ضرر ۱۸ میلیونی از سرمایه‌گذاری ۲۰ میلیونی!

در هفته‌های گذشته و با برداشت محصولات كشاورزی و باغی از جمله خیار، گوجه‌فرنگی، هندوانه، كدو، شلیل و آلو، دلالان و واسطه‌ها این محصولات را با قیمت بسیار پایینی سر مزرعه از كشاورزان و باغداران خریداری می‌كنند به طوری كه بسیاری از كشاورزان با توجه به هزینه بالای برداشت محصول از خیر فروش آن گذشته‌اند.

به گزارش تجارت‌نیوز ، هم‌اكنون كشاورزان، باغداران و تولیدكنندگان خیار در استان‌های آذربایجان غربی و كردستان، شلیل، آلو، هلو، سیب و كدو در استان آذربایجان غربی، گوجه‌فرنگی در شهرهای طارم، زنجان، پارس‌آباد مغان، رامیان و آزادشهر، هندوانه در استان‌های كردستان، فارس و مازندران با معضل قیمت پایین فروش این محصولات مواجه شده‌اند. به دلیل نبود سامانه‌ای برای خرید و توزیع محصولات كشاورزی ، دلالان تمام بازار محصولات كشاورزی و باغی را در احاطه خود گرفته‌اند و با خرید ارزان از كشاورز آن را با قیمت گزافی به دست مصرف‌كننده می‌رسانند.

از طرف دیگر با تصمیمات و مصوبات خلق‌الساعه و غیركارشناسی همچون ممنوعیت صادرات برخی محصولات كشاورزی و وضع عوارض بالا برای صادرات محصولات كشاورزی به كشورهای همسایه درست در فصل برداشت، محصولات كشاورزی و باغی روی دست كشاورزان مانده است. با این شرایط، دو راه برای كشاورزان زحمتكش بیشتر باقی نمی‌ماند؛ از یك طرف آنها یا باید آن را به قیمت پایین‌تر از هزینه‌های كشت خود به دلالان بفروشند یا از طرف دیگر عطای برداشت محصول‌شان را با توجه به افزایش دستمزد كارگران به لقای فروش آن با قیمت پایین به دلال‌ها واسطه‌ها ببخشند.

كدو

بازار خرید كدو خورشتی نیز حال و روز خوبی ندارد. به همین دلیل عمده كشاورزان آن را سر مزرعه با قیمت بسیار پایینی به دلال‌ها می‌فروشند. این در حالی است كه قیمت این محصول در بازار كاهش نیافته است.

یک كشاورز ارومیه‌ای در این باره گفت: طبق روال هرساله در یك قطعه زمین استیجاری اقدام به كاشت كدو كردم تا خرج خانواده چهار نفری‌ام را تامین كنم و به‌طور میانگین هر هفته یك‌تن كدو از این زمین برداشت می‌شد؛ در اولین برداشت، محصول را به قیمت ۱۵۰۰ تومان فروختم اما در برداشت دوم تنها ۲۰۰ تومان برای خرید محصولم پرداخت كردند كه بسیار با مخارجم فاصله داشته و حتی خرج كرایه ماشین هم حاصل نمی‌شد و به همین دلیل ترجیح دادم محصولات خود را از میدان تره‌بار ارومیه برگشت داده و خوراک دام‌هایم كنم.

هندوانه

عرضه زیاد و كاهش قیمت، هندوانه كاران در استان‌های مازندران، فارس و كردستان را با مشكل جدی مواجه كرده است، این در حالی است كه انتظار می‌رفت صادركنندگان هندوانه را با قیمت معقولی به كشورهای همسایه از جمله تركیه صادر كنند.

در این باره یكی از صیفی‌كاران قروه‌ای گفت: در امسال برای هر هكتار هندوانه با كشت نشاء 20 میلیون تومان هزینه كرده‌ام اما هم‌اكنون با قیمت هر كیلو 150 تومان از من خریداری می‌شود كه 70 تومان آن فقط صرف هزینه برداشت می‌شود و از هر هكتار فقط دو‌میلیون تومان عاید من می‌شود و 18 میلیون تومان ضرر می‌كنم.

وی ادامه داد: همین هندوانه در بازار به قیمت كیلویی 700 تومان و حتی هزار تومان به فروش می‌رود و در این بین فقط دلال است كه سود می‌برد.

خیار

چند روزی است كه از فصل برداشت خیار گذشته، اما بسیاری از كشاورزان با نگرانی این ایام را سپری می‌كنند و با وجود صرف هزینه‌های هنگفت، قیمت خرید خیار توسط دلالان و واسطه‌ها به كمترین مبلغ رسیده كه این قیمت جوابگوی تلاش‌ها و سرمایه‌گذاری كشاورزان نیست.

محصول خیاركاران شهرستان‌های قروه و دهگلان در استان كردستان و ارومیه در استان آذربایجان غربی روی دستشان مانده است به همین دلیل برخی از تولیدكنندگان با توجه به هزینه‌های تمام‌شده از خیر برداشت خیار گذشته‌اند، برخی دیگر نیز با قیمت بسیار پایین 300 تا 400 تومان محصولشان را به دلالان و واسطه‌ها می‌فروشند و برخی كشاورزان هم خیار را با قیمت بسیار پایینی به دامداران عرضه كرده‌اند.

