رشد ۲۵ درصدی خط فقر ۹۷

مرکز پژوهش‌های مجلس که در هفته گذشته اقدام به محاسبه خط فقر مطلق سال 95 کرده بود، این بار خط فقر مطلق سال 96 و همچنین شش‌ماهه نخست سال 97 را برآورد کرده است.

به گزارش تجارت‌نیوز، بازوی پژوهشی مجلس در گزارش خود در محاسبه خط فقر استان‌های مختلف را به چهار خوشه شهری و پنج خوشه روستایی تقسیم کرده و سپس برای هر خوشه خط فقر مطلق را اعلام کرده است.

پیش‌تر بازوی پژوهشی مجلس برای محاسبه خط فقر سال 95 ، از روش «حداقل نیازهای اساسی» استفاده کرده بود. این در حالی است که برای محاسبه خط فقر مطلق در سال 96 و همچنین‌شش ماهه سال 97 از شاخص‌های قیمت استانی به تفکیک ریز اقلام در گروه‌های هزینه‌ای استفاده کرده است.

بازوی پژوهشی مجلس در توضیح بیشتر روایت می‌کند که برای محاسبه خط فقر در سال 96، ابتدا هزینه هر کدام از اقلام موجود در خط فقر (خوراکی، پوشاکی، مسکن و…) برآورد شده است. سپس هزینه هر کدام از اقلام مذکور در رشد قیمت آنها نسبت به سال (سال 96 نسبت به 95) قبل به تفکیک هر استان ضرب شده و بدین ترتیب برآورد هزینه برای سال 96 محاسبه شده است.

گزارش مذکور همچنین در مورد چگونگی محاسبه خط فقر شش‌ماهه نخست سال 97 روایت می‌کند که این کار از طریق ضرب هزینه اقلام خط فقر (خوراکی، پوشاکی، مسکن و…) در رشد قیمت آنها نسبت به بهار و تابستان سال 95، محاسبه شده است.

اما همان طور که گفته شد گزارش فوق بر اساس بردار قیمتی، مناطق شهری را به چهار خوشه و مناطق روستایی کشور را به پنج خوشه تقسیم کرده است. بر اساس نتایج این پژوهش، در خوشه‌های شهری شهرستان تهران به تنهایی در یک خوشه قرار گرفته و خط فقر سرانه (برای هر نفر) برای این خوشه در بهار 97 معادل 907 هزار تومان بوده است. همچنین خط فقر خانواده چهار نفره نیز معادل دو میلیون و 450 هزار تومان است. این رقم برای تابستان 97 به ترتیب برابر یک میلیون و 10 هزار تومان و دو میلیون و 728 هزار تومان است.

گزارش فوق به این موضوع اشاره کرده که مقدار خط فقر مطلق در تابستان 97 نسبت به بهار 97 جهش بسیار قابل توجهی داشته است. به نحوی که خط فقر تهران تنها در تابستان 1397 نسبت به بهار 1397، در حدود 300 هزار تومان برای یک خانوار چهار نفره افزایش داشته که این موضوع مي‌تواند نشان‌دهنده قرار گرفتن افراد بيشتری در زیر خط فقر در سال 1397 نسبت به سال‌های قبل باشد.

این گزارش ادامه می‌دهد: با توجه به اینكه فقرا، نسبت به سایر افراد جامعه، سهم بيشتری از هزینه‌های خود را به گروه خوراکي تخصيص می‌دهند، پيش‌بينی می‌شود با توجه به رشد قابل‌توجه شاخص قيمت برخي گروه‌ها (نظير گروه خوراکی) در سال 1397 نسبت به سال‌های گذشته، خط فقر نيز در ادامه سال 1397 با مقدار رشد بيشتری روبه‌رو باشد.

اما هسته پژوهشی مجلس در مورد خط فقر سایر خوشه‌های استانی در تابستان 97 روایت می‌کند که هشت شهرستان‌ بزرگ کشور بعد از شهرستان تهران (با اختلاف قابل توجه 900 هزار تومانی)، دارای بیشتری مقدار خط فقر یعنی به میزان یک میلیون 810 هزار تومان برای یک خانواده چهار نفره بوده‌اند. خط فقر سرانه برای این هشت شهرستان بزرگ (خوشه سوم) معادل 670 هزار تومان است. نکته جالب توجه آن است که خط فقر خانواده چهار نفره برای این شهرستان‌ها در تابستان 97 نسبت به فصل بهار، 200 هزار تومان افزایش داشته است. این شهرستان‌ها، شامل استان‌های کرمانشاه، البرز، قم، تهران، شهرستان مشهد، شهرستان کرمانشاه، شهرستان کرج و شهرستان شیراز هستند.

