محمد امین سامنی 
«تجارت‌نیوز» گزارش می‌دهد:
آیا نیروگاه‌های آبی می‌توانند در برابر تغییرات اقلیمی دوام بیاورند؟
نیروگاه‌های آبی به عنوان بزرگ‌ترین منبع انرژی پاک در جهان، سهم بسیار بالایی در تولید برق دارند و نقشی کلیدی در تلاش‌های جهانی برای کربن‌زدایی ایفا می‌کنند. اما این نیروگاه‌ها، با وجود تاثیرگذاری بالا، به دلیل تغییرات اقلیمی و افزایش خشکسالی‌های شدید در معرض خطر جدی قرار گرفته‌اند.
نیروگاه‌های آبی در حال حاضر بزرگ‌ترین منبع انرژی پاک و تجدیدپذیر در جهان محسوب می‌شوند و بیش از نیمی از کل برق تولیدشده توسط منابع تجدیدپذیر را به خود اختصاص داده‌اند. این نیروگاه‌ها، به‌ویژه در مناطقی با ذخایر آبی فراوان، منبعی پایدار برای تامین انرژی به حساب می‌آیند و سهم مهمی در کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی دارند. با این حال، تغییرات آب‌وهوایی در سال‌های اخیر و شدت گرفتن خشکسالی‌ها در سراسر جهان، این منبع انرژی را با چالشی اساسی مواجه کرده است. کاهش بارش‌ها و نوسانات شدید در منابع آب سطحی، تهدیدی برای پایداری این نیروگاه‌ها به وجود آورده که می‌تواند تاثیرات منفی بر امنیت انرژی و اهداف کربن‌زدایی جهانی به جا بگذارد. این چالش‌ها ضرورت تدوین برنامه‌های دقیق و استفاده از منابع جایگزین را برای تامین انرژی در شرایط بحرانی نمایان می‌کنند.
چالش‌های نیروگاه‌های آبی در برابر خشکسالی و تغییرات اقلیمی
با افزایش دمای جهانی و تغییر الگوهای بارشی، مناطقی که به نیروگاه‌های آبی وابسته‌اند، بیشتر از گذشته با خطر خشکسالی‌های طولانی‌مدت مواجه شده‌اند. سازمان جهانی انرژی (IEA) بر این باور است که برای حمایت از سیستم‌های برق پاک، رشد نیروگاه‌های آبی باید با سرعت بیشتری ادامه یابد. هدف‌گذاری این سازمان برای رشد سالانه چهار درصدی تولید برق از منابع آبی به منظور دستیابی به اهداف کربن‌زدایی جهانی ضروری است. با این حال، رشد جهانی نیروگاه‌های آبی به دلایل مختلف، از جمله پیچیدگی‌های اخذ مجوز، مشکلات محیط‌زیستی و تغییرات اقلیمی، کند شده است.
در کشورهایی مانند چین، که به‌شدت به انرژی آبی برای تامین برق وابسته‌اند، خشکسالی‌های اخیر پیامدهای جدی به همراه داشته است. در سال 2022، کاهش بارش‌ها در حوضه رودخانه یانگ‌تسه سبب شد تولید نیروگاه‌های آبی در این کشور 26 درصد کاهش یابد. این کاهش، امنیت انرژی چین را تحت تاثیر قرار داد و این کشور را مجبور به استفاده از منابع زغال‌سنگ به عنوان یک جایگزین موقتی کرد. چین تنها نمونه‌ای از کشورهایی است که در اثر خشکسالی‌های شدید به سوخت‌های فسیلی بازگشته‌اند؛ این اتفاقات نشان می‌دهد خشکسالی و تغییرات اقلیمی نه‌تنها تولید انرژی آبی را کاهش می‌دهند، بلکه می‌توانند روند کربن‌زدایی را معکوس کنند.
