تاثیر کرونا بر مهاجرت

براساس گزارش سالانه برنامه جهانی غذا(WFP)که به تازگی منتشرشده است، تخمین زده می‌شودکه در سال ۲۰۲۰ حدود ۱۳۵ میلیون نفر از جمعیت جهان با بحران گرسنگی مواجه خواهند شد.در این میان تعمیق بحران‌هایی مانند بحران جنگ در یمن و سوریه، وقوع روزافزون بلایای طبیعی و تغییر الگوهای آب و هوایی جهان در ایجاد این ناامنی غذایی تاثیر بسزایی دارند.
شیوع بیماری همه‌گیر کرونا در جهان و بسته شدن مرزها، محدودیت در تجارت و محدودیت در جابجایی نیروی کار، تداوم تولید مواد غذایی را با مشکل مواجه ساخته و در بلند مدت می‌تواند امنیت غذایی جوامع را با مخاطره مواجه کند.

از آنجایی که بخش قابل توجهی از تولیدکنندگان موادغذایی، کشاورزان، دهقان وکارگران مزدبگیر در کشاورزی هستند، در دوران شیوع بیماری کرونا نیز همین قشر آسیب پذیر،یعنی کارگران مهاجر، آوارگان و افراد درگیر در جنگ بیش‌ترین آسیب پذیری را در ارتباط با امنیت غذایی خواهند داشت. چرا که در بسیاری از موارد آنان از حقوق اولیه انسانی همچون حق داشتن محل کار ایمن، حق آب آشامیدنی و بهداشت مناسب و مسکن، حق بیمه سلامت و حق حمایت از امنیت اجتماعی برخوردار نیستند و به علاوه در دوران شیوع این بیماری نیز عده زیادی از آنها بیکار شده و اجازه فعالیت در زمینه تولید و عرضه محصولات کشاورزی را نیافته‌اند.

بنابراین در بسیاری از کشورها که وابسته به نیروی کار مهاجر در زمینه تولید و عرضه مواد غذایی هستند، تحت تاثیر ممنوعیت تردد کارگران مهاجر و یا خطرات سلامتی آنان، چرخه تولید و عرضه مواد غذایی دچار اختلال خواهد شد. چنانچه سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) نیز در این زمینه هشدارداده است که محدودیت های عمال شده برای فعالیت کشاورزان و کارگران درمقابل بیماریCOVID-19 می‌تواند زنجیره تأمین موادغذایی جهانی را مختل نموده و کمبود موادغذایی را در سراسر جهان شدت بخشد.

به عنوان نمونه ایالات متحده آمریکا از جمله کشورهایی است که در بخش کشاورزی به کارگران مهاجر متکی است. به نقل از موسسه سیاست گذاری مهاجرت (MPI)، حدود ۲٫۱ میلیون کارگر مهاجر در مشاغل مرتبط با کاشت، برداشت، فرآوری و فروش موادغذایی در ایالات متحده مشغول به کار هستند و نقش اساسی در بخش غذایی آمریکا دارند.

در حالیکه مهاجران ۱۷ درصد از کل کارگران غیرنظامی شاغل در ایالات متحده را در بین سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۸ تشکیل می‌دادند،نقش بزرگی در تولید مواد غذایی داشته و ۲۲ درصد از کارگران را در زنجیره تأمین موادغذایی ایالات متحده تشکیل می‌دادند.

کارگران مهاجر به طور سنتی اغلب از کشور همسایه ایالات متحده، یعنی مکزیک وارد این کشور می‌شوند و مقصد اصلی آنها مناطق کشاورزی است که با کمبود موقتی یا دائمی نیروی کارگر مواجه هستند. اما تداوم شیوع بیماری کرونا وضعیت این دسته از کارگران مهاجر را در معرض تهدید قرار خواهد داد. برای مثال، تعطیلی کنسولگری‌ها و محدودیت‌های مرزی ۲۵۰ هزار کارگر بخش کشاروزی از کشور مکزیک را که هر ساله با ویزای موقت کار در فصل برداشت محصول به آمریکا می‌روند، با مشکلاتی مواجه می‌کند.
در کشور کانادا نیز همه ساله حدود ۶۰ هزار کارگر مهاجر در بخش کشاورزی به این کشور وارد شده و در زمینه فعالیت‌های کشاورزی مانند کاشت محصول، سمپاشی، برداشت و همچنین پرورش دام مشغول به کار می‌شوند.

از طریق برنامه فدرال کارگران و کشاورزان فصلی، کارگران مهاجر در حال حاضر ۷۵ درصد از کل کمبود نیروی کار کشاورزی در کانادا را جبران می‌کنند و سیستم کشاورزی و امنیت غذایی کشور کانادا کاملاً به آنها بستگی دارد. با درک این که کارگران مهاجر برای تأمین مواد غذایی داخلی کانادا بسیار مهم هستند و به منظور حفظ جایگاه رقابتی خود در زمینه صادرات موادغذایی، دولت فدرال محدودیت‌های سفر را برای کارگران موقت خارجی برداشته است.

همچنین،حداکثر مدت مجاز اشتغال برای کارگران کم دستمزد در برنامه کارگران خارجی موقت از یک به دو سال افزایش یافته است. این کارگران، مانند هر مهاجر دیگری که به کانادا وارد می‌شوند، باید قبل از سفر پروتکل‌های غربالگری سلامت را انجام داده و پس از ورود به کشور باید ۱۴ روز در قرنطینه بمانند.

درحالی که دولت کانادا تمام تلاش خود را برای حفظ امنیت غذایی کشور انجام می‌دهد، حمایت از کارگران مهاجر به‌عنوان ستون فقرات صنعت کشاورزی از نظر بهداشت و درمان کافی و پشتیبانی از آنان در مقابل بیماری همه‌گیر COVID-19 بسیار حائز اهمیت است.

