میلاد مرادی 
بازار داغ تخم‌مرغ شکسته؛ ماجرا چیست؟
به تازگی در برخی از محلات شهر تهران فروش تخم‌مرغ شکسته رونق گرفته است. یکی از مغازه‌داران در خیابان فردوس غرب تهران می‌گوید: ما چند وقتی است که تخم‌مرغ‌های شکسته را با قیمت پایین‌تر به فروش می‌رسانیم.
تخم‌مرغ در سال 96 یکی از موضوعات برحسته توجهات ایرانیان بود.
به گزارش تجارت‌نیوز ، زمستان سال گذشته به علت بیماری آنفولانزا، تعداد انبوهی مرغ در مرغداری‌ها تلف شدند. موضوعی که به گفته مسوولان جهش شدید قیمت تخم‌مرغ را به همراه داشت.
جهش قیمت تخم‌مرغ تا آنجا بود که براساس آمارهای مرکز آمار ایران، قیمت تخم‌مرغ در سال 96 با رشد حدود 42 درصدی، رکوردار گران‌ترین قلم در بین اقلام خوراکی مختلف بود. برخی از کارشناسان نیز ریشه جرقه ناآرامی‌های دی ماه 96 را در افزایش قیمت تخم‌مرغ جستجو می‌کنند.
اکنون به تازگی بعضی از گزارش‌های غیررسمی حاکی از آن است که در برخی از محلات شهر تهران فروش تخم‌مرغ شکسته رونق گرفته است. یکی از مغازه‌داران در خیابان فردوس غرب به خبرنگار تجارت‌نیوز می‌گوید: ما چند وقتی است که تخم‌مرغ‌های شکسته را با قیمت پایین‌تر به فروش می‌رسانیم. معمولا این تخممرغها را با نصف قیمت به مشتری می‌دهیم.
یکی دیگر از مغازه‌داران خیابان قصرالدشت تهران می‌گوید: من معمولا هر روز حدود 10 تا 15 تخم‌مرغ شکسته دارم که آخر وقت مشتری از من تحویل می‌گیرد. بعد از جهش قیمت تخم‌مرغ، مشتری این تخممرغها بیشتر شده است. قبلا بیشتر افراد حاشیه‌نشین که به شدت محتاج هستند، می‌خریدند. اما اکنون مشتری بیشتری پیدا کرده است.
این مغازه‌دار ادامه می‌دهد: معمولا تخم‌مرغ شکسته‌ای که قیمتش 500 تومان باشد را 200 تومان می‌فروشیم. البته برخی تخم‌مرغ‌های شکسته را که از هم پاشیده باشد، کسی نمی‌خرد و مرجوع می‌کنیم.
اما مغازه‌دار دیگری که تخم‌مرغ را با قیمت 700 تومان می‌فروشد می‌گوید وقتی تخم‌مرغ بشکند آن را با نصف قیمت می‌فروشد.
با این حال مشتری تخم‌مرغ‌های شکسته تنها مردم عادی نیستند. بلکه قنادی‌ها و شیرینی‌پزی نیز مشتریان عمده این تخممرغها هستند.
فردی که در شیپور آگهی خرید تخم‌مرغ شکسته زده به تجارت‌نیوز می‌گوید: ما به صورت عمده تخم‌مرغ شکسته را 40 درصد قیمت تخم‌مرغ سالم می‌خریم. مثلا معمولا یک نیسان یا دو نیسان می‌خریم. از تمام کشور هم تخم‌مرغ شکسته می‌خریم. ما این تخممرغها را برای یک کارخانه می‌خریم.
یکی دیگر از صاحبان آگهی‌های اینترنتی خرید تخم‌مرغ شکسته می‌گوید: برای شیرینی‌پزی تخم‌مرغ شکسته می‌خریم. دیدیم که با این وضعیت چندان به صرفه نیست، به خاطر همین تخم‌مرغ شکسته می‌خریم. هر روز حدود 4 تا 5 کارتن تخم‌مرغ شکسته می‌خریم.
به نظر می‌رسد جهش قیمت تخم‌مرغ بر روی رفتار مصرف‌کنندگان این قلم خوراکی تاثیر گذاشته است. اما با این حال مشخص نیست که چرا با وجود آنکه ارزش قیمتی تخم‌مرغ نسبت به بسیاری از اقلام دیگر چندان زیاد نیست، اما چنین مسائلی پیرامون آن شکل می‌گیرد که می‌تواند از جنبه اقتصاد رفتاری محل بحث باشد.
مصطفی نصر اصفهانی، اقتصاددانِ رفتاری در این مورد به تجارت‌نیوز می‌گوید: نقطه قوت اقتصاد رفتاری این است که بیشتر بر مشاهده تاکید می‌کند، اما در کل می‌توان برخی موارد را در این زمینه مطرح کرد.