در همین خصوص یكی از كشاورزان خیاركار شهرستان قروه و دهگلان گفت: هم‌اكنون ما برای هر كارگری كه به خیارچینی بیاید باید 70 هزار تومان هزینه كنیم در حالی كه حاصل خیار چیدن همان كارگر به 50 هزار تومان هم نمی‌رسد.

یكی دیگر از كشاورزان هم گفت: سال گذشته قیمت خیار در حد مناسب و قابل‌قبولی بود چراكه به اندازه تقاضا كاشته شده بود اما امسال توجهی به میزان خیار كاشته شده در سطح شهرستان نشد و مسؤولان مربوطه نیز واكنش مناسبی نسبت به آن نداشتند.

وی افزود: پیش‌بینی وضعیت بازار یكی از وظایف جهاد كشاورزی است كه باید با مشورت مناسب به كشاورزان مانع از ضرر و زیان كشاورز شود. همچنین دولت تعرفه زیادی برای صادرات خیار به اقلیم كردستان عراق وضع كرده بنابراین انتظار داریم این تعرفه‌ها را از سر راهمان بردارد.

یكی از باغداران ارومیه هم در این باره می‌گوید: با توجه به مهارت خود اقدام به كاشت خیار كردم و محصول خوبی به بار نشست. محصولم در برداشت اول و دوم به قیمت 2000 و كمی ارزان‌تر به فروش رسید كه تا حدودی مخارج كارگران حاصل می‌شد و شاهد حیف‌ومیل محصول خود نبودم.

وی ادامه می‌دهد: طی چند روز اخیر قیمت هر كیلو خیار به ۵۰۰ تومان كاهش یافت و زمانی كه علت این ارزانی را جویا شدیم، تنها با جمله «نبود امكان صادرات به عراق» مواجه ‌شدیم.

گوجه‌فرنگی

كشاورزان شهرستان‌های طارم، زنجان، رامیان و آزادشهر كه امسال گوجه‌فرنگی كاشته‌اند، فعلا نقره‌داغ شده‌اند. افزایش 70 درصدی تولید گوجه در شهرستان پارس‌آباد مغان نیز سبب شده دلالان واسطه‌ها با قیمت بسیار ارزان گوجه را از تولیدكنندگان بخرند، از طرف دیگر با این‌كه چهار كارخانه رب‌سازی در این شهر فعال است، اما این میزان كارخانه جوابگوی تولید 128 هزار تنی گوجه‌فرنگی
در این شهر را نمی‌دهد.

در همین خصوص یک كشاورز مغانی گفت: هزینه‌های تولید محصولات كشاورزی افزایش یافته، اما همچنان دلالان محصولمان را ارزان خریداری می‌كنند، به همین دلیل و با توجه به مشكلات فعلی انتظار داریم دولت با صادرات گوجه‌فرنگی به كشورهای همسایه موافقت كند.

شلیل، آلو، هلو و سیب

میوه‌های تابستانی همچون آلو، شلیل، هلو و سیب هم دچار همین مشكل شده‌اند. این میوه‌ها بیشتر در مناطق شمالی كشور از جمله آذربایجان‌های‌شرقی و غربی و اردبیل كشت می‌شوند، با این حال باغداران این مناطق، هم‌اكنون با مشكلات عدیده‌ای برای فروش محصول‌شان روبرو هستند.

در همین خصوص یك كشاورز ارومیه‌ای گفت: متاسفانه سال گذشته تمام میوه‌های تابستانی، گرفتار سرمای دیررس بهاره شد و هیچ میوه‌ای حتی برای مصرف شخصی هم وجود نداشت و برای كشاورزانی كه تنها به تولید میوه‌های تابستانی مشغول هستند، به سختی گذشت.

وی می‌افزاید: امسال در پی هشدارهای ارائه شده در خصوص سرمای بهاره، با روشن كردن كاه و كلش، موفق به حفظ ۸۰ درصد از محصولات شده‌ایم اما متاسفانه امروز كه این میوه‌ها به بار نشسته و در مرحله برداشت هستند، قادر به برداشت نیستیم.

این كشاورز عنوان می‌كند: به دلیل شرایط اقتصادی بسیار بد حاكم بر بازار، قیمت سموم باغی، جعبه‌های پلاستیكی، حقوق كارگر و مخارج آبیاری به شدت افزایش یافته و با قیمت فروش تنها می‌توان حقوق كارگر را صاف كرد و عملاً هزینه‌های رسیدگی به باغ‌ها از جیب باغ‌دار باید تأمین شود و تنها عایدی این كشاورزان ضررهای سنگین است. این روزها تنها سود این محصولات شامل حال دلالان می‌شود كه با منت بسیاری اقدام به خرید محصولات می‌كنند.

