کشورهای دیگر چگونه از بحران برق عبور کردند؟

میلاد مرادی: قطعی برق به خبر داغ این روزهای رسانه‌ها و حتی کوچه و بازار تبدیل شده است.

به گزارش تجارت‌نیوز ، اینگونه نیست که فکر کنیم که قطع برق تنها در کشورهای کمتر توسعه یافته یا در حال توسعه اتفاق می‌افتد. بلکه بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته مانند آمریکا و فرانسه نیز با این بحران روبرو هستند.

مرکز پژوهش‌های مجلس در بخشی از گزارش جدید خود به بررسی تجربه سایر کشورها در مواجه با بحران برقی و مقایسه آن با ایران پرداخته است.

بنا به گزارش مذکور کشورهای مختلف دنیا از چهار روش «سهمیه‌بندی برق»، «اصلاح تعرفه برق»، «ارتباط با مشترکین و جایگزنی لوازم خانگی برقی با لوازم کم‌مصرف‌تر»، برای مقابله با بحران برقی استفاده کرده‌اند.

ارتباط با مشترکین از این لحاظ اهمیت دارد که تشریح و توضیح شرایط برای آنها می‌تواند بر روی رفتار مصرفی‌شان تاثیرگذار باشد. بنا بر گزارش مذکور در ایران مهم‌ترین راه ارتباطی با مشترکین قبوض برق است که به مشترکین ارتباط چندانی با آن برقرار نمی‌کنند.

آنگونه که مرکز پژوهش‌های مجلس روایت کرده رسانه‌های جمعی یکی از بهترین ابزارها برای ارتباط با مشترکین و مقابله با بحران برقی است. طرح «هشدار برق» در آفریقای جنوبی یکی از موفق‌ترین الگوها برای استفاده از رسانه‌های جمعی در این زمینه است.

در این طرح درجه‌های رنگی سبز، نارنجی، قرمز و قهوه‌ای که نشانگر میزان مصرف بود در ساعات اوج مصرف و در فواصل زمانی 30 دقیقه‌ای از یکی از شبکه‌های تلویزیونی به نمایش درمی‌آمد. به نحوی که رنگ سبز نشاندهنده حالت طبیعی مصرف و رنگ نارنجی نیز نشان‌دهنده افزایش بار شبکه بود. در حالت نارنجی از مشترکان خواسته می‌شد تا از برخی لوازم غیرضروری مانند خشک‌کن‌ها و ماشین ظرف‌شویی استفاده نکنند.

اما وضعیت قرمز نشان‌دهنده حالتی بود که بار شبکه بیشتر افزایش داشته و از مشترکین درخواست می‌شد تا علاوه بر لوازم غیرضروری، از لوازم با مصرف بالا مانند بخاری‌های برقی نیز استفاده نکنند. در نهایت وضعیت قهوه‌ای بیانگر حالتی بود که بار شبکه به حالت بحرانی رسیده و قطعی برق در برخی مناطق در حال انجام است. در این حالت از مشترکین خواسته می‌شد تا همه وسایل برقس جزء وسایل مطلقا ضروری را کنار بگذارند.

در گزارش بازوی پژوهشی مجلس پیشنهاد داده شده که برای اجرای این طرح در ایران، با توجه به استقبال مردم، می‌توان از رسانه‌های جمعی و شبکه‌های اینترنتی برای ارتباط با مشترکین استفاده کرد.

اما سهمیه‌بندی برق یکی دیگر روش‌هایی است که کشورهایی مانند برزیل، نیوزلند، کانادا و ژاپن از آن برای مواجه با بحران برقی استفاده کرده‌اند. سهمیه‌بندی می‌تواند به صورت داوطلبانه یا اجباری و در بخش‌های مختلف دولت، صنعت و عمومی اجرا شود.

برزیل یکی از کشورهایی بود که در سال 2011 طرح سهمیه‌بندی برق را به صورت اجباری برای همه بخش‌های به اجرا درآورد. در این طرح «روشنایی خیابان‌ها» با صرفه‌جویی 35 درصدی بیشترین نقش را در کم کردن مصرف برق داشتند. پس از آن،بخش «خدمات عمومی و برخی صنایع»، «خانوارها»، «صنعت» به ترتیب دارای سهم‌های 25، 20 و 15 درصدی در کم کردن مصرف برق بودند.