وی می‌افزاید: اولین نکته این است که شاخصی دقیق برای این تغییر رفتار تعریف کنیم. اینکه صرفا به نظرمان برسد که تقاضا برای تخم مرغ شکسته افزایش پیدا کرده است کافی نیست. بلکه باید با عدد و رقم و آمار این گزاره را بررسی کرد. همچنین در اندازه‌گیری تقاضای تخم مرغ شکسته آنچه احتمالا برای ما مهم است تقاضای نسبی تخم مرغ شکسته به تخم مرغ سالم است. ممکن است کلا تقاضای تخم مرغ(و نه تقاضای تخم مرغ شکسته نسبت به سالم) افزایش داشته باشد. با فرض اینکه افزایش نسبت مذکور با اعداد و ارقام تأیید شوند دلایل آن را می‌توان جستجو کرد.
وی ادامه می‌دهد: با افزایش قیمت شدید تخم‌مرغ در سال 96، هم خانوار و هم بنگاه‌ها تخم‌مرغ شکسته را جانشین مناسبی برای تخم‌مرغ سالم یافتند. بنگاه‌هایی که قبلا از تخم‌مرغ سالم استفاده می‌کردند با جهش قیمت، توجه به آن و اصطلاحا تغییر تکنولوژی به صورتی که بتوانند از تخم‌مرغ شکسته به جای سالم استفاده کنند را به صرفه یافتند. از طرف دیگر، خانوارها نیز قیمت نسبی آن را مناسب یافته و آن را جایگزین تخم‌مرغ سالم کردند. آنچه که در اقتصاد رفتاری مورد توجه ویژه قرار دارد «عادات مصرفی» هستند.
نصر اصفهانی در توضیح «عادت مصرفی» در این زمینه می‌گوید: بسیاری از خانوارها احتمالا با تجربه مصرف تخم‌مرغ شکسته آن را وارد سبد مصرفی خود کردند و این ورود به سبد مصرفی حتی بعد از افزایش مجدد قیمت نسبی آن(که قبلا با افزایش قیمت تخم‌مرغ سالم کاهش پیدا کرده بود) باعث ادامه داشتن تقاضا برای آن توسط خانوار شد. به عبارتی، احتمالا گروهی از خانوارها که قبلا در فروشگاه اصلا به خرید تخم‌مرغ شکسته فکر نمی‌کردند، از بعد از جهش قیمتی به آن به طور جدی فکر می‌کنند.
وی در ادامه می‌گوید: با این حال انتظار می‌رود که در بلندمدت دوباره میزان تقاضای نسبی تخم‌مرغ شکسته به تخم‌مرغ سالم به همان نسبت قبلی همگرا شود، چرا که علاوه بر تفاوت کیفی ذاتی تخم‌مرغ سالم و شکسته (که منجر به این می‌شود که ما آن‌ها را دو کالای متفاوت و البته جانشین در نظر بگیریم)، جنبه‌های اجتماعی هم در تقاضای آن‌ها موثرند. از یک طرف، مشتریان بنگاهی که تخم‌مرغ شکسته استفاده می‌کند احتمالا برای محصول او ارزش کمتری قائل خواهند بود و از طرف دیگر، خانوارهایی که تخم‌مرغ شکسته(به عنوان کالایی پست) را خریداری می‌کنند این سیگنال(علامت) را به دیگران(و حتی خودشان) می‌دهند که وضعیت مالی مناسبی ندارند و این سیگنال خوشایندی نیست.
نصر اصفهانی ادامه می‌دهد: با افزایش شدید قیمت تخم‌مرغ، نیروهای اجتماعی مذکور موقتا تضعیف شدند و موقتا خرید تخم‌مرغ شکسته مجاز دانسته شد(به معنای اینکه علامتی از فقر، طبقه اجتماعی پائین یا خسیس بودن نباشد)، اما با گذشت زمان و بعد از کاهش مجدد قیمت تخم‌مرغ سالم دوباره این نیروها تقویت خواهند شد و تقاضای تخم‌مرغ شکسته را تعدیل خواهند کرد.
وی می‌افزاید: اقتصاد خرد کلاسیک افزایش تقاضای یک محصول را ناشی از افزایش قیمت کالای جانشین(در اینجا تخم‌مرغ سالم)، کاهش قیمت کالای مکمل(فرض کنید در اینجا مواد شیرینی‌پزی و یا تکنولوژی جداکردن پوسته‌های شکسته در بنگاه)، افزایش درآمد مصرف‌کنندگان(که در اینجا چون کالا پست است، باید کاهش درآمد مصرف‌کنندگان را علت دانست) یا تغییر سلیقه مردم می‌داند.
نصر اصفهانی در پایان می‌گوید: تبیینی که اقتصادرفتاری در اینجا ارائه می‌کند در قالب متغیر تغییر سلیقه قابل بحث است: اینکه بعد از افزایش تقاضای تخم‌مرغ شکسته، نوعی اینرسی وجود دارد که مانع از کاهش مجدد تقاضا بعد از بازگشت قیمت‌های نسبی به حالت قبلی می‌شود و گویی عادات مصرفی یا متغیر سلیقه تغییر کرده است. تمام این استدلال‌ها با فرض درستی این ادعا بود: «تقاضای نسبی تخم‌مرغ شکسته، بعد از جهش قیمت تخم‌مرغ و اصلاح دوباره آن افزایش داشته است» که باید با عدد و رقم و روش‌های آماری استاندارد مورد تأیید قرار بگیرد.»
نظرات