از طرف دیگر شیوع ویروس کرونا منجر به تعطیلی یا توقف برخی از فعالیت‌های اقتصادی و به‌خصوص کشاورزی شده است، پیش بینی می‌شود میزان وجوهی که این کارگران به خانه‌هایشان می‌فرستند، به‌طور چشمگیری کاهش یابد.

این وجوه ارسالی مهاجران در انتقال بحران اقتصادی در حال گسترش از کشورهای ثروتمندتر به کشورهای فقیر بسیار بااهمیت است. درسال ۲۰۱۹، حدود ۲۰۰ میلیون نفر از نیروی کار مهاجر جهانی، ۷۱۵ میلیارد دلار به کشورهای مبدا خودارسال کردند.

ازاین میزان، تخمین زده می‌شود که ۵۵۱ میلیارددلار، حدود ۸۰۰ میلیون خانوار را که در کشورهای کم درآمد و متوسط زندگی می‎کنند، مورد حمایت قرار داده است. نمودار زیر میزان وجوه ارسالی مهاجران را به هریک از مناطق نشان می‌دهد:

این وجوه ارسالی توسط مهاجران در تامین امنیت غذایی کشورها نیز نقش مهمی را ایفا می‌کند. به عنوان نمونه درمناطقی مانند شاخ آفریقا، که ۴۰٪ از خانوارها به میزان زیادی به وجوه ارسالی مهاجران‌شان وابسته هستند.

بطور مثال هرگونه اختلال در وجوه ارسال شده توسط دایاسپورای سومالیایی، باعث افزایش بیشتر ناامنی غذایی در این کشور می‌گردد. از این‌رو پیش بینی می‌شود وجوه ارسالی کارگران مهاجر تحت تأثیر شیوع کرونا با رکود مواجه شده و این امر به‌طور مستقیم امنیت غذایی کشورهای دریافت کننده وجوه ارسالی مهاجران را تحت تاثیر قرار خواهد داد.

همچنان‌که اثرات سقوط مالی و رکود اقتصادی درسال ۲۰۰۸ در رکود میزان وجوه ارسالی نیروی کارمهاجران را نشان می‌دهد،بین سال‌های ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹، جریان وجوه ارسالی مهاجران به میزان ۵/۵ درصد در سطح جهانی کاهش یافته است.
در کشور هند نیز با شیوع بیماری کرونا، از بین رفتن گسترده محصولات غذایی نمایان شده است، زیرا که قرنطینه کارگران در خانه باعث شده است تا کشاورزان و بازار از نیروی کافی در فصل برداشت محصولاتی همچون گندم برخوردار نباشند.
شیوع بیماری کرونا، همچنین نگرانی‌های گسترده‌تری را بر اقتصاد و امنیت غذایی کشورهای درگیر جنگ نظیر افغانستان ایجاد کرده است. بیش از نیمی از جمعیت افغانستان زیر خط فقر زندگی می‌کنند. حتی قبل از تشدید بیماری همه‌گیر کرونا در هفته‌های اخیر، سازمان ملل پیش‌بینی کرده بود که ۱۴ میلیون نفر در افغانستان ممکن است با عدم امنیت غذایی در طول زمستان روبرو شوند.

استان هرات واقع درشمال غرب افغانستان که با ایران هم مرز است و قطب تولید موادغذایی این کشور به شمار می‌آید، به دلیل مجاورت با این کشور و بازگشت تعداد زیادی از مهاجران فاقد مدرک از ایران با چالش شدت گرفتن شیوع کرونا در این مناطق مواجه است.

گفته می‌شود در حال حاضر، ناامنی غذایی در بین مهاجران بازگشته و آوارگان داخلی بیشتر از دوران قبل از شیوع بیماری کرونا مشهود است. به علاوه از آنجایی که بخشی از این مهاجران افغانستانی در ایران مشغول فعالیت در بخش کشاورزی و زراعت هستند، بازگشت این مهاجران و یا بیکاری آنها به معنای از دست بخشی از نیروی کار شاغل در بخش کشاورزی در کوتاه مدت خواهد بود و در صورت ادامه‌دار بودن بازگشت نیروی کار مهاجر از ایران، زنجیره تولید محصولات کشاورزی و دامی هرچند بصورت محدود و در کوتاه مدت تحت تأثیر قرار خواهد گرفت.
از این رو پیش بینی می‎‌شود به احتمال زیاد گرسنگی همچنان بیشتر از Covid-19 باعث به خطر افتادن سلامت انسان‌ها درسال جاری،فشارهای اضافی بر سیستم بهداشت عمومی و تشدید چالشهای رو به رشد مهاجرت و درگیری در کشورها شود.

این امر به‌ویژه در میان مهاجران و آوارگان داخلی این پتانسیل را دارد که بحران‌های وسیع تری را ایجاد کرده و اثرات نابسامانی را بر زندگی و معیشت آنها بر جای گذارد. به‌طور کلی می‌توان گفت، شیوع بیماری کرونا در کوتاه‌مدت و بلندمدت از نظر مهاجرت‌های داخلی و بین المللی دارای اثرات و تبعات مختلفی خواهد بود.

پیش بینی می‌شود با شیوع ویروس کرونا و تاثیرات اقتصادی- اجتماعی آن و خشکسالی و تغییر اقلیم در برخی از مناطق کشور در سال‌های آتی با تغییرات بیشتری در روند مهاجرت‌های داخلی مواجه خواهیم بود. به نظر می‌رسد پس از فروکش کردن این بیماری شاهد روند افزایشی بازگشت مهاجران افغانستانی به ایران باشیم که این موضوع دارای اثرات مختلفی روی بازار کار کشور خواهد بود.