت عربستان در حرکت به سمت تولید برق پاک را نزدیک به صفر ارزیابی کرده است. عربستان تقریباً به طور کامل برای تولید برق خود به گاز و نفت متکی است. در سال 2021، سهم گاز و نفت در ترکیب نیروگاهی این کشور به ترتیب 61 و 39 درصد بوده در حالی که سهم باد و خورشید از تولید برق تقریباً صفر بود.

عربستان تنها کشوری در میان گروه 20 است که تقریباً به طور کامل برای برق خود به سوخت‌های فسیلی متکی است، بدون اینکه در دهه گذشته پیشرفتی داشته باشد. این وضعیت، عربستان را حتی از آفریقای جنوبی (86٪) و از میانگین جهانی (62٪) در تولید برق فسیلی جلوتر نشان می‌دهد. طبق گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، برای محدود کردن افزایش دمای جهانی به 1.5 درجه سانتیگراد، عربستان باید تا سال 2035 به طور کامل کربن‌زدایی کند و تا سال 2050 به صفر خالص کربن تبدیل شود.

میزان مصرف و تولید برق عربستان

برخلاف آلمان که امسال برق کمتری تولید و مصرف می‌کند، اطلاعات وبسایت ceicdata نشان می‌دهد که تولید برق در عربستان در دسامبر 2020 به 338031 گیگاوات ساعت رسیده در حالی که این میزان در سال گذشته 335445 گیگاوات ساعت بود. بر اساس داده‌های تولید برق در عربستان، این کشور در طول سالهای 1970 تا 2020 به طور میانگین سالانه 93898 گیگاوات ساعت برق تولید کرده که این میزان در دسامبر 2017 به بالاترین حد خود یعنی 354,365 گیگاوات ساعت و در دسامبر 1970 به پایین‌ترین حد خود یعنی 1,825 گیگاوات ساعت رسید. تا سال 2020، حجم برق مصرفی در عربستان حدود 289 تراوات در ساعت بود.

منابع اصلی تولید برق در ترکیه

enerji در گزارشی آورده که مصرف ناخالص سالانه برق ترکیه در سال 2022 نسبت به سال قبل با 1.2 درصد کاهش به 328.9 تراوات ساعت رسیده است. بر اساس نتایج طرح ملی انرژی ترکیه، مصرف برق در سال 2025 به 380.2 تراوات ساعت، در سال 2030 به 455.3 تراوات ساعت و در سال 2035 به 510.5 تراوات ساعت خواهد رسید. مطابق نمودار زیر، در حال حاضر اصلی‌ترین منابع تولید برق در ترکیه فسیلی است اما این کشور نیز به دنبال برق پاک برای کاهش هزینه‌های خود و دوری از قطع برق می‌گردد.

ترکیه سه ویژگی مشابه با ایران دارد؛ در حال حاضر هر شهروند ترکیه بیشتر از میانگین جهانی برق مصرف می‌کند، هوای ترکیه به گونه‌ای‌ست که تابستان‌ها، تقاضای تهویه مطبوع با افزایش میزان مصرف برق همراه است و در نهایت، منبع اصلی تولید برق در این کشور نیز همچون ایران، سوخت‌های فسیلی به شمار می‌رود. نباید از یاد برد که انرژی‌های تجدیدپذیر یک سوم برق ترکیه را تولید می‌کنند و دانشگاهیان پیشنهاد کرده‌اند که هدف 32 درصدی انرژی‌های تجدیدپذیر تا سال 2030 به 50 درصد افزایش یابد و انرژی زغال سنگ تا اواسط دهه 2030 از گردونه تولید برق این کشور حذف شود.

میزان مصرف برق در ترکیه

هر سال حدود 300 تراوات ساعت برق در ترکیه استفاده می‌شود که تقریباً یک چهارم کل نیاز نهایی انرژی را تأمین می‌کند. باقیمانده این نیاز از زغال سنگ، نفت‌ و گاز تامین می‌شود. سهم مصرف انرژی در سال 2019 در مجموع 45 درصد برای صنعت، 29 درصد برای خدمات و 21 درصد برای خانوارها بوده است. پیش بینی می شود همزمان با گرمای بی‌سابقه امسال مصرف برق در ترکیه باز هم افزایش یابد. ترکیه قصد دارد 11 میلیارد دلار برای بهره‌وری انرژی سرمایه‌گذاری کند و تا سال 2035، 80 درصد کنتورهای برق را با کنتورهای هوشمند جایگزین کند. انتظار می‌رود سهم برق از 22 درصد در سال 2019 به 28 درصد در سال 2040 افزایش یابد که بخشی از آن به دلیل برق‌رسانی به حمل‌ونقل جاده‌ای است.

چالش ایرانی با برق فسیلی

در ایران اصلی‌ترین منبع تولید برق، سوخت‌های فسیلی است به طوریکه سهم نیروگاه‌های حرارتی در تولید برق ایران حدود %80 گزارش شده و مابقی آن از طریق برق هسته‌ای، نیروگاه‌های آبی، بادی و خورشیدی تامین می‌شود. کارشناسان معتقدند که محدود بودن منابع تولید برق در ایران به سوخت‌های فسیلی اصلی‌ترین عامل گرانی و نبود برق است خصوصا وقتی که بدانیم در شرایط امروز، آنچه به کاهش قطعی برق کمک می‌کند صرفا صرفه‌جویی مشترکان نیست بلکه حرکت به سمت برق پاک و ارزان از طریق انرژی‌های طبیعی و تجدیدپذیر است.