فرار یا قرار؟ تحلیل روند ورود و خروج سرمایه در ایران

میلاد مرادی: جذب سرمایه‌گذاری خارجی یکی از اهدافی بود که دولت از سال 92 همواره به دنبال آن بوده است. در این راستا گشایش‌هایی هم حاصل شده است.

به گزارش تجارت‌نیوز ، بهبود رتبه ریسک اعتباری ایران به لحاظ جذب سرمایه خارجی، عقد قراردادهای فاینانس با روسیه، کره جنوبی و ایتالیا در این راستا بوده است. همچنین عقد قرارداد با شرکت‌های مختلف از جمله در زمینه خودروسازی، مورد توجه دولت بوده است.

با اینکه آمارها در خصوص میزان سرمایه خارجی جذب شده در دولت حسن روحانی متفاوت است. اما اکثر کارشناسان بر روی افزایش جذب سرمایه خارجی در این دولت اجماع دارند. با این حال نکته مهمی که در این زمینه وجود دارد این است که آثار جذب سرمایه خارجی هنوز چندان خودش را نشان نداده است.

با این وجود، به تازگی دولت دست به اقدام دیگری برای حمایت از سرمایه‌گذاران خارجی زده است. وزیر صنعت، معدن و تجارت در نشست خبری 24 بهمن ماه خبر از افزایش سهم سرمایه‌گذاران خارجی به بیش از 50 درصد داد. اقدامی که می‌تواند برای جذب سرمایه خارجی به کشور تاثیرگذار باشد.

مهاجرت تولیدکنندگان ایرانی

با این حال درست در زمانی که وزیر صنعت، معدن و تجارت در حال تلاش برای جذب سرمایه خارجی به کشور است، رئیس پارلمان خصوصی یعنی اتاق بازرگانی، نسبت به خروج سرمایه از کشور هشدار می‌دهد.

رئیس اتاق بازرگانی تهران با اشاره به وجود تبعیض بین بنگاه‌های خصوصی و دولتی، گفت: انتظار ما از دولت این است که مراقب این شرایط بغرنج باشد. زمانی که قیمت ارز در بازار واقعی نباشد، خروج سرمایه از کشور صورت می‌گیرد و این به‌ نفع اقتصاد کشور نیست و زیان‌بار خواهد بود.

در طی دو سه سال اخیر خبرهایی مبنی بر خروج سرمایه از کشور و مهاجرت تولیدکنندگان ایرانی به سایر کشورها منتشر شده است. برخی گزارش‌ها نشان می‌دهد که کشورهای خارجی حتی برای جذب خیاطان ایرانی نیز برنامه دارند.

سال 93 روزنامه شهروند گزارشی را در مورد مهاجرت خیاطان ایرانی به ترکیه و چین منتشر کرد. در این گزارش آمده بود که برندهای ترکی با جذب آگهی در ایران، به دنبال جذب خیاطان و تولیدکنندگان ماهر پوشاک ایرانی هستند.

گزارش‌های متعددی در مورد مهاجرت خیاطان و تولیدکنندگان پوشاک به ترکیه و سایر کشورها منتشر شده است. موج مهاجرت تولیدکنندگان و سرمایه‌گذاران به برخی از صنایع پلاستیکی نیز رسیده است.

اما خروج سرمایه از کشور چیزی نیست که تنها گزارش‌های ژورنالیستی به آن اشاره کرده باشند. آمارهای بانک مرکزی نیز نشان می‌دهد که خروج سرمایه از کشور در سال 96 روند جهشی گرفته است.

آمار مربوط به حساب خالص سرمایه در تراز پرداخت‌های بانک مرکزی نشان می‌دهد که از اردیبهشت ماه امسال تا شهریور ماه، خالص حساب سرمایه روند کاملا کاهشی داشته است.

بر مبنای این گزارش، خالص حساب سرمایه در اردیبهشت ماه 96، چیزی در حدود منفی 7 دهم میلیارد دلار بوده است.

این روند کاهشی تا ماه شهریور ادامه داشته است. به گونه‌ای که در ماه آخر تابستان، این رقم به منفی 6.2 میلیارد دلار رسیده است. کاهش خالص سرمایه بیانگر خروج سرمایه از کشور است.

باید گفت اگرچه در ابتدای پیروزی حسن روحانی، تولیدکنندگان و فعالان بخش خصوصی به آینده امیداوار شدند، اما امروزه کمتر نشانی از بارقه‌‌های امید در میان آنان دیده می‌شود.

تولیدکنندگان نگران

گزیده‌ای از اظهارات فعالان بخش خصوصی نشان می‌دهد که تولیدکنندگان ایرانی از دو موضوع دلخور شده‌اند. افزایش فشار مالیاتی و تبعیض قائل شدن دو نگرانی اصلی آنها است.

همچنین به این دو مورد باید مشکلات دیگری مانند نبود ثبات، نوسان و بالا رفتن نرخ ارز، نبود تکنولوژی مناسب تولید و تحریم‌های گوناگون را نیز اضافه کرد. مجموعه این عوامل دست به دست هم داده تا خروج سرمایه از کشور سرعت بگیرد.

از طرفی از آنجا که بخش عمده‌ای از صادرات ایران به کشورهای منطقه نظیر سوریه، عراق و افغانستان است، اعمال برخی سیاست‌ها از جانب این کشورها، به نگرانی تولیدکنندگان ایرانی افزوده است.

پاییز امسال کشور عراق اقدام به افزایش تعرفه برخی از محصولات ایرانی نظیر لبنیات کرد. مشابه همین اقدام را نیز کشور سوریه انجام داده بود.

شنیده‌ها حاکی از آن است که برخی از این کشورها از جمله عراق، به دنبال توسعه صنعت داخلی و حمایت از تولید داخلی خود هستند. به همین دلیل تعرفه کالاهای وارداتی را افزایش داده‌اند. موضوعی که می‌تواند زنگ خطر دیگری برای تولیدکنندگان باشد.

در شرایطی که در لایحه بودجه امسال هم میزان درآمدهای مالیاتی دولت به میزان قابل‌توجهی افزایش یافته است، تولیدکنندگان شرایط بدتری را برای خود در سال 97 تصور می‌کنند.

با وجود تمام این نگرانی‌ها، همچنان اولویت اصلی دولت جذب سرمایه خارجی و تلاش برای ایجاد زمینه‌های ورود سرمایه‌گذاران خارجی است. این در حالی است که با وجود شرایط حاکم بر تولید در کشور، باید در کنار تلاش برای جذب سرمایه خارجی، نگران خروج سرمایه و مهاجرت تولیدکنندگان به سایر کشورها نیز بود.