سارا اسلامی 
«تجارت‌نیوز» از شرایط استان اردبیل در شاخص‌های اقتصادی گزارش می‌دهد:
درآمد سرانه اردبیل؛ نصف میانگین کشوری / وضعیت استان در ۶ شاخص مهم
اقتصاد اردبیل بر محور کشاورزی و گردشگری قرار گرفته است و برخی کارشناسان معتقدند این استان از نظر صنعتی نوعی عقب‌ماندگی تاریخی دارد. در عین حال برخی از مقامات استانی نیز مدعی پیشرفت‌هایی در این حوزه هستند. اردبیل در بعضی از شاخص‌های اقتصادی چون درآمد سرانه، بیکاری، تورم و شاخص فلاکت شرایط خوبی ندارد اما در برخی چون ضریب جینی در جایگاهی بهتر از متوسط کشوری ایستاده است.
استان اردبیل بیش از یک میلیون و ۳۰۰ هزار نفر جمعیت دارد و با مساحتی به وسعت ۱۷ هزار و ۹۵۳ کیلومتر مربع، در شمال غربی ایران واقع شده است. داود شایقی، رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی این استان، سال گذشته اعلام کرد درآمد سرانه اردبیل به حدود 68 درصد درآمد سرانه کل کشور می‌رسد؛ آن‌گونه که حرف‌آور در دی 1402 گزارش داده است، او این ارقام را به‌ترتیب 54 و ۷۴ میلیون تومان اعلام کرده و گفته بود اردبیل در تولید ناخالص و درآمد سرانه در بین 31 استان کشور جایگاه بیست و ششم را به خود اختصاص داده است.
همچنین سیدحامد عاملی استاندار اردبیل نیز اردیبهشت امسال آن‌گونه که تسنیم گزارش داد به افزایش سرانه درآمد مردم این استان در دولت سیزدهم اشاره کرد.
در عین حال، ایرنا بهمن سال گذشته به نقل از محمد حسن‌زاده استاد دانشگاه نوشته بود، میانگین درآمد و تولید سرانه در استان اردبیل، به نصف میانگین کشوری رسیده است. این رسانه در فروردین امسال نیز اردبیل را استانی با ظرفیت‌های بسیار معرفی کرده بود که با وجود این، «جزو نقاط کم‌برخوردار کشور به شمار می‌رود».
مساله اصلی؛ وضعیت نامطلوب رشد اقتصادی
شایقی رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی اردبیل همچنین در اردیبهشت امسال در مورد رشد اقتصادی این استان به رقم ۳.۷ درصدی اشاره کرد که به گفته او بالاتر از میانگین کشوری قرار دارد (تسنیم).
در عین حال، چنان‌که خبرگزاری موج گزارش داده است، عاملی استاندار اردبیل سال گذشته مساله اصلی این استان را «وضعیت نامطلوب رشد اقتصادی» دانسته و گفته بود: «درآمد سرانه مردم نصف متوسط کشوری است؛ با این وضعیت زنجیره فقر روزبه‌روز گسترش می‌یابد و در این شرایط فشار بیشتری بر مردم و خانوارها وارد می‌شود.»
وضعیت اردبیل در شاخص‌های اقتصادی
تجارت‌نیوز در ادامه شرایط این استان را در ۶ شاخص اقتصادی مهم بررسی کرده است که عبارت‌اند از: نرخ تورم، نرخ بیکاری، مشارکت اقتصادی، نسبت اشتغال، ضریب جینی و نرخ فلاکت.
نرخ تورم؛ بالاتر از متوسط کشوری
طبق آخرین گزارش مرکز آمار، نرخ تورم ماهانه اردبیل در تیر امسال کمتر و تورم نقطه به نقطه و سالانه این استان بالاتر از نرخ کل کشور است. در ماه خرداد هر سه نوع تورم در استان، بالاتر از شاخص کشوری بود. البته بنا بر این گزارش، نرخ تورم در اردبیل روند کاهشی دارد.
نرخ 2 رقمی و افزایشی بیکاری
اردبیل از جمله استان‌های کشور با نرخ بیکاری دورقمی محسوب می‌شود که بالاتر از نرخ متوسط کشوری ایستاده. این شاخص در اردبیل در بهار امسال نسبت به بهار سال گذشته و در سال 1402 در مقایسه با سال قبل از آن، افزایشی بوده است؛ در حالی که طبق گزارش مرکز آمار، نرخ بیکاری در کل کشور روند کاهشی دارد.
داریوش سرخانی مدیرکل امور مالیاتی استان اردبیل سال گذشته در همین زمینه گفت، این شاخص در استان بالاتر از میانگین کشوری قرار دارد و سرعین، خلخال، نمین، بیله‌سوار و مشگین‌شهر جزو شهرستان‌های غیربرخوردار از نظر اشتغال هستند (ایرنا).