روش دیگر برای مواجهه با بحران برقی، اصلاح تعرفه برق است که کشورهایی مانند کوبا، آمریکا(کالیفرنیا) و برزیل از آن استفاده کرده‌اند. در این کشور دولت قیمت برق را برای برای همه مصرف‌کنندگان خانگی (به استثنای نیازمندان)، به صورت پلکانی افزایش داد.

آنگونه که مرکز پژوهش‌های مجلس روایت کرده افزایش قیمت برق خانگی در کوبا با تمرکز بر مشترکان پرمصرف انجام شده، به طوری که قیمت پله اول ثابت، اما قیمت پله آخر بیش از 14 برابر است.

اما در راستای اصلاح تعرفه برق، در ایالت کالیفرنیا آمریکا طرح تخفیف تعرفه‌ای 20/20 اجرا شد. براساس این طرح به مشترکان خانگی که در زمان اوج مصرف تابستانه 20 درصد کمتر از سال گذشته مصرف می‌کردند، 20 درصد تخفیف در هزینه برق داده می‌شد.

در همین راستا مرکز پژوهش‌های مجلس پیشنهاد می‌دهد که در ایران بهتر است به جای مقایسه مصرف یک مشترک با میزان مصرف در سال گذشته، مصرف مشترکان با یکدیگر در یک شهر، ناحیه یا حتی محله انجام شود.

مرکز پژوهش‌های مجسلس در استدلال پیشنهاد فوق می‌گوید: اولا به علت جابه‌جایی گسترده مستاجران، مقایسه دو سال متوالی منطقی نيست. ثانيا مقایسه عملكرد خانوارها با سایر همشهری‌ها، انگيزه بيشتری برای کنترل مصرف ایجاد می‌کند.

«جایگزینی تجهیزات خانگی برقی با تجهیزان کم‌مصرف‌تر»، یکی دیگر از راهکارهای سایر کشورها برای مقابله با بحران برقی بوده است. در این زمینه در کشور نروژ دولت برنامه صرفه‌جویی برق را به نام «طرح حمایت از خانه» به کار برد.

در طرح نام برده دولت نروژ دولت 20 درصد از کل هزینه‌های جایگزینی برخی وسایل را که حدود 700 دلار بود، به صورت یارانه‌ای به مشترکان پرداخت کرد. در همین زمینه همچنین در سال 2002 در ایالت کالیفرنیا آمریکا دولت توانست با ارئه تخفیف برای خرید لوازم برقی کم‌مصرف مشترکان بی‌بضاعت، میزان 100 مگاوات از مصرف برق بکاهد.

مرکز پژوهش‌های مجلس در بخش دیگری از گزارش خود به بررسی اقدامات ایران در مقابله با بحران کمبود برق پرداخته و می‌نویسد که در سال‌های گذشته تنها از روش‌های محدودی برای مقابله با بحران برق استفاده شده است. در همین زمینه این گزارش تاکید می‌کند: در ساليان اخير روش‌های ارتباطی با مردم ضعيف بوده و از ظرفيت وسایل ارتباطی مانند رادیو و تلویزیون به منظور مقابله با بحران برق به خوبی استفاده نشده است.

این گزارش در مورد جایگزنی وسایل پربازده در ایران می‌نویسد: در رابطه با جایگزینی وسایل پربازده با وسایل کم‌بازده نيز اقدامات محدودی صورت گرفت. واگذاری لامپ‌های یارانهای کم‌مصرف به مصرف‌کنندگان در سال 1387 بسيار مثبت بود که متأسفانه برای وسایل سرمایشی ادامه پيدا نكرد.

گزارش مذکور تاکید می‌کند که غالب اقدامات وزارت نیرو در سال‌های اخیر برای مقابله با بحران برق بر روی بخش صنعت و کشاورزی متمرکز بوده است این در حالی است که سیاست کشورهای پیش‌رو در این زمینه کاملا حمایت از صنایع است.

در این گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس در مورد قطع برق صنایع اینگونه هشدار می‌دهد: مبحث خاموشی و قطع برق بدون اطلاع قبلی در واحدهای صنعتی باید متوقف شود، چراکه بروز این قبيل مسائل سبب ایجاد خسارت‌های مالی فراوانی به واحدهای صنعتی می‌شود.