خط فقر سرانه و خانواده چهار نفره برای استان‌های خوشه دوم به ترتیب معادل 493 هزار تومان و یک میلیون و 333 هزار تومان در تابستان 97 بوده است. استان‌های اردبيل، خوزستان، خراسان رضوی، فارس، خراسان جنوبی، چهارمحال و‌ بختياری و کهگيلویه و‌ بویراحمد جز این خوشه هستند.

در نهایت خوشه اول نیز دربرگیرنده استان‌های مرکزی، آذربایجان غربی کردستان، بوشهر، هرمزگان، گيلان، اصفهان، همدان، زنجان، قزوین، مازندران، گلستان، لرستان، سمنان، خراسان شمالی، سيستان و‌ بلوچستان و شهرستان تبریز، شهرستان اصفهان و شهرستان اهواز است. بازوی پژوهشی مجلس خط فقر سرانه و خانواده چهار نفره را در تابستان 97 برای این خوشه به ترتیب معادل 551 هزار تومان و یک میلیون و 489 هزار تومان بوده است.

اما گزارش فوق برای مناطق روستایی نیز پنج خوشه در نظر گرفته که برای هر کدام از آنها اقدام به محاسبه خط فقر سرانه و خانواده چهار نفره کرده است. بر همین اساس، در تابستان 97 خط فقر سرانه و خانواده چهار نفره برای روستاهای استان تهران و البرز که در یک خوشه قرار دارند، به ترتیب معادل 584 هزار تومان و یک میلیون و 578 هزار تومان بوده است. این گزارش برای سایر خوشه‌های روستایی نیز اقدام به محاسبه خط فقر کرده است.

توصیه‌های مرکز پژوهش‌های مجلس

اما گزارش بازوی پژوهشی مجلس در پایان به سیاست‌گذاران توصیه می‌کند که نگاهي به خط فقر محاسبه‌شده در سال‌های مختلف نشان مي‌دهد که خط فقر در نقاط مختلف کشور دارای تفاوت زیادی با یكدیگر است و از این‌رو سياست‌های حمایتي از فقرا نيز باید متناسب با شرایط هر منطقه در نظر گرفته شود.

هسته پژوهشی مجلس ضمن اشاره به رشد 25 درصدی خط فقر تابستان 97 نسبت به تابستان 96 برای کل کشور، بر لزوم سیاست‌های حمایتی از خانوارهای ایرانی تاکید می‌کند. با این حال، گزارش مذکور ضمن اشاره بر هدفمندی این سیاست‌های حمایتی، از سیاست دولت برای کمک یکسان به خانوارهای با درآمد زیر 3.5 میلیون انتقاد می‌کند و آن را غیرهدفمند می‌داند. این گزارش همچنین سیاست افزایش حداقل دستمزد در طول سال را نیز غیرهدفمند می‌داند.

گزارش فوق در توضیح مخالف با سیاست‌های حمایتی دولت می‌نویسد: رقم خط فقر در کل کشور پراکندگي زیادی دارد. برای مثال در شهرستان تهران خط فقر در حدود 3.5 برابر خط فقر در نقاط روستایي استان‌های سیستان و‌ بلوچستان، کهگیلویه و‌ بویراحمد و ایلام است. این موضوع نشان مي‌دهد که یک سياست حمایتی یكسان نباید در کل مناطق کشور به اجرا گذاشته شود.

اما مرکز پژوهش‌های مجلس در مورد سیاست افزایش حداقل دستمزد نیز اعتقاد دارد که هر چند باید حداقل دستمزد 98 نسبت به سال قبل افزایش یابد، اما در درجه اول این افزایش باید برای مناطق مختلف کشور متفاوت باشد. بازوی پژوهشی مجلس در توضیح بیشتر می‌نویسد: افزایش قابل توجه حداقل دستمزد در مناطقی که خط فقر پایين‌تری دارد، ممكن است به علت تحميل هزینه اضافي به کارفرما، موجبات اخراج کارگران ر فراهم کرده و فقر بيشتری را به همراه داشته باشد. ثانيا، رفاه ازدست‌رفته خانوار در اثر افزایش قابل توجه نرخ تورم و همچنين بالا رفتن خط فقر، تنها از طریق دستمزدها قابل جبران نيست و الزام واحدهای توليدی به افزایش شدید دستمزدها در شرایط فعلي کشور مي‌تواند منجر به بدتر شدن وضعيت توليد و حتی تعطيلی واحدهای توليدی شود.