همچنین شایقی رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی اردبیل نیز در اردبیهشت امسال گفت: «استان اردبیل در شاخص بهره‌وری نیروی کار رتبه پنج کشور را دارد و نرخ بیکاری در این استان 12.9 درصد است.»
در عین حال آن‌گونه که ایرنا گزارش داده، مسعود ایرانی مدیرکل صنعت، معدن و تجارت اردبیل دراین‌باره مدعی شده است آمار درست و دقیقی از میزان بیکاران در استان اردبیل وجود ندارد؛ به طوری که آمارهای اعلامی فاقد رسمیت و مخدوش هستند. به گفته او، اردبیل با تحقق سرمایه‌گذاری‌های جدید در سال‌های آینده ناچار می‌شود از استان‌های دیگر نیروی کار جذب کند.
جدول زیر تغییرات نرخ بیکاری را در کشور و اردبیل در بهار امسال نسبت به بهار سال گذشته نشان می‌دهد.
جدول دوم نشان‌دهنده تغییرات سالانه این شاخص است.
روند افزایشی نرخ سالانه مشارکت اقتصادی در اردبیل
نرخ مشارکت اقتصادی که به آن نرخ فعالیت نیز گفته می‌شود، یکی از شاخص‌های مهم اقتصادی است. این شاخص، نسبت جمعیت فعال (اعم از شاغل و بیکار جویای کار) را به جمعیت در سن کار (15 سال و بیشتر) نشان می‌دهد. به عبارت دیگر، نرخ مشارکت اقتصادی گویای این نکته است که چند درصد افرادی که در سن اشتغال قرار دارند، در عمل شاغل‌اند یا فعالانه دنبال کار می‌‌گردند.
این شاخص در اردبیل از رقم کشوری آن بالاتر است؛ در عین حال نرخ مشارکت اقتصادی در کل کشور در بهار امسال نسبت به بهار سال گذشته ثابت مانده اما در این استان اندکی کاهش یافته است. اما در قالب سالانه (مقایسه 1401 و 1402) هر دو صعودی هستند.
جدول نخست تغییرات نرخ مشارکت اقتصادی را در کشور و اردبیل در بهار امسال نسبت به بهار سال گذشته نشان می‌دهد.
جدول جدول دوم نشان‌دهنده تغییرات سالانه این شاخص است.
روند معکوس نسبت اشتغال در اردبیل و کل کشور
نسبت اشتغال شاخص مهم دیگری است که نشان می‌دهد چند درصد جمعیت حاضر در محدوده سن کار، شاغل هستند. این محدوده در ایران 15 سال و بیشتر تعیین شده. نسبت اشتغال در بهار 1403 نسبت به بهار سال گذشته، در کل کشور افزایشی و در اردبیل کاهشی بوده است. همچنین این شاخص در سال 1402 نسبت به سال قبل از آن، در کل کشور و در اردبیل افزایشی شد.
به عبارت دیگر، در کل کشور در بهار سال جاری، تنها 38 درصد جمعیت حاضر در محدوده سن کار شاغل و مابقی بیکار بوده‌اند؛ در حالی که این آمار در بهار سال گذشته، اندکی کمتر و 37.8 درصد اعلام شده بود. اما این ارقام در اردبیل به‌ترتیب 44.7 و 43.3 درصد بوده است. به این معنا که در بهار امسال، 44.7 درصد جمعیت 15ساله و بیشتر این استان، شاغل بوده‌اند که سه و 13 دهم درصد کمتر از بهار سال گذشته است.
اما در سال 1402 نسبت اشتغال در کل کشور با 1.88 درصد افزایش نسبت به سال قبل از آن به 37.9 درصد رسیده. این شاخص در استان اردبیل با 2.89 درصد افزایش، 42.7 درصد اعلام شده است.
جدول نخست تغییرات نرخ نسبت اشتغال را در کشور و اردبیل در بهار امسال نسبت به بهار سال گذشته نشان می‌دهد.
جدول دوم نشان‌دهنده تغییرات سالانه این شاخص است.
ضریب جینی؛ بهتر از متوسط کشوری
یکی دیگر از شاخص‌های مهم اقتصادی ضریب جینی است که میزان نابرابری توزیع درآمد و ثروت در جامعه را نشان می‌دهد. هر چقدر عدد ضریب جینی که بین صفر تا یک است بالاتر باشد، به این معناست که نابرابری بیشتری در توزیع درآمد و ثروت در آن جامعه حکم‌فرماست.
جدول زیر شرایط ضریب جینی در کل کشور و اردبیل را نشان می‌دهد.
شاخص فلاکت؛ بالاتر از میانگین کشوری
شاخص فلاکت از مجموع نرخ تورم و بیکاری به دست می‌آید و یکی از شاخص‌های مهم اقتصادی محسوب می‌شود.