راه‌حل: توسعه صنایع تبدیلی از نان شب واجب‌تر است

بازاریابی و صنایع تبدیلی بخش كشاورزی از دیرباز معضلی برای بخش كشاورزی به حساب می‌آمده كه هنوز راه‌حل جامع و پایداری برای آن اندیشیده نشده است و این شرایط باعث شده در شرایط ركود كه تولید بیشتر از تقاضا باشد، شاهد كفران نعمت و ضرر تولیدكننده باشیم.

از طرف دیگر، شاید بتوان حلقه مفقوده توسعه بخش كشاورزی را صنایع تبدیلی نامید، چرا كه ایجاد آن منجر به استفاده بهینه از محصولات در بخش كشاورزی است.

ایجاد صنایع تبدیلی در روستاها منجر به بازگشت ارزش‌افزوده محصولات كشاورزی به خود روستا و ایجاد اشتغال و درآمد بیشتر برای روستاییان می‌شود، زیرا آنچه كه اكنون در مورد صنایع تبدیلی در كشور شاهد هستیم آن است كه بسیاری از كارخانه‌های صنایع تبدیلی به دور از مناطق روستایی و در جوار شهرها و در شهرك‌های صنعتی ایجاد شده‌اند و بعضا حتی فروش محصولات كشاورزی به عنوان ماده اولیه به این قبیل كارخانه‌ها نه به وسیله كشاورزان بلكه توسط دلال‌ها و واسطه‌ها انجام می‌شود و یا این‌كه عواملی كه در استخدام این كارخانه‌ها هستند، در فصل برداشت محصول و در اوج تولید، محصول را به بهایی ناچیز از كشاورز خریداری می‌كنند و با فرآوری و ذخیره‌سازی در طی سال به بهایی چند برابر قیمت محصول اولیه به فروش می‌رسانند.

نقش توسعه صنایع تبدیلی در بخش كشاورزی به شرح زیر می‌باشد:

كاهش ضایعات: هم‌اكنون ضایعات بخش كشاورزی حدود ۳۰ درصد است كه ارزش این حجم از ضایعات، متاسفانه تا رقم پنج میلیارد دلار در سال برآورد می‌شود. به همین جهت گسترش صنایع تبدیلی و تكمیلی می‌تواند با فرآیندهایی چون فرآوری در بسته‌بندی یكی از موثرترین گزینه‌های كاهش این حجم از ضایعات باشد.

افزایش اشتغال: ایجاد صنایع تبدیلی و تكمیلی در مناطقی كه از اقتصاد كشاورزی برخوردارند فرصت‌های شغلی و سرمایه‌گذاری مناسبی را به‌ویژه در مناطق روستایی فراهم كرده و ضمن جلوگیری از بیكاری‌های فصلی در اشتغال روستاییان و جلوگیری از مهاجرت آنها به شهرها در ارزش‌افزوده بخش كشاورزی موثر است.

توسعه صادرات: بدون تردید گسترش صنایع تبدیلی و تكمیلی با فرآورده‌های محصولات كشاورزی و افزایش ماندگاری این محصولات موجب مزیت رقابتی و افزایش صادرات می‌شود.

كاهش ریسک در بخش اقتصادی: با توجه به ارتباط مستقیم تولید كشاورزی با شرایط محیطی و اقلیمی و ریسک‌پذیر بودن فعالیت‌های این بخش، توسعه صنایع تبدیلی و تكمیلی علاوه بر افزایش درآمد كشاورزان، باعث تنظیم بازار و ثبات قیمت‌ها می‌شود.

تكمیل زنجیره بازاریابی: با گسترش صنایع تبدیلی و تكمیلی، ضمن ایجاد اشتغال برای فارغ‌التحصیلان این بخش، با ایجاد تنوع در محصولات كشاورزی، قدرت پاسخگویی بازار را برای انواع سلیقه‌های مختلف فراهم کرده و زنجیره بازاریابی را تكمیل می‌‌کند.

مقصر شماره یک: سازمان تحقیقات كشاورزی

متهم اصلی پایین بودن بازده تولید محصولات كشاورزی و بالا بودن تلفات آنها، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج كشاورزی به عنوان متولی اصلی تحقیقات كاربردی كشاورزی است؛ سازمانی كه به جای عمل به وظایف خود در راستای پژوهش‌های تقاضامحور و حل مشكلات واقعی كشاورزان و دامداران، در مسیر دانشگاه شدن و تولید مقاله‌های آكادمیك قدم برداشته است.

كشاورزان نیز از سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج كشاورزی به‌شدت گلایه دارند، به‌طوری كه یكی از كشاورزان قروه‌ای گفت: این سازمان باید نوع كشت محصولات در كشور را هدایت كرده و با عرضه تخم و بذر با كیفیت به كشاورزان جلوی تلفات بالای آنها را بگیرد، ولی این سازمان این امور را رها كرده است چون اگر رسیدگی، كنترل و آموزش كشاورزان را در دستور كار قرار می‌داد لااقل یك‌بار به منطقه ما می‌آمدند و كارشناسانشان به ما درخصوص نحوه كشت و بذر تولیدی توضیحاتی می‌دادند.

منبع: جام جم