نیروگاه‌های آبی و انعطاف‌پذیری در برابر خشکسالی
با اینکه نیروگاه‌های آبی در دوره‌های خشکسالی با کاهش تولید مواجه می‌شوند، اما همچنان منبعی نسبتاً پایدار و قابل اتکا برای تامین انرژی محسوب می‌شوند. وزارت انرژی آمریکا گزارش داده در دوره‌های خشکسالی شدید، نیروگاه‌های آبی در این کشور همچنان توانسته‌اند 80 درصد از میانگین تولید خود را حفظ کنند. این امر نشان می‌دهد نیروگاه‌های آبی در برابر شرایط خشکسالی نسبت به سایر منابع تولید برق، انعطاف‌پذیری بیشتری دارند و می‌توانند در زمان اوج تقاضای انرژی به سیستم‌های برق کمک کنند. افزون بر این، آب پشت سدها می‌تواند در مدیریت خشکسالی موثر باشد و در مواقع بحران به عنوان منبعی برای تامین آب آشامیدنی و کشاورزی نیز به کار رود.
با این حال، تاثیرات منفی خشکسالی بر ظرفیت نیروگاه‌های آبی و پیامدهای اقتصادی آن برای کشورهایی که به‌شدت به این منبع انرژی وابسته‌اند، قابل چشم‌پوشی نیست. برای مثال، در سال‌های اخیر، زامبیا که حدود 85 درصد از ترکیب انرژی خود را از طریق نیروگاه‌های آبی تامین می‌کند، به دلیل کاهش ظرفیت تولید برق ناشی از خشکسالی، به ساخت نیروگاه‌های زغال‌سنگ جدید روی آورده است. این کشور مجبور شد برای مقابله با بحران انرژی، تصمیماتی اتخاذ کند که به طور مستقیم با اهداف کربن‌زدایی در تضاد هستند.
جایگزینی سوخت‌های فسیلی به عنوان تهدیدی برای کربن‌زدایی
به نقل از oilprice، توسعه و استفاده از سوخت‌های فسیلی به عنوان جایگزینی برای انرژی آبی در کشورهای در حال توسعه، می‌تواند تهدیدی جدی برای تعهدات محیط‌زیستی و کربن‌زدایی به حساب آید. کشورهای در حال توسعه‌ای مانند زامبیا، به دلیل محدودیت‌های مالی و فنی، قادر به سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر گسترده نیستند. این کشورها در دوران خشکسالی مجبور به روی آوردن به منابع ارزان‌تر و در دسترس‌تر مانند زغال‌سنگ هستند که این امر می‌تواند میزان انتشار کربن را افزایش دهد و به‌ویژه بر تلاش‌های بین‌المللی برای کاهش تبعات تغییرات اقلیمی تاثیر منفی بگذارد. به عنوان مثال، زامبیا اخیراً دومین نیروگاه زغال‌سوز خود را تصویب کرد که این تصمیم نشان‌دهنده نیاز این کشور به منابع انرژی پایدارتر و قابل اطمینان‌تر است.
با توجه به اهمیت نیروگاه‌های آبی در تامین انرژی پاک و پایدار، حمایت از توسعه این نیروگاه‌ها و رفع موانع موجود ضروری است. اما به دلیل تاثیرات جدی تغییرات اقلیمی بر ظرفیت تولید برق آبی، باید در فکر راه‌حل‌های جایگزین و نیز ارتقای فناوری‌های موجود باشیم تا بتوانیم با بحران‌هایی مانند خشکسالی مقابله کنیم. کشورهای در حال توسعه که به‌شدت به انرژی آبی وابسته‌اند، باید با دریافت کمک‌های مالی و فنی بین‌المللی توان توسعه منابع انرژی تجدیدپذیر را پیدا کنند تا در مواقع بحران به منابع آلوده‌کننده‌ای مانند زغال‌سنگ روی نیاورند.
به طور کلی، چالش‌های تغییرات اقلیمی تهدیدی برای پایداری نیروگاه‌های آبی به حساب می‌آید. در صورتی که راه‌حل‌های مناسبی برای مقابله با این چالش‌ها پیدا نشود، اهداف جهانی برای کربن‌زدایی ممکن است به تاخیر بیفتند یا حتی به شکست بینجامند.
اخبار حوزه محیط‌زیست و تغییرات اقلیمی را در صفحه اقتصاد سبز تجارت‌نیوز بخوانید.
نظرات