بر اساس گزارش مرکز آمار، شاخص فلاکت در کل کشور در سال گذشته، 48.8 واحد بوده؛ در حالی که این عدد برای اردبیل حدود 50 واحد اعلام شده است.
همچنین شاخص فلاکت در زمستان سال گذشته، در کل کشور 49.3 و در اردبیل 54 واحد بود. همچنین در بهار امسال این شاخص برای کل کشور به حدود 44 واحد رسیده است که استان اردبیل همچنان بالاتر از متوسط کشوری قرار دارد.
شرایط صنعتی استان اردبیل
آمارها و شاخص‌های ارائه‌شده از سوی دولت به افزایش نقش بخش صنعت در اقتصاد اردبیل اشاره دارند. بر اساس داده‌های اعلامی سازمان‌ها و مقامات دولتی، اکنون حدود یک هزار و ۲۰۰ واحد صنعتی در این استان فعالیت می‌کنند و بیشتر از ۲۵ هزار نفر در آنها مشغول به کار هستند. از سویی حدود 10 هزار صنف تولیدی در استان دایر شده‌اند و برای نزدیک به 30 هزار نفر اشتغال ایجاد کرده‌اند. به این ترتیب، در مجموع حدود ۵۵ هزار نفر در بخش تولید استان اردبیل مشغول به کار هستند. به گونه‌ای که سهم اشتغال در بخش‌های تولید و صنعت استان، به حدود 30 درصد رسیده است.
در مقابل، چنان‌که ایرنا گزارش داده است، برخی از کارشناسان معتقدند بخش صنعت در اردبیل شرایط قابل قبولی ندارد؛ زیرا نه بخش خصوصی و نه بخش دولتی، سرمایه‌گذاری مناسبی در این زمینه نکرده‌اند و اردبیل از نظر صنعتی دچار عقب‌ماندگی تاریخی است.
در این میان، به گفته هاشم علایی مدیرعامل شرکت شهرک‌های صنعتی استان اردبیل، بالغ بر ۹۸ درصد از صنایع استان را صنایع کوچک و متوسط تشکیل می‌دهند.
چالش‌ها و وعده‌های صنعتی
به گفته مقامات و فعالان اقتصادی، پرداخت ناکافی تسهیلات بانکی، نبود زیرساخت‌های مورد نیاز و عدم تدوین نقشه راه در سطح کلان، از جمله مهم‌ترین معضلاتی محسوب می‌شوند که صنعت اردبیل را درگیر کرده‌اند. تاخیر در صدور مجوزها، تفاسیر سخت‌گیرانه از قوانین در مقایسه با دیگر استان‌ها، بالا بودن تعرفه صادرات و کمبود نیروی کار ماهر را نیز باید به این فهرست افزود.
افزون بر این، حسین پیرمؤذن نایب‌رئیس اتاق بازرگانی ایران، میزان سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و کارآفرینان را در استان اردبیل ناکافی توصیف کرده است؛ او این مشکل را مانعی جدی در مسیر تولید و صادرات می‌داند. به اعتقاد این فعال اقتصادی، فراهم نبودن زیرساخت‌ها به‌ویژه در حوزه صنایع تبدیلی به کمبود سرمایه‌گذاری منجر شده. پیرمؤذن همچنین تاکید کرده است که فضای کسب‌وکار استان با «شاخص‌های بین‌المللی و حتی کشوری» فاصله دارد.
اکوایران نیز اخیراً به نقل از مرکز پژوهش‌های اتاق ایران گزارش داده است بدترین استان‌ها از نظر محیط کسب‌وکار عبارت‌اند از: فارس، هرمزگان، کردستان، اردبیل و تهران.
در عین حال عاملی استاندار اردبیل، وعده احیای واحدهای تولیدی راکد، احصای ظرفیت‌های سرمایه‌گذاری و تسریع در اجرای طرح‌های پیشران اقتصادی در استان را می‌دهد. او همچنین قول داده است فضای کسب‌وکار اردبیل که اکنون در رتبه 20 کشوری قرار دارد، «در سال جهش تولید، با مشارکت مردم» در میان ۱۰ استان برتر کشور قرار گیرد (ایرنا).
دولت چهاردهم امروز، 31 مرداد، با مشخص شدن نتیجه رسیدگی به صلاحیت وزیران پیشنهادی در مجلس، وارد مرحله جدی‌تری می‌شود. با انتخاب استاندار و مدیران استانی احتمالی جدید، شاید بتوان تصویر دقیق‌تری از حال و آینده اقتصاد و صنعت استان اردبیل ترسیم کرد.
مطالعه دو گزارش عقب ماندگی اقتصادی آذربایجان شرقی از استان های هم تراز و حرکت کند آذربایجان غربی در بخش صنعت و معدن پیشنهاد می‌شود.
نظرات