امیرحسین سعیدی 
«تجارت‌نیوز» گزارش می‌دهد:
نقشه دولت برای تغییر سوخت مصرفی وسایل نقلیه/ خودروهای ایرانی برای استفاده از سوخت‌های غیربنزینی طراحی شده‌اند؟
کرامت ویس‌کرمی، مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی، با اشاره به ناترازی انرژی، از متنوع‌سازی سبد سوخت خودروها خبر داده است، اما خودروهای ایرانی در استفاده از سوخت‌های جایگزین چه عملکردی دارند؟
از سال‌ها پیش سوخت CNG به عنوان سوخت دوم وسایل نقلیه معرفی شده، اما کمبود موتورهای پایه گازسوز و تبعات استهلاکی استفاده از این سوخت جایگزین، نتوانسته منجر به افزایش تقاضای CNG و کاهش تقاضای بنزین شود.
تجربه CNG برای مردم ایران، تجربه سوختی ارزان بوده که بهای ارزانی‌اش به استهلاک چندبرابری خودرو ختم شده است.
در موتورهای پایه‌گازسوز بلوک سیلندر و سرسیلندر، همچنین سیستم سوخت‌رسانی و ضریب تراکم موتور به نسبت سوخت مورد نظر تعیین شده و استفاده از گاز نه‌تنها منجر به افت توان و افزایش استهلاک نشده، بلکه کاهش مصرف سوخت هم به همراه داشته است، اما موتورهای پایه بنزینی به دلیل تناسب ضریب تراکم و سایر اجزا با بنزین، استفاده از سوخت گازی، افت توان و افزایش استهلاک قطعات را به همراه دارد.
سوخت LPG سوخت جایگزین دیگری است که به رغم برتری نسبت به CNG، همزمان با آن مورد توجه قرار نگرفته است. تبدیل دوگانه به LPG و استفاده از آن در ایران غالباً در مراکز نامعتبر انجام شده و منجر به ایجاد خطرات زیادی شده است. بر اساس برنامه توسعه هفتم مقرر شده که تا پایان سال سوخت LPG به سبد سوختی اضافه شود، اما مزیت هر یک سوخت‌های جایگزین چیست و چه تاثیری بر عملکرد خودروهای ایرانی دارد؟
گاز طبیعی فشرده (CNG)
سی.ان.حی به علت قیمت پایین‌تر نسبت به بنزین مورد توجه رانندگان قرار گرفته، اما مساله‌ای که همیشه مورد انتقاد مصرف‌کنندگان بوده، تبعات استفاده مداوم از این سوخت در موتورهای پایه‌بنزینی است.
درواقع به‌رغم قیمت پایین‌تر، استفاده مداوم از این سوخت در موتورهای پایه بنزینی طول عمر خودرو را کاهش داده و منجر به افت توان و گشتاور خودرو به خصوص در مسیرهای سربالایی می‌شود.
همچنین مخزن این سوخت بخش قابل توجه از فضای بار خودرو اشغال کرده و در مقابل فضای اشغال شده پیمایش مسافت کمتری ارائه می‌دهد.
عملکرد این سوخت در موتورهای پایه گازسوز به مراتب بهتر از موتورهای پایه‌بنزینی است، اما تعداد و تیراژ پایین این موتورها منجرشده تا سوخت CNG نتواند جایگزین مناسبی برای بنزین باشد.
موتورهای پایه گازسوز موتورهایی هستند که سوخت گاز به عنوان سوخت پایه آن‌ها در نظر گرفته شده و بدین ترتیب بلوک سیلندر و سرسیلندر، همچنین سیستم سوخت رسانی آن‌ها تناسب بهتری با گاز داشته و عملکرد بهتری را نشان می‌دهند. در ایران موتور EF7 به عنوان موتور پایه گازسوز شناخته شده که نیروی محرکه خودروهایی چون سمند، دنا و ری‌را را تامین کرده و طبق آمار اعلامی در کدال، میزان تولید تجمیعی این خودروها از ابتدای سال 83 حدود دو میلیون و 100 هزار عدد بوده است.
در نتیجه گاز CNG آلایندگی بسیار کمتری به نسبت سایر سوخت‌ها تولید می‌کند، اما به دلیل بالابودن چگالی، در یک حجم برابر سوختی انرژی کمتری تولید کرده و استفاده از آن، به خصوص در موتورهایی که با پایه سوخت‌های دیگر تولید شده‌اند، استهلاک بیشتر و افت توان را به همراه دارد.
گاز مایع (LPG)
گاز مایع یا LPG ترکیب دو گاز هیدروکربنی بوتان و پروپان است که در اروپا با نام سوخت پاک شناخته شده و در ایران عمده مصرف آن مصرف خانگی/روستایی و صنعتی است.
این سوخت در مصارف خودرویی مورد توجه بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته قرار گرفته و با نام اتوگاز شناخته می‌شود، اما در ایران هیچ‌گاه مانند CNG برای مصارف خودرویی توسعه نیافته و استفاده از آن در مصارف خودرویی به صورت غیر استاندارد و زیرزمینی انجام شده است.
چگالی پایین این گاز مایع سبب شده تا در حجمی برابر با بنزین و گازطبیعی فشرده، پیمایش بیشتری را ارائه دهد. این گاز به دلیل تراکم بالاتر و حالت مایع احتراق بهتری نسبت به CNG داشته و استهلاک و خرابی‌های متداول CNG را به همراه ندارد.
LPG تا به حال در ایران برای مصارف خودرویی مورد توسعه جدی قرار نگرفته و بدین ترتیب، تبدیل غیر استاندار به دوگانه‌سوز LPG زمینه مناقشاتی را فراهم کرده است.
به گفته کارشناسان، انتقادات وارد شده به سوخت پرمصرف کشورهای توسعه یافته از تضاد پنهان منافع سرچشمه می‌گیرد که مانع توسعه این سوخت برای مصارف خودرویی شده است.
سرانه مصرف اتوگاز در دنیا 28 میلیون تن در سال است و در صورت توسعه می‌تواند جایگزین مناسبی برای بنزین باشد، چراکه استفاده مداوم از آن تبعات استفاده از CNG را به همراه ندارد.
مساله مورد توجه در این سوخت بحث ایمنی استفاده از آن است. CNG گازی است که در صورت نشت در هوا پراکنده شده و ایمنی بیشتری نسبت به LPG دارد، اما LPG مایع بوده و در صورت نشت در ارتفاع پایین جمع شده و خطر آتش‌سوزی را بالا می‌برد.
خطرات ناشی از LPG با توسعه و سرمایه‌گذاری در بخش ایمن کردن خودروهای LPG در کارخانه و تاسیس کارگاه‌های معتبر برای دوگانه‌سوز کردن LPG قابل کنترل است. همچنین این سوخت به دلیل مایع بودن و نزدیک بودن نسبت تراکم به بنزین، سازگاری بهتری با موتورهای پایه بنزینی موجود در کشور دارد.
به گفته کارشناسان، مشکل ناترازی انرژی با ایجاد تنوع در سبد سوختی حل نمی‌شود، چراکه ظرفیت فرآوری و تولید سایر سوخت‌ها جوابگوی تقاضا برای بنزین نخواهد بود، اما توسعه LPG با توجه به محدودیتCNG و مشکلاتی که برای خودروهای پایه‌بنزینی ایجاد می‌کند، راهکار بهتری برای کاهش مصرف بنزین است.
در جدول زیر ویژگی‌های سوخت CNG و سوخت LPG ذکر شده است.
برای مطالعه بیشتر صفحه اخبار خودرو را در تجارت‌نیوز دنبال کنید.
نظرات